Co znaczy DZIEŁO OTWARTE:
Kategorię dzieła otwartego wprowadził do badań Umberto Eco - włoski uczony zajmujący się badaniami nad estetyką i autor powieści. Największą popularność pośród nich zyskała historia ukazująca życie średniowiecznych mnichów (Imię róży). Kluczowy wątek powieści stanowi kryminalna zagadka (tajemnicza Zgon kilku zakonników), rozwikłana poprzez głównego bohatera, franciszkanina Wilhelma z Baskerville.
Dzieło otwarte to takie dzieło sztuki, które jest w pewien sposób wieloznaczne, nieokreślone. Twórca, konstruując je, przewiduje czynne współdziałanie wykonawcy (muzyk może sam ustalać kolejność odtwarzanych fragmentów) bądź odbiorcy (autor zostawia czytelnikowi swobodę wyboru, może on czytać powieść od początku do końca albo wg innego porządku). Dzieła takie pozwalają także na powstanie wielu interpretacji, dokonywanych z różnych punktów widzenia. Eco uważa, Iż im bogatsze są możliwości interpretacji utworu, tym większa jest jego wartość estetyczna. Nie wszystkie dzieła są otwarte dosłownie - są "nie dokończone", inne zaś tę otwartość manifestują w sposób bardziej metaforyczny.
Romantyczne refleksje teoretycznoliterackie największe znaczenie zyskały w państwach niemieckich. Friedrich Schlegel, wraz ze swoim bratem Augustem Wilhelmem, wydawał w Berlinie w latach 1798-1800 główne we inicjalnym romantyzmie niemieckim czasopismo - "Athenaeum". Opublikował na jego łamach refleksje o istocie nowej literaturze. Twierdził, Iż znajduje się ona w procesie ciągłego stawania się, nigdy nie osiągnie skończoności. Dzieło nie ma, wg niego, ostatecznej postaci. Postulował łączenie literaturze z filozofią i retoryką, odejście od podziałów gatunkowych i rodzajowych. Romantycy zakwestionowali zasadę mimesis (naśladowania rzeczywistości), źródeł twórczości upatrywali w wyobraźni autora, jego kreatywności. Od czytelnika oczekiwali aktywnej lektury dzieła. Byli świadomi faktu, Iż poezja nie jest w stanie oddać różnorodności zjawisk i poczucia nieskończoności świata, dlatego świadomie wybierali poetykę dzieła otwartego: fragment, rozbijanie chronologii zdarzeń, wprowadzanie odrębnych utworów (na przykład pieśni, gawęd) do narracji, wykorzystywanie pozornych zakończeń, wiązanie utworów w cykle.
Otwartą strukturę ma romantyczny dramat. Mickiewicz publikuje fragmenty Dziadów, rozpoczynając od części II i IV, po nich następuje III. Autor nigdy nie zdecydował się na wydanie części I, czytelnicy poznali ją dopiero po jego Zgonu. Istnieją również duży, czy jest ona dziełem dokończonym. Numeracja nie odpowiada ani chronologii fabuły, ani kolejności powstawania poszczególnych części, co, wg badaczy, jest właściwe z zasadą stosowania formy otwartej. Odmienny pogląd prezentuje Jarosław Maciejewski, który twierdzi, Iż Mickiewicz miał zamierzenie ukończyć część I i napisać nową część IV (rezygnując z dawnej, już opublikowanej). Jej bohaterem nie byłby Gustaw, ale ktoś inny, może noszący imię czterdzieści i cztery. Niejasna fabuła, zatarte zależności między postaciami (na przykład pomiędzy Upiorem z ballady poprzedzającej Dziady a Widmem) oddają jednak tajemnice obecne w świecie, niedostępne poznaniu, zmuszają czytelnika do aktywnego odbioru tekstu.
Juliusz Słowacki również planował tworzenie cykli dramatycznych. Początkowo zamierzał napisać trylogię rozpoczynającą się Kordianem. Tekst opublikowanego dramatu ma otwarte zakończenie - oficer prowadzący egzekucją nie widzi nadjeżdżającego z ułaskawieniem adiutanta, wznosi rękę. Lecz czy ją opuści? Nie ukończył również cyklu dramatycznych kronik historycznych (należały do niego Balladyna i Lilla Weneda). Środkową częścią trylogii miała być Nie Boska Komedia Zygmunta Krasińskiego. Po upływie trzech lat od pierwszego wydania dramatu autor rozpoczął uzupełniać biografię hrabiego Henryka, upłynęło następne czternaście lat nim ukazał się Niedokończony poemat, pierwsza część dramatu. Nie Boska Komedia zbudowana jest z luźnych, nie wiążących się bezpośrednio fragmentów. Spaja je postać hrabiego Henryka.
