Co znaczy OSOBOWOŚCI PISARSKIE:
Proza polska ostatnich 10-15 lat sprawia pewne problemy przy próbach narzucenia jej klasyfikacji czy typologii. Różnorodne osobowości, odmienne dykcje, zróżnicowana dziedzina, niejednorodne techniki, nareszcie - różnej wagi osiągnięcia wywołują, Iż niełatwo znaleźć jeden klucz do opisu dorobku artystów. Nie znaczy to jednak, Iż nie ma przedmiotów wspólnych, wędrujących po utworach, przybierających chociaż inne kształty i artystyczne realizacje. Głównym nurtem dającym się wyodrębnić i opisać, czego zresztą dokonał Przemysław Czapliński, wydaje się nurt nostalgiczny, w ramach którego spotykają się między innymi Stefan Chwin, Jerzy Pilch i Andrzej Stasiuk. Równocześnie tych artystów wypada uznać za główne postacie prozy lat 90., swoiste punkty odniesienia na mapie literackich wydarzeń. I jednakże ich drogi regularnie się spotykają, warto zobaczyć w nich samodzielne "wyspy", będące klasą same dla siebie.
Do najgłośniejszych artystów ostatniego dziesięciolecia należy na pewno Stefan Chwin - powieściopisarz, eseista, grafik i pracownik naukowy Uniwersytetu Gdańskiego, zdobywca wielu prestiżowych nagród literackich: im. Kościelskich, Paszportu "Polityki", Pen Clubu czy im. Andreasa Gryphiusa. Start drogi prozatorskiej artysty wydawać się może nieco zaskakujący: dwie pierwsze powieści Chwina - a właściwie Maxa Larsa, ponieważ pod takim pseudonimem je opublikował - adresowane były do czytelnika młodzieżowego. Spod pióra przyszłego autora Hanemanna wyszły powieści fantastyczno przygodowe: Ludzie skorpiony i Człowiek litera, gdzie świadomie wykorzystywał i naśladował tradycje XIX wiecznej literatury przygodowej.
Chwin to poeta związany z miejscem, konkretnie z Gdańskiem. To nie tylko miejsce jego urodzenia, zamieszkania, pracy, lecz raczej tło, a wręcz bohater wielu jego powieści. Po raz pierwszy do głosu fascynacja Gdańskiem doszła w wydanej w 1991 r. Krótkiej historii pewnego żartu. Od tego momentu znamienny dla miasta splot kontaktów polsko niemieckich czy sąsiedztwo religii katolickiej i protestanckiej na stałe zagoszczą w twórczości Chwina. Najpełniejsze realizacje problematyka miejsca, "małej ojczyzny" pisarza i jego bohaterów, uzyska w powieściach Hanemann i Esther.
Częstym u Chwina wątkom nostalgicznym towarzyszą treści obyczajowe. Jednak mylące byłoby uznanie pisarza za autora powieści obyczajowych, gdyż nawet utwory na wskroś współczesne, podnoszące istotne zagadnienia socjalne, nie wyczerpują na takim poziomie swych znaczeń. Złoty pelikan, a więc opowieść o przemianie szanowanego wykładowcy w żebraka, to przecież rodzaj współczesnej przypowieści, moralitet, a nie powieść interwencyjna. Natomiast ostatnia głośna powieść, Żona prezydenta, zwraca uwagę bynajmniej nie narzuconymi poprzez publicystów odniesieniami do realnych osób, lecz metodą zastosowania charakterystycznych znaków współczesnego świata, jego absurdów, niebezpieczeństw, pułapek. Powieść utkana - jak napisał Dariusz Nowacki - z wątków kilkudziesięciu skandali ostatnich lat domaga się raczej interpretacji wyzyskującej znaczenia egzystencjalne, pyta gdyż o kondycję moralną człowieka, o stan, jak powiedział jej autor, "współczesnego umysłu".
Swoje i rozpoznawalne miejsce w krajobrazie polskiej prozy zajmuje również Jerzy Pilch. Popularność pisarza ma własne źródło nie tylko w publikowanych powieściach, lecz także w felietonistyce. Związany początkowo z "Tygodnikiem Powszechnym", aktualnie z tygodnikiem "Polityka" poeta ma do dyspozycji łamy tygodnika nadzwyczajnie popularnego i opiniotwórczego, a jego kolumna regularnie staje się areną literackich polemik. Felietonistyka Pilcha, zgromadzona w tomach Rozpacz na skutek straty furmanki i Upadek człowieka pod Dworcem Centralnym, wydaje się zresztą sama w sobie majstersztykiem. Do największych osiągnięć pisarza wypada zaliczyć ponadto Nagrodę Fundacji im. Kościelskich, Paszport "Polityki" i Literacką Nagrodę Nike za powieść Pod Silnym Aniołem, którą dostała w 2001r.
