Co znaczy MANIFESTY:
Manifest literacki stanowi teoretyczne uogólnienie bądź uzasadnienie dotychczasowej twórczości przeważnie ekipy literackiej. Może być również zapowiedzią, niekoniecznie wykonywaną w przyszłości, nowych założeń programowych i wyznaniem konkretnych postulatów ideowo artystycznych. Nowy program literacki rozpoczął rysować się na przełomie lat 80. i 90. XIX w. W 1891 r. Cezary Jellenta zaczął pokonywanie wszechobecnego realizmu, w jego miejsce postulując wprowadzenie twórczości, która nie odtwarza życia. W polemice z tygodnikiem "Wędrowiec" Jellenta stwierdzał, że sztuka jest wyrażeniem marzeń i ideałów, a bohaterzy cierpieli wspólnie z całą ludzkością, walcząc o wszechludzkie ideały i ci właśnie winni stanowić element zainteresowania sztuki.
Założenia modernizmu zupełnie wyraźnie wystąpiły już w ukazującym się w latach 1888-1892 czasopiśmie "Świat". To pismo literacko artystyczne wydawane w Galicji (Kraków i Lwów) ogłosiło dwa teksty Zenona Przesmyckiego, gdzie autor głosił pochwałę literaturze posługującej się symbolem i nastrojem. Ten modernistyczny program literacki mieścił się w dwóch ogłoszonych w 1891 r. cyklach krytycznych: Harmonie i dysonanse i Maurycy Maeterlinck i jego stanowisko w poezji belgijskiej. Artykuł Przesmyckiego o Maeterlincku był jedną z głownych i najsilniej oddziaływujących prac we inicjalnym okresie kształtowania się Młodej Polski. To jest studium, nie tyle przedstawiające twórczość belgijskiego pisarza, ile wskazujące na zarysowujące się możliwości nowej literatury. Tekst Miriama nie informował o tym, co w poezji światowej jest nowe, lecz opierając się na owych informacji zbudowany został poprzez autora wzorzec, ideał nowej literatury.
W 1895 r. w Warszawie Cezary Jellenta, Maria Komornicka i Wacław Nałkowski ogłosili Forpoczty, następny manifest rodzącej się epoki literackiej. Trzy lata potem Artur Górski opublikował cykl artykułów pt. Młoda Polska, a w 1899 przybyły z Niemiec Stanisław Przybyszewski - Confiteor.
Cechy manifestu literackiego (zaznaczone poprzez Michała Głowińskiego), odróżniające go od innych wypowiedzi na temat sztuki to: osadzenie w wypadku, wyrazistość podmiotu, retoryczność i nakierowanie na przyszłość. Osadzenie w wypadku znaczy, że manifest cały czas odwołuje się do określonej sytuacji, która jest zarówno podmiotem wypowiedzi jak i jej uzasadnieniem. Manifest literacki nie może istnieć bez oparcia się na związku z rzeczywistością. Autor manifestu cały czas odwołuje się do konkretnej sytuacji, która niejako stwarza sposobność wygłoszenia owego manifestu. Wyrazistość podmiotu to sposobność wypowiadania ustalonych haseł czy idei w konkretnej sytuacji. Autor czy autorzy manifestu zakładają własną rolę przywódczą i przemawiają nie tylko w swoim imieniu, lecz i w imieniu pokolenia czy ekipy literackiej wyznających podobne poglądy. Ta właściwość manifestu jest szczególnie ważna w razie Confiteor Stanisława Przybyszewskiego.
Przebywający od kilu lat w Berlinie Przybyszewski opublikował tam eseje o Nietzschem, Munchu, Chopinie i Vigelandzie i liczne utwory literackie, które przyniosły mu sławę w kręgu cyganerii niemieckiej. Przyjazd Przybyszewskiego do Krakowa jesienią 1898 r. było poprzedzone ogromną kampanią reklamową prowadzoną poprzez jego wielbicieli czy nawet wyznawców. Tylko Przybyszewski, ze własną pozycją w świecie literatury i sztuki, mógł stać się dla nowego pokolenia inspiratorem, a nawet prawodawcą. Co prawda Confiteor wywoływał polemiki, lecz nikt nie odbierał Przybyszewskiemu prawa do publikowania tak nowatorskich i rewolucyjnych poglądów, gdyż autor owego manifestu, znany nie tylko w Polsce, lecz i za granicą objął, niejako automatycznie, rolę przywódcy nowego ruchu literackiego.
