Co znaczy LUDZIE BEZDOMNI ŻEROMSKIEGO:
Ludzie bezdomni - powieść Stefana Żeromskiego wydana w 1899 z datą 1900, uznana natychmiast za ogromne wydarzenie artystyczne, jak także społeczno polityczne. Zostało odczytane jako manifest ideowy pisarza występującego przeciw oportunizmowi klas posiadających i nędzy najuboższych. Ludzie bezdomni to zapowiedź nowego typu powieści odmiennej od realistycznej prozy epoki pozytywizmu. Żeromski zastosował w niej różnorodne techniki pisarskie od naturalizmu, impresjonizmu po symbolizm. Dzieło nie posiada jednolicie skonstruowanej fabuły ani zwartej akcji, nie podtrzymuje związków przyczynowo skutkowych między rozdziałami, nie przestrzega ciągłości czasowej. Jej model opiera się na "albumowym ułożeniu scen" (Andrzej Z. Makowiecki), jako osobne opowiadania mogą być traktowane rozdziały: Swawolny Dyzio, Przyjdź i Smutek. Prezentacja poszczególnych epizodów opisowych sprzyja przełamaniu spójności fabularnej. Będą pośród nich panoramiczne obrazy środowiska robotniczego i wiejskiego, które w jaskrawy sposób pokazują zaniedbanie, brud, brzydotę (ulic Krochmalnej i Ciepłej, czworaków w Cisach, dzielnic Zagłębia, paryskich przytułków), obejmują odrażający wygląd ludzi i ich cierpienie i upodlenie. Założenie naturalizmu o naukowej precyzji w odtwarzaniu rzeczywistości prowokuje szczegółowe jej "ujęcia" z użyciem specjalistycznego słownictwa: mechanizm stworzenia węgla, wnętrza hal fabrycznych. W dokumentalny sposób zostaje opisana historia Cisów, podobnie jak życie tamtejszego uzdrowiska, dla którego wzorem było realnie istniejące sanatorium w Nałęczowie i jego lekarze. Wycinki z życia najbiedniejszych klas społeczeństwa, nędzarzy i żebraków warszawskich, robotników Zagłębia, wieśniaków z Cisów przemawiają autentyzmem i obiektywizmem:
"Murowane, po większej części piętrowe domy zbite były w kupę i tworzyły niechlujne miasteczko. Jedna z ulic zajmowały dwa długie budynki, o jakich pięćdziesięciu okienkach na dole i na piętrze, przypominające owczarnię. Zewnętrzne ich mury były obłupane z dawnego, dawnego tynku i świeciły nagością sczerniałych cegieł, brudem i zaciekami wilgoci" (Glikauf!).
"Z dziedzińców, drzwi, nawet ze starych dachów krytych blachą albo cegłą, gdzie szeregiem tkwiły okna facjatek, wychylały się twarze chore, chude, długonose, zielone, moręgowate i patrzały oczy krwawe, ciekące lub zobojętniałe na wszystko w niedoli, oczy, które w smutku wiecznym śnią o Zgonu" (W pocie czoła).
Żeromski zindywidualizował język występujących postaci. Każda z nich przemawia w sposób charakterystyczny dla swego wykształcenia i pochodzenia. Nowatorska - wielogłosowa narracja zrywa z tradycją narratora auktorialnego. Kluczowy narrator jest trzecioosobowy, w okolicy niego pojawia się narrator pierwszoplanowy (pamiętnik Joasi).
Nadrzędną tonacją poszczególnych części powieści jest subiektywny emocjonalizm zabarwiający prozę liryzmem. Owa zamierzona niekonsekwencja gatunkowa nadała Ludziom bezdomnym ramy powieści naturalistyczno impresjonistycznej. W takim typie prozy liryzacja i psychologia opisu regularnie odnosiła się do wewnętrznych przeżyć bohaterów. Spacerujący po parku Judym "przenosi" uczucie osamotnienia na wygląd otoczenia. Smętno liryczną tonację fragmentu wspomaga upsychicznienie krajobrazu:
Unikając miejsc ludnych Judym szedł dawną aleją na koniec parku. Rosły tam najściglejsze, prawdziwe niebotyczne topole, szeleszczące jeszcze twardymi liśćmi; cicho szumiały srebrne, długowłose wierzby, co patrzą w obumarłe wody kanałów - i świerki jak posępne mnichy w czarnych habitach, zamykające odległe widoki, marzyły w samotności. Powiew śmiertelny obszedł już wokoło te drzewa i na straży ich postawił wylękłą ciszę. Dalekie głębie wydawały kiedy niekiedy szmer prędko gasnący, który i człowieka zmuszał do cichego westchnienia.
