Co znaczy PIELGRZYM:
wyraz to, wywodzące się z ?Xac. peregrinus, a zawdzięczające swą postać pośrednictwu ?Xac. średniowiecznej (pelegrinus), dawniej oznaczało człowieka wędrującego do miejsca kultu, pątnika (od staropolskiego "pąć" - ´droga´). Takie także znaczenie zachowało się w tytule literackiej wersji diariusza (dziennika) z podróży przedsięwziętej w latach 1582-1584 poprzez Mikołaja Krzysztofa Radziwiłła zw. "Sierotką" - Peregrynacja lub pielgrzymowanie do Ziemie Świętej (to tytuł przekładu na jęz. polski, dokonanego poprzez Andrzeja Wargodzkiego w roku 1607 z łacińskiego tłumaczenia pióra Tomasza Tretera Hierosolymitana peregrinatio..., 1601; oryginał - napisany żywą i barwną polszczyzną - wydał dopiero w roku 1925 Jan Czubek). Pielgrzymka księcia Mikołaja stanowiła jednak nie tylko votum dziękczynne za uzdrowienie chorowitego w młodości arystokraty, pozwoliła mu również zwiedzić, poza Palestyną i Betlejem, Kair i Gizę, i - jako pierwszemu Polakowi - stanąć na szczycie piramidy Cheopsa.
Szczegół ten mógł zrobić duże wrażenie na Juliuszu Słowackim, który nie tylko odbył podobną pielgrzymkę, lecz także powtórzył niemal tę samą trasę turystyczną, włącznie z wejściem na szczyt piramidy. Kiedy przystąpił do pracy nad nigdy zresztą nie ukończonymi Preliminariami peregrynacji do Ziemi Świętej J.O. księcia Radziwiłła Sierotki (1839), sięgnął - jak to wykazał Juliusz Kleiner - do łacińskiego oryginału Tretera. W zachowanych rozdziałach dostrzegamy pełną humoru próbę realizacji poetyki romantycznego fragmentu i równie romantycznej mistyfikacji, uświęconej tradycją sugestii, że oto czytelnik dostał urywki odnalezionego, dawnego rękopisu.
Dla literatury europejskiego romantyzmu postać pielgrzyma odkrył lord George Byron, który w pisanym w latach 1812-1818 poemacie Childe Harold´s Pilgrimage zrazu usiłował utrzymać ironiczny dystans między sobą, jako autorem, i swym bohaterem - bezskutecznie poszukującym sensu życia, trawionym nudą (spleenem, zniechęceniem), skazanym na porażkę. Jednak wbrew intencji poety publiczność literacka utożsamiła rzeczywiście istniejącego Byrona (poetę) z powołanym poprzez niego do fikcyjnego życia bohaterem literackim - Childe Haroldem. Używanie poprzez romantyków polskich (raczej Mickiewicza) słowa ´pielgrzym´ w odmiennych kontekstach i funkcjach sprawiło, Iż M. Budzyński w swoim przekładzie poematu Byrona zdecydował się na umieszczenie w jego tytule słowa nie tak silnie nacechowanego emocjonalnie i nieobarczonego sakralnymi odniesieniami, lepiej już u schyłku romantyzmu oddającego intencje angielskiego autora: Wędrówki Czajld Harolda (1857).
Mickiewicz wprowadził postać pielgrzyma już do cyklu Sonetów krymskich (Moskwa 1826). Naukowcy dopatrują się tu inspiracji poematem Byrona, podkreślają jednak jednocześnie, Iż nasz pisarz poszedł swoją drogą: jego bohater w uniesieniu przeżywa wzniosłość i grozę krymskiego krajobrazu, wychodzi z tej konfrontacji z egzotycznym pięknem natury Orientu silniejszy niż był, a w sonecie ostatnim Ajudah znajduje cel - ma tworzyć "nieśmiertelne pieśni", które przyniosą mu laurowy wieniec sławy. Od tej pory pielgrzym w poezjach Mickiewicza - w wielu wierszach oryginalnych i wyjaśnionych, w Ustępie do Dziadów części III (tam utożsamiany z postacią Konrada i samym pisarzem) - stał się synonimem podróżnika, niekiedy w połączeniu z losem zesłańca.