Tak jak Stefan Chwin ma swój Gdańsk, tak także Pilch ma własne, z upodobaniem portretowane okolice - Śląsk Cieszyński, okolice Wisły wspólnie z zamieszkującymi te tereny ewangelikami. Do ich prezentacji Pilch wykorzystuje nostalgię, lecz z domieszką dystansu i ironii. Widzi swych bohaterów - co zauważa Przemysław Czapliński - niejako "wyjętych z czasu", jako grupę znieruchomiałą w matrycy z przeszłości, niewspółczesną, nieczułą na zmiany. Wskazane tutaj ironia i dystans pozwalają Pilchowi uniknąć pułapek używanych konwencji i ich ograniczeń. Właśnie na tych chwytach stylistycznych oparta jest dykcja pisarza, niemożliwa do podrobienia i pomylenia z żadnym innym artystą. Styl autora Innych rozkoszy i Tysiąca spokojnych miast tworzy połączenie kpiny, szyderstwa i nostalgii; języka obfitującego w środki poetyckiego wyrazu, podniosłego, biblijnego i farsy; powagi i groteski. Pilch to "wytrawny stylista", "perfekcjonista, rzemieślnik najwyższej kategorii", "mistrz figlarnego słowa".
Nie sposób pominąć faktu, Iż Pilch jest również odnowicielem nurtu powieści pijackiej. Uhonorowana Nagrodą Nike powieść Pod Silnym Aniołem to bełkot alkoholika, nieuporządkowane pijackie wizje, za którymi kryje się prawdziwy dramat i samotność Jurusia - głównego bohatera książki. Pod Silnym Aniołem jest w dorobku Pilcha książką specjalną także ze względu obecności autobiograficznych wskazówek. Pozwalają one znacznie poszerzyć możliwości interpretacyjne powieści i zobaczyć w niej, poza "traktatem o piciu", również "traktat o pisaniu". Podjęty poprzez Marka Zaleskiego sposób rozumienia utworu skłania ku synonimicznemu traktowaniu czasowników "pić" i "pisać". Tym samym snucie opowieści o pijaku Jurusiu jest ratunkiem przed piciem...
Osobistość "literatury trzydziestolatków" - tak regularnie bywa określany Andrzej Stasiuk, jeden z głownych prozaików debiutujących w latach 90. XX w. To prawdziwa indywidualność polskiej sceny literackiej, artysta poczytny, a równocześnie wyróżniany poprzez profesjonalistów (dowodem niech będzie Nagroda Nike za tom Jadąc na Babadag); poeta o niekonwencjonalnej biografii (nieskończona szkoła, więzienne doświadczenie), w jakimś stopniu łączącej go z ekipą prozaików czarnej legendy.
Stasiuk prozaik sporo zawdzięcza Stasiukowi poecie; poeta ma w swym dorobku tomik wierszy, a liryczne skupienie uwagi na słowie jest znakiem rozpoznawczym jego całej twórczości. Krytycy widzą w autorze Murów Hebronu "epika z duszą liryka", który umiejętnie wykorzystuje możliwości, jakie daje poetyckie nacechowanie prozy. Stylistyczny kunszt, wieloznaczność, wrażliwość ujawniają się w pierwszej kolejności w formach krótkich, na przykład w Opowieściach galicyjskich czy w opowiadaniach z tomu Poprzez rzekę.