W okolicy techniki impresjonistyno lirycznej sugerującej stany uczuciowe, Żeromski stosuje naturalistyczną metodę opisu bezpośredniego, na przykład opis przeżyć Judyma wyjeżdżającego pociągiem z Cisów. Bliskie naturalizmowi środki wyrazu - ostre i brutalne, zwracają uwagę na tragizm ludzkiego cierpienia, na przykład chłopca, który przywiózł lekarza do umierającej matki. Antytetyczne wobec nich subtelne opisy emocjonalnych wzruszeń, połączone z mocnym odczuwaniem piękna przyrody, przemieniają fragmenty powieści w liryczne poematy, czego najwspanialszym odpowiednikiem jest rozdział Przyjdź.
Zbieżność z ówczesną liryką ujawniają figury metaforyczno porównawcze określające stany uczuciowe bohaterów. Ekwiwalentem psychiki ludzkiej mógł być pejzaż zewnętrzny: zniszczona wokół kopalni ziemia to "krajobraz duszy" Judyma, symbolicznego znaczenia nabiera "rozdarta sosna" metaforycznie odnosząca się do jego rozchwiania wewnętrznego. Skłonność Żeromskiego do metaforyzacji regularnie prowadziła do przerysowania efektów: "Płomienne szpony bezsilności wszczepiały się w nią", "Tysiące bolących wzruszeń wdzierały się do jego serca. Nie wszystkie widoki i wdzięki, zdało się, pochłonęły tęsknotę za Joasią, zżarły ją olbrzymimi gardłami i tylko słabe zgubione jej echo odzywa się w ich mowie". Podobne konstrukcje językowe miały najprawdopodobniej wzmocnić stopień niepowtarzalności i odrębności przeżycia jednostkowego. Monologi wewnętrzne, pełne znaków zapytania, zaprzeczeń i pytań retorycznych anonsują rozbicie psychologicznej spoistości postaci: świetny szkic sylwetki Korzyckiego dokumentuje niestabilność jego psychiki wywołaną zagubieniem ideowym.
W sposób dosłowny i metaforyczny można rozumieć sam tytuł powieści. Ludzie bezdomni to ci, którzy nie posiadają własnego domu, czyli nędzarze paryscy z domu noclegowego, warszawski proletariat wegetujący w tragicznych uwarunkowaniach, brat Judyma wyruszający w świat w poszukiwaniu lepszego życia. Pośród bohaterów są także bezdomni innego rodzaju. Bezdomność Joasi wynika z jej postawy. Dziewczyna zamieszkująca po Zgonu rodziców u wujostwa, nie może zaakceptować ich poglądów i postanawia odejść. Jej brat Wacław został pozbawiony możliwości powrotu do państwie. Jego Zgon z dala od Polski jest symbolem bezdomności całego narodu poddanego represjom po upadku stworzenia styczniowego. Bezdomnością polityczną jest również przypadek starego Leszczykowskiego. Bezdomny duchowo jest Korzecki, który nie potrafi zaakceptować rzeczywistości w jej prawdziwej postaci i dlatego wybiera samobójstwo. Symboliczną wędrówką bezdomnego samotnika jest życiowa droga Judyma.