Nakierowanie na przyszłość to nie łatwe wskazanie jak powinna wyglądać poezja. O tym, co postulowane, mówi się w tekście manifestu tak, jak gdyby co najmniej w części już istniało. P. Czapliński pisze, że "sztuka pisania manifestu to w gruncie rzeczy sztuka zobowiązywania przez nazywanie: w manifeście to, co być powinno, ukazane zostaje jako to, co jest". Manifest również wprowadza wartościowanie: jaka sztuka jest dobra i powinna być uprawiana, jaka zaś stanowi resztki przeszłości i należy się od niej odciąć.
Manifest literacki jest tekstem pisanym, chociaż sformułowanym tak, jakby to była wypowiedź mówiona. Stąd jego retoryczność zostaje ukazana w wyrazistych przeciwieństwach, narastaniu wątków, które prowadzą do punktu kulminacyjnego i w zwrotach do odbiorcy (zarówno przyjaznego jak i krytycznego).
Stanisław Przybyszewski skonstruował Confiteor nie tylko jako manifest literacki pokolenia, Było to również ustalenie nowej linii czasopisma "Życie" i to ustalenie w sposób bardzo radykalny i bezwzględny, chociażby w stwierdzeniu, że: "sztuka jest odtworzeniem tego, co jest wiecznym, niezależnym od wszelkich zmian albo przypadkowości, niezależnym ani od czasu, ani od przestrzeni" albo "sztuka nie ma żadnego celu, jest celem sama w sobie, jest absolutem, ponieważ jest odbiciem absolutu - duszy". Podziały w obrębie tego manifestu są bardzo wyraziste, mimo że brak jest formuł przeciwstawnych typu: my i wy, młodzi i starzy. Podmiot manifestu chętnie się posługuje, co prawda, pierwszą osobą liczby mnogiej, lecz owo "my" nie jest jednoznaczne. Może ono oznaczać, szczególnie najpierw tekstu, autora - Przybyszewskiego, z kolei w końcowej partii odnosi się do ekipy twórców, którzy rozumieją mowę "nagiej duszy". Autor manifestu zakładał, że człowiek podlega nakazom natury, jest jej narzędziem i postępuje tak, jak natura mu nakazuje (mogąc być sobą) bezwzględnie na normy moralne. Jedynie "naga dusza" istnieje poza systemem socjalnych zasad i powinności. Sztuce także zostaje podporządkowane odtworzenie życia duszy z wyjątkiem tego czy jego przejawy są złe, nieładne, czy także dobre i piękne, gdyż owa dusza nie zna prawd moralnych i socjalnych. Każdy przejaw "nagiej duszy" jest "czystym, świętym, głębią i tajemnicą", a prawa sztuki stoją powyżej życiem. Przybyszewski nie przywołuje argumentów, które mogłyby wzmocnić jego twierdzenia, są one gdyż sformułowane w formie, która wyklucza wszelaką polemikę.
Moment Młodej Polski nie tylko zaczął się dużą liczbą manifestów. Prócz wymienionych przedtem wspomnieć można o tekście Karola Irzykowskiego, który opublikowany został w zbiorze zawierającym nie teksty krytyczne, ale nowelistyczne. Czym jest Horla Irzykowskiego ma podtytuł Rodzaj programu i nawiązuje do twórczości Maupassanta. Horla ukazała się w 1896 r. w "Monitorze".
W 1902 młody krytyk Stanisław Brzozowski opublikował w tygodniku "Głos" swój manifest pt. My młodzi. Istotnym elementem owego manifestu jest poczucie odrębności młodych, którzy szukają prawdy, chociaż ważniejsza od tej kategorii jest narastająca świadomość własnej, indywidualnej odrębności autora, która zawiera się w wyrazach "nikogo za mną, nikogo przede mną". Autor w pierwszych zdaniach odcina się od definicje manifestu, a w jego przekonaniu tekst ten jest jedynie próbą zdiagnozowania stanu literatury. Chęć opisania prawideł modernizmu będzie towarzyszyć Brzozowskiemu aż do roku 1910, gdzie powstała Legenda Młodej Polski. Tekst ów nie jest może manifestem, gdyż nie ma tam nakierowania na przyszłość, raczej na przeszłość. Brzozowski poddał analizie krytycznej całą epokę, do której należał i którą akceptował, lecz z której różnymi aspektami nigdy nie mógł się pogodzić.