W nowe, religijne i polityczne konteksty uwikłane zostało poprzez Mickiewicza to wyraz w Księgach pielgrzymstwa polskiego (Paryż 1832), noszących zresztą pierwotnie znacząco bardziej wyznawczy tytuł: Katechizm pielgrzymstwa polskiego. Już w pierwszych wersetach tej niezwykłej prozy artystycznej czytamy, że: "Duszą Narodu polskiego jest pielgrzymstwo polskie. / A każdy Polak w pielgrzymstwie nie nazywa się tułaczem, ponieważ tułacz jest człowiek błądzący bez celu. / Ani wygnańcem, ponieważ wygnańcem jest człowiek wygnany wyrokiem urzędu, a Polaka nie wygnał urząd jego. (...) Polak nazywa się pielgrzymem, że uczynił ślub wędrówki do ziemi świętej, Ojczyzny wolnej, ślubował wędrować póty, aż ją znajdzie." Emigracja - w takim ujęciu - przestawała być wygnaniem, a stawała się pełnieniem (akceptowanej poprzez Boga) patriotycznej misji. Takie znaczenie słowa pielgrzym popularyzowały pisma emigracyjne o charakterze literackim i politycznym, wydawane poprzez Eustachego Januszkiewicza: "Pielgrzym Polski" (1832-1833, tu redaktorem i autorem większości tekstów poprzez pewien czas był sam Mickiewicz) i "Kalendarz Pielgrzymstwa Polskiego" (1838-1841).
Zapowiedź ujęcia religijno patriotycznego pojawiła się już znacząco przedtem w poezji krajowej, w Pielgrzymie z Dobromila Izabeli Czartoryskiej (1817, rzecz o wiarusie odwiedzającym miejsca święte i opowiadającym dzieciom historię Polski; potem wielokrotnie wznawiana). Odejście od tego stereotypu zawdzięczamy dopiero C. Norwidowi: jego Pielgrzym, włączony do cyklu Vade mecum (przed 1866), oparty na aluzjach do Starego Testamentu, upomina się o godność pielgrzyma w oderwaniu od kontekstu emigracyjnego.
(Marek Piechota)
Zobacz także: FRAGMENT ROMANTYCZNY, SONETY KRYMSKIE
Szczegół ten mógł zrobić duże wrażenie na Juliuszu Słowackim, który nie tylko odbył podobną pielgrzymkę, lecz także powtórzył niemal tę samą trasę turystyczną, włącznie z wejściem na szczyt piramidy. Kiedy przystąpił do pracy nad nigdy zresztą nie ukończonymi Preliminariami peregrynacji do Ziemi Świętej J.O. księcia Radziwiłła Sierotki (1839), sięgnął - jak to wykazał Juliusz Kleiner - do łacińskiego oryginału Tretera. W zachowanych rozdziałach dostrzegamy pełną humoru próbę realizacji poetyki romantycznego fragmentu i równie romantycznej mistyfikacji, uświęconej tradycją sugestii, że oto czytelnik dostał urywki odnalezionego, dawnego rękopisu.
Dla literatury europejskiego romantyzmu postać pielgrzyma odkrył lord George Byron, który w pisanym w latach 1812-1818 poemacie Childe Harold´s Pilgrimage zrazu usiłował utrzymać ironiczny dystans między sobą, jako autorem, i swym bohaterem - bezskutecznie poszukującym sensu życia, trawionym nudą (spleenem, zniechęceniem), skazanym na porażkę. Jednak wbrew intencji poety publiczność literacka utożsamiła rzeczywiście istniejącego Byrona (poetę) z powołanym poprzez niego do fikcyjnego życia bohaterem literackim - Childe Haroldem. Używanie poprzez romantyków polskich (raczej Mickiewicza) słowa ´pielgrzym´ w odmiennych kontekstach i funkcjach sprawiło, Iż M. Budzyński w swoim przekładzie poematu Byrona zdecydował się na umieszczenie w jego tytule słowa nie tak silnie nacechowanego emocjonalnie i nieobarczonego sakralnymi odniesieniami, lepiej już u schyłku romantyzmu oddającego intencje angielskiego autora: Wędrówki Czajld Harolda (1857).