Indywidualne gesty bohaterów nabierają w powieści znaczenia ideowego. Nonkonformistyczna postawa Tomasza Judyma jest symbolem heroizmu, kumuluje w sobie ideę romantycznego poświęcenia. Dla dobra innych Judym odrzucił wizję szczęśliwego domu i rodziny. Przekonany o szczególnym posłannictwie podobnych sobie podejmował szereg altruistycznych działań nie znajdujących uznania. Jako młody i pełen ideałów doktor u progu kariery, próbował zmienić otaczającą go rzeczywistość w przekonaniu haseł niesienia pomocy biednym. Jednak jego działalność jest kroczeniem od jednej klęski do drugiej. Nie udaje mu się przekonać do swego programu środowiska lekarzy, niepowodzeniem kończy się próba założenia własnej praktyki, w trakcie pobytu w Cisach jego entuzjazm rozbija się o mur niechęci współpracowników i pracodawców. Wyjazd do Zagłębia, gdzie dostał posadę lekarza kopalnianego, pogłębia jego rozdrażnienie, lecz także umacnia bunt przeciw nędzy i ohydzie świata najuboższych. Wreszcie odrzuca miłość ukochanej Joasi, bo związek osobisty mógłby zakłócić ideową służbę, do której czuje się powołany: "Nie mogę mieć ani ojca, ani matki, ani jednej rzeczy, którą bym przycisnął do serca z miłością, dopóki z oblicza ziemi nie znikną te podłe zmory. Muszę się wyrzec szczęścia. Muszę być sam jeden. ?Xeby w okolicy mnie nikt, nie był nikt mi się nie trzymał".
Wybierając samotną walkę, Judym z góry skazał się na przegraną. Skrajność i bezkompromisowość jego postawy nie przekonuje i brzmi wręcz fałszywie. Literacka prezentacja mechanizmów zachodzących w psychice Judyma nie wyświetla rzeczywistych pobudek jego altruizmu. Dramat wyboru między osobistym szczęściem a obowiązkiem wobec wybranej idei odwoływał się do moralnego sumienia społeczeństwa. Zwracał uwagę na heroizm Judyma, rodem z romantycznej koncepcji ofiarnictwa narodowego, wzbudził refleksję na temat ludzkiej odpowiedzialności za innych. Postać Judyma stała się wcieleniem etosu inteligenta kwestionującego strukturę stosunków socjalnych.
(Marta Rabikowska)
Zobacz także: POWIEŚCI I OPOWIADANIA ŻEROMSKIEGO, DRAMATY ŻEROMSKIEGO, IMPRESJONIZM, SYMBOLIZM, NATURALIZM
"Murowane, po większej części piętrowe domy zbite były w kupę i tworzyły niechlujne miasteczko. Jedna z ulic zajmowały dwa długie budynki, o jakich pięćdziesięciu okienkach na dole i na piętrze, przypominające owczarnię. Zewnętrzne ich mury były obłupane z dawnego, dawnego tynku i świeciły nagością sczerniałych cegieł, brudem i zaciekami wilgoci" (Glikauf!).
"Z dziedzińców, drzwi, nawet ze starych dachów krytych blachą albo cegłą, gdzie szeregiem tkwiły okna facjatek, wychylały się twarze chore, chude, długonose, zielone, moręgowate i patrzały oczy krwawe, ciekące lub zobojętniałe na wszystko w niedoli, oczy, które w smutku wiecznym śnią o Zgonu" (W pocie czoła).
Żeromski zindywidualizował język występujących postaci. Każda z nich przemawia w sposób charakterystyczny dla swego wykształcenia i pochodzenia. Nowatorska - wielogłosowa narracja zrywa z tradycją narratora auktorialnego. Kluczowy narrator jest trzecioosobowy, w okolicy niego pojawia się narrator pierwszoplanowy (pamiętnik Joasi).