Forma otwarta jest w najwyższym stopniu charakterystyczna dla mistycznej twórczości Słowackiego. Autor stara się zapisać prawdę objawioną. Jednak człowiek, nawet ten, któremu Bóg udziela łaski poznania, nie jest w stanie ogarnąć pełni Boskich zamysłów, przeniknąć do końca tajemnic wszechświata, zrozumieć istoty Boga. Słowacki wielokrotnie wraca więc do podobnych tematów, motywów, obrazów. Przewarzająca część tych tekstów nie została wydana za życia autora. To naukowcy muszą decydować, czy konkretny fragment jest tekstem kluczowym, czy tylko wariantem. Niekiedy pojawia się nawet pytanie: do którego spośród utworów dany fragment przynależy, ponieważ Słowacki w różnych dziełach powracał do tych samych wątków. Stefan Treugutt uważał, Iż należy te teksty (z wyjątkiem stopnia ich literackiego dopracowania) traktować jako tak samo cenne jak utwory ukończone. Dlatego proponował wydawanie nie "całych" utworów (tworzonych w tym przypadku nie poprzez autora, ale edytora), a istniejących fragmentów posegregowanych w swoistej encyklopedii wg problematyki. Naukowcy rozważali również sposobność publikacji mistycznych tekstów Słowackiego na osobnych kartach, które czytelnik mógłby dowolnie segregować.
(Anna Krysztofiak)
Zobacz także: BEMA PAMIĘCI ŻAŁOBNY RAPSOD, DRAMAT ROMANTYCZNY, DZIADÓW CZĘŚĆ II, IV /i/i/i/i/ii III, FRAGMENT ROMANTYCZNY, GENEZYJSKA IDEA, KORDIAN, NIE BOSKA KOMEDIA, Typy I GATUNKI LITERACKIE W EPOCE ROMANTYZMU
Dzieło otwarte to takie dzieło sztuki, które jest w pewien sposób wieloznaczne, nieokreślone. Twórca, konstruując je, przewiduje czynne współdziałanie wykonawcy (muzyk może sam ustalać kolejność odtwarzanych fragmentów) bądź odbiorcy (autor zostawia czytelnikowi swobodę wyboru, może on czytać powieść od początku do końca albo wg innego porządku). Dzieła takie pozwalają także na powstanie wielu interpretacji, dokonywanych z różnych punktów widzenia. Eco uważa, Iż im bogatsze są możliwości interpretacji utworu, tym większa jest jego wartość estetyczna. Nie wszystkie dzieła są otwarte dosłownie - są "nie dokończone", inne zaś tę otwartość manifestują w sposób bardziej metaforyczny.
Romantyczne refleksje teoretycznoliterackie największe znaczenie zyskały w państwach niemieckich. Friedrich Schlegel, wraz ze swoim bratem Augustem Wilhelmem, wydawał w Berlinie w latach 1798-1800 główne we inicjalnym romantyzmie niemieckim czasopismo - "Athenaeum". Opublikował na jego łamach refleksje o istocie nowej literaturze. Twierdził, Iż znajduje się ona w procesie ciągłego stawania się, nigdy nie osiągnie skończoności. Dzieło nie ma, wg niego, ostatecznej postaci. Postulował łączenie literaturze z filozofią i retoryką, odejście od podziałów gatunkowych i rodzajowych. Romantycy zakwestionowali zasadę mimesis (naśladowania rzeczywistości), źródeł twórczości upatrywali w wyobraźni autora, jego kreatywności. Od czytelnika oczekiwali aktywnej lektury dzieła. Byli świadomi faktu, Iż poezja nie jest w stanie oddać różnorodności zjawisk i poczucia nieskończoności świata, dlatego świadomie wybierali poetykę dzieła otwartego: fragment, rozbijanie chronologii zdarzeń, wprowadzanie odrębnych utworów (na przykład pieśni, gawęd) do narracji, wykorzystywanie pozornych zakończeń, wiązanie utworów w cykle.
Otwartą strukturę ma romantyczny dramat. Mickiewicz publikuje fragmenty Dziadów, rozpoczynając od części II i IV, po nich następuje III. Autor nigdy nie zdecydował się na wydanie części I, czytelnicy poznali ją dopiero po jego Zgonu. Istnieją również duży, czy jest ona dziełem dokończonym. Numeracja nie odpowiada ani chronologii fabuły, ani kolejności powstawania poszczególnych części, co, wg badaczy, jest właściwe z zasadą stosowania formy otwartej. Odmienny pogląd prezentuje Jarosław Maciejewski, który twierdzi, Iż Mickiewicz miał zamierzenie ukończyć część I i napisać nową część IV (rezygnując z dawnej, już opublikowanej). Jej bohaterem nie byłby Gustaw, ale ktoś inny, może noszący imię czterdzieści i cztery. Niejasna fabuła, zatarte zależności między postaciami (na przykład pomiędzy Upiorem z ballady poprzedzającej Dziady a Widmem) oddają jednak tajemnice obecne w świecie, niedostępne poznaniu, zmuszają czytelnika do aktywnego odbioru tekstu.