(Magdalena Piekara)
Założenia modernizmu zupełnie wyraźnie wystąpiły już w ukazującym się w latach 1888-1892 czasopiśmie "Świat". To pismo literacko artystyczne wydawane w Galicji (Kraków i Lwów) ogłosiło dwa teksty Zenona Przesmyckiego, gdzie autor głosił pochwałę literaturze posługującej się symbolem i nastrojem. Ten modernistyczny program literacki mieścił się w dwóch ogłoszonych w 1891 r. cyklach krytycznych: Harmonie i dysonanse i Maurycy Maeterlinck i jego stanowisko w poezji belgijskiej. Artykuł Przesmyckiego o Maeterlincku był jedną z głownych i najsilniej oddziaływujących prac we inicjalnym okresie kształtowania się Młodej Polski. To jest studium, nie tyle przedstawiające twórczość belgijskiego pisarza, ile wskazujące na zarysowujące się możliwości nowej literatury. Tekst Miriama nie informował o tym, co w poezji światowej jest nowe, lecz opierając się na owych informacji zbudowany został poprzez autora wzorzec, ideał nowej literatury.
W 1895 r. w Warszawie Cezary Jellenta, Maria Komornicka i Wacław Nałkowski ogłosili Forpoczty, następny manifest rodzącej się epoki literackiej. Trzy lata potem Artur Górski opublikował cykl artykułów pt. Młoda Polska, a w 1899 przybyły z Niemiec Stanisław Przybyszewski - Confiteor.
Cechy manifestu literackiego (zaznaczone poprzez Michała Głowińskiego), odróżniające go od innych wypowiedzi na temat sztuki to: osadzenie w wypadku, wyrazistość podmiotu, retoryczność i nakierowanie na przyszłość. Osadzenie w wypadku znaczy, że manifest cały czas odwołuje się do określonej sytuacji, która jest zarówno podmiotem wypowiedzi jak i jej uzasadnieniem. Manifest literacki nie może istnieć bez oparcia się na związku z rzeczywistością. Autor manifestu cały czas odwołuje się do konkretnej sytuacji, która niejako stwarza sposobność wygłoszenia owego manifestu. Wyrazistość podmiotu to sposobność wypowiadania ustalonych haseł czy idei w konkretnej sytuacji. Autor czy autorzy manifestu zakładają własną rolę przywódczą i przemawiają nie tylko w swoim imieniu, lecz i w imieniu pokolenia czy ekipy literackiej wyznających podobne poglądy. Ta właściwość manifestu jest szczególnie ważna w razie Confiteor Stanisława Przybyszewskiego.
Przebywający od kilu lat w Berlinie Przybyszewski opublikował tam eseje o Nietzschem, Munchu, Chopinie i Vigelandzie i liczne utwory literackie, które przyniosły mu sławę w kręgu cyganerii niemieckiej. Przyjazd Przybyszewskiego do Krakowa jesienią 1898 r. było poprzedzone ogromną kampanią reklamową prowadzoną poprzez jego wielbicieli czy nawet wyznawców. Tylko Przybyszewski, ze własną pozycją w świecie literatury i sztuki, mógł stać się dla nowego pokolenia inspiratorem, a nawet prawodawcą. Co prawda Confiteor wywoływał polemiki, lecz nikt nie odbierał Przybyszewskiemu prawa do publikowania tak nowatorskich i rewolucyjnych poglądów, gdyż autor owego manifestu, znany nie tylko w Polsce, lecz i za granicą objął, niejako automatycznie, rolę przywódcy nowego ruchu literackiego.
Nakierowanie na przyszłość to nie łatwe wskazanie jak powinna wyglądać poezja. O tym, co postulowane, mówi się w tekście manifestu tak, jak gdyby co najmniej w części już istniało. P. Czapliński pisze, że "sztuka pisania manifestu to w gruncie rzeczy sztuka zobowiązywania przez nazywanie: w manifeście to, co być powinno, ukazane zostaje jako to, co jest". Manifest również wprowadza wartościowanie: jaka sztuka jest dobra i powinna być uprawiana, jaka zaś stanowi resztki przeszłości i należy się od niej odciąć.
Manifest literacki jest tekstem pisanym, chociaż sformułowanym tak, jakby to była wypowiedź mówiona. Stąd jego retoryczność zostaje ukazana w wyrazistych przeciwieństwach, narastaniu wątków, które prowadzą do punktu kulminacyjnego i w zwrotach do odbiorcy (zarówno przyjaznego jak i krytycznego).