Nadrzędną tonacją poszczególnych części powieści jest subiektywny emocjonalizm zabarwiający prozę liryzmem. Owa zamierzona niekonsekwencja gatunkowa nadała Ludziom bezdomnym ramy powieści naturalistyczno impresjonistycznej. W takim typie prozy liryzacja i psychologia opisu regularnie odnosiła się do wewnętrznych przeżyć bohaterów. Spacerujący po parku Judym "przenosi" uczucie osamotnienia na wygląd otoczenia. Smętno liryczną tonację fragmentu wspomaga upsychicznienie krajobrazu:
Unikając miejsc ludnych Judym szedł dawną aleją na koniec parku. Rosły tam najściglejsze, prawdziwe niebotyczne topole, szeleszczące jeszcze twardymi liśćmi; cicho szumiały srebrne, długowłose wierzby, co patrzą w obumarłe wody kanałów - i świerki jak posępne mnichy w czarnych habitach, zamykające odległe widoki, marzyły w samotności. Powiew śmiertelny obszedł już wokoło te drzewa i na straży ich postawił wylękłą ciszę. Dalekie głębie wydawały kiedy niekiedy szmer prędko gasnący, który i człowieka zmuszał do cichego westchnienia.
W okolicy techniki impresjonistyno lirycznej sugerującej stany uczuciowe, Żeromski stosuje naturalistyczną metodę opisu bezpośredniego, na przykład opis przeżyć Judyma wyjeżdżającego pociągiem z Cisów. Bliskie naturalizmowi środki wyrazu - ostre i brutalne, zwracają uwagę na tragizm ludzkiego cierpienia, na przykład chłopca, który przywiózł lekarza do umierającej matki. Antytetyczne wobec nich subtelne opisy emocjonalnych wzruszeń, połączone z mocnym odczuwaniem piękna przyrody, przemieniają fragmenty powieści w liryczne poematy, czego najwspanialszym odpowiednikiem jest rozdział Przyjdź.
Zbieżność z ówczesną liryką ujawniają figury metaforyczno porównawcze określające stany uczuciowe bohaterów. Ekwiwalentem psychiki ludzkiej mógł być pejzaż zewnętrzny: zniszczona wokół kopalni ziemia to "krajobraz duszy" Judyma, symbolicznego znaczenia nabiera "rozdarta sosna" metaforycznie odnosząca się do jego rozchwiania wewnętrznego. Skłonność Żeromskiego do metaforyzacji regularnie prowadziła do przerysowania efektów: "Płomienne szpony bezsilności wszczepiały się w nią", "Tysiące bolących wzruszeń wdzierały się do jego serca. Nie wszystkie widoki i wdzięki, zdało się, pochłonęły tęsknotę za Joasią, zżarły ją olbrzymimi gardłami i tylko słabe zgubione jej echo odzywa się w ich mowie". Podobne konstrukcje językowe miały najprawdopodobniej wzmocnić stopień niepowtarzalności i odrębności przeżycia jednostkowego. Monologi wewnętrzne, pełne znaków zapytania, zaprzeczeń i pytań retorycznych anonsują rozbicie psychologicznej spoistości postaci: świetny szkic sylwetki Korzyckiego dokumentuje niestabilność jego psychiki wywołaną zagubieniem ideowym.
W sposób dosłowny i metaforyczny można rozumieć sam tytuł powieści. Ludzie bezdomni to ci, którzy nie posiadają własnego domu, czyli nędzarze paryscy z domu noclegowego, warszawski proletariat wegetujący w tragicznych uwarunkowaniach, brat Judyma wyruszający w świat w poszukiwaniu lepszego życia. Pośród bohaterów są także bezdomni innego rodzaju. Bezdomność Joasi wynika z jej postawy. Dziewczyna zamieszkująca po Zgonu rodziców u wujostwa, nie może zaakceptować ich poglądów i postanawia odejść. Jej brat Wacław został pozbawiony możliwości powrotu do państwie. Jego Zgon z dala od Polski jest symbolem bezdomności całego narodu poddanego represjom po upadku stworzenia styczniowego. Bezdomnością polityczną jest również przypadek starego Leszczykowskiego. Bezdomny duchowo jest Korzecki, który nie potrafi zaakceptować rzeczywistości w jej prawdziwej postaci i dlatego wybiera samobójstwo. Symboliczną wędrówką bezdomnego samotnika jest życiowa droga Judyma.