Juliusz Słowacki również planował tworzenie cykli dramatycznych. Początkowo zamierzał napisać trylogię rozpoczynającą się Kordianem. Tekst opublikowanego dramatu ma otwarte zakończenie - oficer prowadzący egzekucją nie widzi nadjeżdżającego z ułaskawieniem adiutanta, wznosi rękę. Lecz czy ją opuści? Nie ukończył również cyklu dramatycznych kronik historycznych (należały do niego Balladyna i Lilla Weneda). Środkową częścią trylogii miała być Nie Boska Komedia Zygmunta Krasińskiego. Po upływie trzech lat od pierwszego wydania dramatu autor rozpoczął uzupełniać biografię hrabiego Henryka, upłynęło następne czternaście lat nim ukazał się Niedokończony poemat, pierwsza część dramatu. Nie Boska Komedia zbudowana jest z luźnych, nie wiążących się bezpośrednio fragmentów. Spaja je postać hrabiego Henryka.
Forma otwarta jest w najwyższym stopniu charakterystyczna dla mistycznej twórczości Słowackiego. Autor stara się zapisać prawdę objawioną. Jednak człowiek, nawet ten, któremu Bóg udziela łaski poznania, nie jest w stanie ogarnąć pełni Boskich zamysłów, przeniknąć do końca tajemnic wszechświata, zrozumieć istoty Boga. Słowacki wielokrotnie wraca więc do podobnych tematów, motywów, obrazów. Przewarzająca część tych tekstów nie została wydana za życia autora. To naukowcy muszą decydować, czy konkretny fragment jest tekstem kluczowym, czy tylko wariantem. Niekiedy pojawia się nawet pytanie: do którego spośród utworów dany fragment przynależy, ponieważ Słowacki w różnych dziełach powracał do tych samych wątków. Stefan Treugutt uważał, Iż należy te teksty (z wyjątkiem stopnia ich literackiego dopracowania) traktować jako tak samo cenne jak utwory ukończone. Dlatego proponował wydawanie nie "całych" utworów (tworzonych w tym przypadku nie poprzez autora, ale edytora), a istniejących fragmentów posegregowanych w swoistej encyklopedii wg problematyki. Naukowcy rozważali również sposobność publikacji mistycznych tekstów Słowackiego na osobnych kartach, które czytelnik mógłby dowolnie segregować.
(Anna Krysztofiak)
Zobacz także: BEMA PAMIĘCI ŻAŁOBNY RAPSOD, DRAMAT ROMANTYCZNY, DZIADÓW CZĘŚĆ II, IV /i/i/i/i/ii III, FRAGMENT ROMANTYCZNY, GENEZYJSKA IDEA, KORDIAN, NIE BOSKA KOMEDIA, Typy I GATUNKI LITERACKIE W EPOCE ROMANTYZMU
- Co znaczy DRAMATY MROŻKA:
- Porównanie znany jest raczej czytelnikom ze zbiorów opowiadań, miłośnikom zaś teatru ze swych dramatów. Pierwszy z nich opatrzony podwójnym tytułem Policja (albo Policjanci) wystawiony został w 1958 r. Następne dzieło otwarte co znaczy.
- Krzyżówka DRAMAT ROMANTYCZNY:
- Dlaczego popowstaniowym dramat stał się w polskim romantyzmie jedną z głownych form wypowiedzi literackiej, wykonywaną poprzez najwybitniejszych artystów. Zerwano radykalnie z ugruntowanymi jeszcze w Poetyce dzieło otwarte krzyżówka.
- Co to jest DRAMAT LITURGICZNY:
- Jak lepiej średniowiecznego dramatu religijnego na Zachodzie datują się dopiero na schyłek pierwszego tysiąclecia. Dlaczego tak późno? Pisze na ten temat Karolina Targosz: Pod koniec X stulecia, właśnie wówczas dzieło otwarte co to jest.
- Słownik DRAMAT MŁODOPOLSKI:
- Kiedy dramatu pozytywistycznego wyróżnia się różnorodnością i rozmachem inicjowanych na jego terenie poszukiwań, śmiałością i nowatorstwem artystycznych rozwiązań. Rytm rozwoju teatru młodopolskiego dzieło otwarte słownik.
- Czym jest DUMA O ŻÓŁKIEWSKIM:
- Od czego zależy nawiązującym do rapsodycznej opowieści szkockich bardów Julian Ursyn Niemcewicz zapoczątkował nowy gatunek poetycki. Tłem opowieści, w startowych partiach wzorowanej na poemacie J. Smitha Gaul (1780 dzieło otwarte czym jest.
Czym jest dzieło otwarte znaczenie w Motywy literatura D .