Z omówioną wyżej prozą Chwina i Pilcha utwory Stasiuka łączy nostalgia. Zaznacza się ona w szczególności w traktowaniu czasu dzieciństwa jako utraconej krainy, do której nie ma już powrotu. Ten wątek wykonywany jest w powieści Biały kruk, powraca ponadto w tomie Poprzez rzekę i Dukli. Mitologizowane dzieciństwo, jakże odmienne od rozczarowującej dorosłości, jest dla Stasiuka powrotem do miejsc, czasu i poszukiwaniem własnego "ja". Doświadczają tego między innymi bohaterzy Białego kruka. Sensacyjna fabuła książki skrywa wątki nostalgiczne, a przygody pięciorga przyjaciół - jak dowiódł Przemysław Czapliński - stają się rodzajem "wyprawy po wzniosłość" czy wspominaniem wspaniałej przeszłości, które to czynności mają zniwelować konsekwencje przemijania. Stasiuk ma również swoją, ulubioną przestrzeń - okolice Beskidu Niskiego. "Mała ojczyzna" przedstawiana jest przy znaczącym udziale zabiegów mitologizacyjnych i idealizujących. W ostatnich utworach Stasiuka ulega ona jednak znaczącemu poszerzeniu, nie tylko geograficznemu. Zainteresowania pisarza obejmują teraz przestrzeń Europy Środkowej, lecz jej specjalnych fragmentów - prowincji, miejsc nieodkrytych, nieobecnych na mapach, zapomnianych. Ten motyw powraca w książce Moja Europa, dwugłosowej opowieści pisarza polskiego i ukraińskiego, Jurija Andruchowycza. W podróż po zapomnianych przestrzeniach Europy zabiera nas poeta w pierwszej kolejności w doskonałym utworze Jadąc do Babadag. Odwiedzane poprzez Stasiuka miasta niczym nie przypominają tętniących życiem metropolii; to brudne, biedne, nieznane części kontynentu, domagające się w mniemaniu Stasiuka opisu, historii, idealnie nadające się do upoetycznienia i mitologizacji, do połączenia obserwacji teraźniejszości i namysłu nad przeszłością.
Pisarzy przywołanych tutaj w charakterze głownych artystów ostatnich lat łączy nurt nostalgiczny, który każdy z nich dopełnia przynajmniej jednym utworem. W twórczości wszystkich z łatwością wskazać można również jakąś szczególnie nacechowaną przestrzeń - Gdańsk, Śląsk Cieszyński, Beskid Niski czy bezdroża Europy. Lecz równocześnie każdy ze wskazanych pisarzy wyróżnia się sobie właściwymi cechami, nie dającymi się porównać, a decydującymi o zajmowaniu własnego miejsca na literackiej scenie najnowszej prozy polskiej.
(Monika Peter)
Zobacz także: Poezja POLSKA NA PRZEŁOMIE WIEKÓW, PROZAICY PO ROKU 1989, PROZA ?eńska NA PRZEŁOMIE WIEKÓW, PROZA KOBIET: MANUELA GRETKOWSKA; OLGA TOKARCZUK
Do najgłośniejszych artystów ostatniego dziesięciolecia należy na pewno Stefan Chwin - powieściopisarz, eseista, grafik i pracownik naukowy Uniwersytetu Gdańskiego, zdobywca wielu prestiżowych nagród literackich: im. Kościelskich, Paszportu "Polityki", Pen Clubu czy im. Andreasa Gryphiusa. Start drogi prozatorskiej artysty wydawać się może nieco zaskakujący: dwie pierwsze powieści Chwina - a właściwie Maxa Larsa, ponieważ pod takim pseudonimem je opublikował - adresowane były do czytelnika młodzieżowego. Spod pióra przyszłego autora Hanemanna wyszły powieści fantastyczno przygodowe: Ludzie skorpiony i Człowiek litera, gdzie świadomie wykorzystywał i naśladował tradycje XIX wiecznej literatury przygodowej.
Chwin to poeta związany z miejscem, konkretnie z Gdańskiem. To nie tylko miejsce jego urodzenia, zamieszkania, pracy, lecz raczej tło, a wręcz bohater wielu jego powieści. Po raz pierwszy do głosu fascynacja Gdańskiem doszła w wydanej w 1991 r. Krótkiej historii pewnego żartu. Od tego momentu znamienny dla miasta splot kontaktów polsko niemieckich czy sąsiedztwo religii katolickiej i protestanckiej na stałe zagoszczą w twórczości Chwina. Najpełniejsze realizacje problematyka miejsca, "małej ojczyzny" pisarza i jego bohaterów, uzyska w powieściach Hanemann i Esther.
Częstym u Chwina wątkom nostalgicznym towarzyszą treści obyczajowe. Jednak mylące byłoby uznanie pisarza za autora powieści obyczajowych, gdyż nawet utwory na wskroś współczesne, podnoszące istotne zagadnienia socjalne, nie wyczerpują na takim poziomie swych znaczeń. Złoty pelikan, a więc opowieść o przemianie szanowanego wykładowcy w żebraka, to przecież rodzaj współczesnej przypowieści, moralitet, a nie powieść interwencyjna. Natomiast ostatnia głośna powieść, Żona prezydenta, zwraca uwagę bynajmniej nie narzuconymi poprzez publicystów odniesieniami do realnych osób, lecz metodą zastosowania charakterystycznych znaków współczesnego świata, jego absurdów, niebezpieczeństw, pułapek. Powieść utkana - jak napisał Dariusz Nowacki - z wątków kilkudziesięciu skandali ostatnich lat domaga się raczej interpretacji wyzyskującej znaczenia egzystencjalne, pyta gdyż o kondycję moralną człowieka, o stan, jak powiedział jej autor, "współczesnego umysłu".