Indywidualne gesty bohaterów nabierają w powieści znaczenia ideowego. Nonkonformistyczna postawa Tomasza Judyma jest symbolem heroizmu, kumuluje w sobie ideę romantycznego poświęcenia. Dla dobra innych Judym odrzucił wizję szczęśliwego domu i rodziny. Przekonany o szczególnym posłannictwie podobnych sobie podejmował szereg altruistycznych działań nie znajdujących uznania. Jako młody i pełen ideałów doktor u progu kariery, próbował zmienić otaczającą go rzeczywistość w przekonaniu haseł niesienia pomocy biednym. Jednak jego działalność jest kroczeniem od jednej klęski do drugiej. Nie udaje mu się przekonać do swego programu środowiska lekarzy, niepowodzeniem kończy się próba założenia własnej praktyki, w trakcie pobytu w Cisach jego entuzjazm rozbija się o mur niechęci współpracowników i pracodawców. Wyjazd do Zagłębia, gdzie dostał posadę lekarza kopalnianego, pogłębia jego rozdrażnienie, lecz także umacnia bunt przeciw nędzy i ohydzie świata najuboższych. Wreszcie odrzuca miłość ukochanej Joasi, bo związek osobisty mógłby zakłócić ideową służbę, do której czuje się powołany: "Nie mogę mieć ani ojca, ani matki, ani jednej rzeczy, którą bym przycisnął do serca z miłością, dopóki z oblicza ziemi nie znikną te podłe zmory. Muszę się wyrzec szczęścia. Muszę być sam jeden. ?Xeby w okolicy mnie nikt, nie był nikt mi się nie trzymał".
Wybierając samotną walkę, Judym z góry skazał się na przegraną. Skrajność i bezkompromisowość jego postawy nie przekonuje i brzmi wręcz fałszywie. Literacka prezentacja mechanizmów zachodzących w psychice Judyma nie wyświetla rzeczywistych pobudek jego altruizmu. Dramat wyboru między osobistym szczęściem a obowiązkiem wobec wybranej idei odwoływał się do moralnego sumienia społeczeństwa. Zwracał uwagę na heroizm Judyma, rodem z romantycznej koncepcji ofiarnictwa narodowego, wzbudził refleksję na temat ludzkiej odpowiedzialności za innych. Postać Judyma stała się wcieleniem etosu inteligenta kwestionującego strukturę stosunków socjalnych.
(Marta Rabikowska)
Zobacz także: POWIEŚCI I OPOWIADANIA ŻEROMSKIEGO, DRAMATY ŻEROMSKIEGO, IMPRESJONIZM, SYMBOLIZM, NATURALIZM
- Co znaczy LITERATURA POLSKA NA PRZEŁOMIE WIEKÓW:
- Porównanie centrali. W połowie lat 90. wyczerpała się koniunktura dla debiutantów ( roczników sześćdziesiątych , pokolenia bruLionu ). Zainteresowanie masowych mediów i szerokiej publiczności towarzyszyło od ludzie bezdomni żeromskiego co znaczy.
- Krzyżówka LINDE SAMUEL BOGUMIŁ (1771-1847):
- Dlaczego rodzimej kultury przeszedł jako autor pierwszego Słownika j. polskiego (t. 1-6, 1807-1815). Urodził się w Toruniu, w zniemczonej rodzinie pochodzenia szwedzkiego. Po ukończeniu studiów w Lipsku ludzie bezdomni żeromskiego krzyżówka.
- Co to jest LITERATURA MAŁYCH OJCZYZN:
- Jak lepiej zobacz PROZA NOSTALGICZNA ludzie bezdomni żeromskiego co to jest.
- Słownik LIRYKI LOZAŃSKIE:
- Kiedy Mickiewicza przywiodły starania o posadę profesora nadzwyczajnego literatury łacińskiej w miejscowej Akademii, przebywał więc w tym mieście zrazu w październiku i listopadzie roku 1838, potem od ludzie bezdomni żeromskiego słownik.
- Czym jest LUDOWOŚĆ:
- Od czego zależy epoki romantyzmu ludowość stała się jednym z naczelnych haseł, związanym ściśle z postulatem narodowości literatury. Lud dostąpił literackiego awansu, stając się nie tylko obiektem zainteresowania ludzie bezdomni żeromskiego czym jest.
Czym jest ludzie bezdomni żeromskiego znaczenie w Motywy literatura L .