Mickiewicz wprowadził postać pielgrzyma już do cyklu Sonetów krymskich (Moskwa 1826). Naukowcy dopatrują się tu inspiracji poematem Byrona, podkreślają jednak jednocześnie, Iż nasz pisarz poszedł swoją drogą: jego bohater w uniesieniu przeżywa wzniosłość i grozę krymskiego krajobrazu, wychodzi z tej konfrontacji z egzotycznym pięknem natury Orientu silniejszy niż był, a w sonecie ostatnim Ajudah znajduje cel - ma tworzyć "nieśmiertelne pieśni", które przyniosą mu laurowy wieniec sławy. Od tej pory pielgrzym w poezjach Mickiewicza - w wielu wierszach oryginalnych i wyjaśnionych, w Ustępie do Dziadów części III (tam utożsamiany z postacią Konrada i samym pisarzem) - stał się synonimem podróżnika, niekiedy w połączeniu z losem zesłańca.
W nowe, religijne i polityczne konteksty uwikłane zostało poprzez Mickiewicza to wyraz w Księgach pielgrzymstwa polskiego (Paryż 1832), noszących zresztą pierwotnie znacząco bardziej wyznawczy tytuł: Katechizm pielgrzymstwa polskiego. Już w pierwszych wersetach tej niezwykłej prozy artystycznej czytamy, że: "Duszą Narodu polskiego jest pielgrzymstwo polskie. / A każdy Polak w pielgrzymstwie nie nazywa się tułaczem, ponieważ tułacz jest człowiek błądzący bez celu. / Ani wygnańcem, ponieważ wygnańcem jest człowiek wygnany wyrokiem urzędu, a Polaka nie wygnał urząd jego. (...) Polak nazywa się pielgrzymem, że uczynił ślub wędrówki do ziemi świętej, Ojczyzny wolnej, ślubował wędrować póty, aż ją znajdzie." Emigracja - w takim ujęciu - przestawała być wygnaniem, a stawała się pełnieniem (akceptowanej poprzez Boga) patriotycznej misji. Takie znaczenie słowa pielgrzym popularyzowały pisma emigracyjne o charakterze literackim i politycznym, wydawane poprzez Eustachego Januszkiewicza: "Pielgrzym Polski" (1832-1833, tu redaktorem i autorem większości tekstów poprzez pewien czas był sam Mickiewicz) i "Kalendarz Pielgrzymstwa Polskiego" (1838-1841).
Zapowiedź ujęcia religijno patriotycznego pojawiła się już znacząco przedtem w poezji krajowej, w Pielgrzymie z Dobromila Izabeli Czartoryskiej (1817, rzecz o wiarusie odwiedzającym miejsca święte i opowiadającym dzieciom historię Polski; potem wielokrotnie wznawiana). Odejście od tego stereotypu zawdzięczamy dopiero C. Norwidowi: jego Pielgrzym, włączony do cyklu Vade mecum (przed 1866), oparty na aluzjach do Starego Testamentu, upomina się o godność pielgrzyma w oderwaniu od kontekstu emigracyjnego.
(Marek Piechota)
Zobacz także: FRAGMENT ROMANTYCZNY, SONETY KRYMSKIE
- Co znaczy POEZJA KONTYNENTÓW:
- Porównanie polskiej poezji emigracyjnej był okresem jednym z najtrudniejszych w jej krótkich dziejach. Po względnie bogatej fali wydawnictw poetyckich, nagle nastąpiło załamanie ruchu wydawniczego, a średnia pielgrzym co znaczy.
- Krzyżówka PROZA PO ROKU 1989:
- Dlaczego razie literaturze (zobacz Literatura po roku 1989), opublikowane w ostatnich latach książki prozatorskie starszych autorów nie spotkały się z przychylnym przyjęciem. Utwory utrzymane w konwencji pielgrzym krzyżówka.
- Co to jest PROZA MITOGRAFICZNA:
- Jak lepiej zobacz PROZA NOSTALGICZNA pielgrzym co to jest.
- Słownik POWIEŚĆ HISTORYCZNA SIENKIEWICZA:
- Kiedy Sienkiewiczowskiej powieści historycznej stanowi, jak uważa Tadeusz Bujnicki, swoistą summę wszelkich dokonań w obrębie tej formy gatunkowej. Powieści Krzyżacy, Pan Wołodyjowski i inne, może nie są pielgrzym słownik.
- Czym jest PIEŚNI JANA KOCHANOWSKIEGO:
- Od czego zależy Księgi dwoje został opublikowany już po Zgonu Kochanowskiego, w roku 1586, w Drukarni Łazarzowej w Krakowie. Zamieszczono tu 25 pieśni ksiąg pierwszych i 24 pieśni ksiąg wtórych . Oprócz tego tomem pielgrzym czym jest.
Czym jest pielgrzym znaczenie w Motywy literatura P .