Swoje i rozpoznawalne miejsce w krajobrazie polskiej prozy zajmuje również Jerzy Pilch. Popularność pisarza ma własne źródło nie tylko w publikowanych powieściach, lecz także w felietonistyce. Związany początkowo z "Tygodnikiem Powszechnym", aktualnie z tygodnikiem "Polityka" poeta ma do dyspozycji łamy tygodnika nadzwyczajnie popularnego i opiniotwórczego, a jego kolumna regularnie staje się areną literackich polemik. Felietonistyka Pilcha, zgromadzona w tomach Rozpacz na skutek straty furmanki i Upadek człowieka pod Dworcem Centralnym, wydaje się zresztą sama w sobie majstersztykiem. Do największych osiągnięć pisarza wypada zaliczyć ponadto Nagrodę Fundacji im. Kościelskich, Paszport "Polityki" i Literacką Nagrodę Nike za powieść Pod Silnym Aniołem, którą dostała w 2001r.
Tak jak Stefan Chwin ma swój Gdańsk, tak także Pilch ma własne, z upodobaniem portretowane okolice - Śląsk Cieszyński, okolice Wisły wspólnie z zamieszkującymi te tereny ewangelikami. Do ich prezentacji Pilch wykorzystuje nostalgię, lecz z domieszką dystansu i ironii. Widzi swych bohaterów - co zauważa Przemysław Czapliński - niejako "wyjętych z czasu", jako grupę znieruchomiałą w matrycy z przeszłości, niewspółczesną, nieczułą na zmiany. Wskazane tutaj ironia i dystans pozwalają Pilchowi uniknąć pułapek używanych konwencji i ich ograniczeń. Właśnie na tych chwytach stylistycznych oparta jest dykcja pisarza, niemożliwa do podrobienia i pomylenia z żadnym innym artystą. Styl autora Innych rozkoszy i Tysiąca spokojnych miast tworzy połączenie kpiny, szyderstwa i nostalgii; języka obfitującego w środki poetyckiego wyrazu, podniosłego, biblijnego i farsy; powagi i groteski. Pilch to "wytrawny stylista", "perfekcjonista, rzemieślnik najwyższej kategorii", "mistrz figlarnego słowa".
Nie sposób pominąć faktu, Iż Pilch jest również odnowicielem nurtu powieści pijackiej. Uhonorowana Nagrodą Nike powieść Pod Silnym Aniołem to bełkot alkoholika, nieuporządkowane pijackie wizje, za którymi kryje się prawdziwy dramat i samotność Jurusia - głównego bohatera książki. Pod Silnym Aniołem jest w dorobku Pilcha książką specjalną także ze względu obecności autobiograficznych wskazówek. Pozwalają one znacznie poszerzyć możliwości interpretacyjne powieści i zobaczyć w niej, poza "traktatem o piciu", również "traktat o pisaniu". Podjęty poprzez Marka Zaleskiego sposób rozumienia utworu skłania ku synonimicznemu traktowaniu czasowników "pić" i "pisać". Tym samym snucie opowieści o pijaku Jurusiu jest ratunkiem przed piciem...
Osobistość "literatury trzydziestolatków" - tak regularnie bywa określany Andrzej Stasiuk, jeden z głownych prozaików debiutujących w latach 90. XX w. To prawdziwa indywidualność polskiej sceny literackiej, artysta poczytny, a równocześnie wyróżniany poprzez profesjonalistów (dowodem niech będzie Nagroda Nike za tom Jadąc na Babadag); poeta o niekonwencjonalnej biografii (nieskończona szkoła, więzienne doświadczenie), w jakimś stopniu łączącej go z ekipą prozaików czarnej legendy.
Stasiuk prozaik sporo zawdzięcza Stasiukowi poecie; poeta ma w swym dorobku tomik wierszy, a liryczne skupienie uwagi na słowie jest znakiem rozpoznawczym jego całej twórczości. Krytycy widzą w autorze Murów Hebronu "epika z duszą liryka", który umiejętnie wykorzystuje możliwości, jakie daje poetyckie nacechowanie prozy. Stylistyczny kunszt, wieloznaczność, wrażliwość ujawniają się w pierwszej kolejności w formach krótkich, na przykład w Opowieściach galicyjskich czy w opowiadaniach z tomu Poprzez rzekę.