Stanisław Przybyszewski skonstruował Confiteor nie tylko jako manifest literacki pokolenia, Było to również ustalenie nowej linii czasopisma "Życie" i to ustalenie w sposób bardzo radykalny i bezwzględny, chociażby w stwierdzeniu, że: "sztuka jest odtworzeniem tego, co jest wiecznym, niezależnym od wszelkich zmian albo przypadkowości, niezależnym ani od czasu, ani od przestrzeni" albo "sztuka nie ma żadnego celu, jest celem sama w sobie, jest absolutem, ponieważ jest odbiciem absolutu - duszy". Podziały w obrębie tego manifestu są bardzo wyraziste, mimo że brak jest formuł przeciwstawnych typu: my i wy, młodzi i starzy. Podmiot manifestu chętnie się posługuje, co prawda, pierwszą osobą liczby mnogiej, lecz owo "my" nie jest jednoznaczne. Może ono oznaczać, szczególnie najpierw tekstu, autora - Przybyszewskiego, z kolei w końcowej partii odnosi się do ekipy twórców, którzy rozumieją mowę "nagiej duszy". Autor manifestu zakładał, że człowiek podlega nakazom natury, jest jej narzędziem i postępuje tak, jak natura mu nakazuje (mogąc być sobą) bezwzględnie na normy moralne. Jedynie "naga dusza" istnieje poza systemem socjalnych zasad i powinności. Sztuce także zostaje podporządkowane odtworzenie życia duszy z wyjątkiem tego czy jego przejawy są złe, nieładne, czy także dobre i piękne, gdyż owa dusza nie zna prawd moralnych i socjalnych. Każdy przejaw "nagiej duszy" jest "czystym, świętym, głębią i tajemnicą", a prawa sztuki stoją powyżej życiem. Przybyszewski nie przywołuje argumentów, które mogłyby wzmocnić jego twierdzenia, są one gdyż sformułowane w formie, która wyklucza wszelaką polemikę.
Moment Młodej Polski nie tylko zaczął się dużą liczbą manifestów. Prócz wymienionych przedtem wspomnieć można o tekście Karola Irzykowskiego, który opublikowany został w zbiorze zawierającym nie teksty krytyczne, ale nowelistyczne. Czym jest Horla Irzykowskiego ma podtytuł Rodzaj programu i nawiązuje do twórczości Maupassanta. Horla ukazała się w 1896 r. w "Monitorze".
W 1902 młody krytyk Stanisław Brzozowski opublikował w tygodniku "Głos" swój manifest pt. My młodzi. Istotnym elementem owego manifestu jest poczucie odrębności młodych, którzy szukają prawdy, chociaż ważniejsza od tej kategorii jest narastająca świadomość własnej, indywidualnej odrębności autora, która zawiera się w wyrazach "nikogo za mną, nikogo przede mną". Autor w pierwszych zdaniach odcina się od definicje manifestu, a w jego przekonaniu tekst ten jest jedynie próbą zdiagnozowania stanu literatury. Chęć opisania prawideł modernizmu będzie towarzyszyć Brzozowskiemu aż do roku 1910, gdzie powstała Legenda Młodej Polski. Tekst ów nie jest może manifestem, gdyż nie ma tam nakierowania na przyszłość, raczej na przeszłość. Brzozowski poddał analizie krytycznej całą epokę, do której należał i którą akceptował, lecz z której różnymi aspektami nigdy nie mógł się pogodzić.
(Magdalena Piekara)
- Co znaczy MODERNIZM:
- Porównanie najwyższym stopniu ogólnych terminów epoki, który pretendował do rangi ustalenia całego okresu. Znaczy zespół postaw światopoglądowych, nastawień emocjonalnych i technik literackich, który wystąpił w manifesty co znaczy.
- Krzyżówka MOTYWY, TEMATY I WˇTKI POLSKIEJ POEZJI BAROKOWEJ:
- Dlaczego Szarzyńskiego - pisze Andrzej Vincenz we wstępie do antologii Helikon sarmacki - literatura barokowa rozwija się w bujny i niepowstrzymany sposób i już on ma osiągnięcia, których od Kochanowskiego manifesty krzyżówka.
- Co to jest MIKOŁAJA DOŚWIADCZYŃSKIEGO PRZYPADKI:
- Jak lepiej edukacyjną powieść Ignacy Krasicki napisał na przełomie 1774/1775 r., wprowadzając tym samym nowożytny gatunek do literatury polskiej. Poeta zrezygnował z wzorców utrwalonych poprzez tradycję manifesty co to jest.
- Słownik MONACHOMACHIA I ANTYMONACHOMACHIA:
- Kiedy heroikomiczny Ignacego Krasickiego, wydany w Lipsku w 1778 r. (bez wskazania nazwiska autora), jest uznawany za idealną realizację tego gatunku w polskiej poezji. Pisarz dał w utworze popis manifesty słownik.
- Czym jest MARTA ELIZY ORZESZKOWEJ:
- Od czego zależy Obrazek z lat głodowych) i publicystycznym (O Historii cywilizacji angielskiej Henryka Tomasza Buckle´a) debiucie Orzeszkowej, jeszcze w tym samym roku - 1866 - ukazuje się pierwszy z jej wielu manifesty czym jest.
Czym jest manifesty znaczenie w Motywy literatura M .