Z omówioną wyżej prozą Chwina i Pilcha utwory Stasiuka łączy nostalgia. Zaznacza się ona w szczególności w traktowaniu czasu dzieciństwa jako utraconej krainy, do której nie ma już powrotu. Ten wątek wykonywany jest w powieści Biały kruk, powraca ponadto w tomie Poprzez rzekę i Dukli. Mitologizowane dzieciństwo, jakże odmienne od rozczarowującej dorosłości, jest dla Stasiuka powrotem do miejsc, czasu i poszukiwaniem własnego "ja". Doświadczają tego między innymi bohaterzy Białego kruka. Sensacyjna fabuła książki skrywa wątki nostalgiczne, a przygody pięciorga przyjaciół - jak dowiódł Przemysław Czapliński - stają się rodzajem "wyprawy po wzniosłość" czy wspominaniem wspaniałej przeszłości, które to czynności mają zniwelować konsekwencje przemijania. Stasiuk ma również swoją, ulubioną przestrzeń - okolice Beskidu Niskiego. "Mała ojczyzna" przedstawiana jest przy znaczącym udziale zabiegów mitologizacyjnych i idealizujących. W ostatnich utworach Stasiuka ulega ona jednak znaczącemu poszerzeniu, nie tylko geograficznemu. Zainteresowania pisarza obejmują teraz przestrzeń Europy Środkowej, lecz jej specjalnych fragmentów - prowincji, miejsc nieodkrytych, nieobecnych na mapach, zapomnianych. Ten motyw powraca w książce Moja Europa, dwugłosowej opowieści pisarza polskiego i ukraińskiego, Jurija Andruchowycza. W podróż po zapomnianych przestrzeniach Europy zabiera nas poeta w pierwszej kolejności w doskonałym utworze Jadąc do Babadag. Odwiedzane poprzez Stasiuka miasta niczym nie przypominają tętniących życiem metropolii; to brudne, biedne, nieznane części kontynentu, domagające się w mniemaniu Stasiuka opisu, historii, idealnie nadające się do upoetycznienia i mitologizacji, do połączenia obserwacji teraźniejszości i namysłu nad przeszłością.
Pisarzy przywołanych tutaj w charakterze głownych artystów ostatnich lat łączy nurt nostalgiczny, który każdy z nich dopełnia przynajmniej jednym utworem. W twórczości wszystkich z łatwością wskazać można również jakąś szczególnie nacechowaną przestrzeń - Gdańsk, Śląsk Cieszyński, Beskid Niski czy bezdroża Europy. Lecz równocześnie każdy ze wskazanych pisarzy wyróżnia się sobie właściwymi cechami, nie dającymi się porównać, a decydującymi o zajmowaniu własnego miejsca na literackiej scenie najnowszej prozy polskiej.
(Monika Peter)
Zobacz także: Poezja POLSKA NA PRZEŁOMIE WIEKÓW, PROZAICY PO ROKU 1989, PROZA ?eńska NA PRZEŁOMIE WIEKÓW, PROZA KOBIET: MANUELA GRETKOWSKA; OLGA TOKARCZUK
- Co znaczy OBŁOKI MIŁOSZA:
- Porównanie w komentarzu do tego wiersza zwrócił uwagę - powołując się zresztą na zdanie Miłosza zaczerpnięte z Ziemi Ulro ( Kiedy mój anioł stróż / który przebywa w uwewnętrznionej przestrzeni / odnosi osobowości pisarskie co znaczy.
- Krzyżówka OJCZYZNA WOJACZKA:
- Dlaczego Wojaczka: wstrząsająca obyczajowo, przekraczająca niejedno tabu, literatura drastycznego erotyzmu, lecz także literatura cierpienia i bólu zdaje się mieć tylko jedną ciemną stronę; stronę Zgonu osobowości pisarskie krzyżówka.
- Co to jest OBLEŻENIE JASNEJ GÓRY CZĘSTOCHOWSKIEJ I OJCZYSTE:
- Jak lepiej Obleżeniem Jasnej Góry Częstochowskiej - poematem heroicznym z drugiej połowy XVII stulecia - aż nadto dobitnie świadczą o tym, jak trudna bywa walka ze stereotypem, notabene do historii dawnej osobowości pisarskie co to jest.
- Słownik O KLASYCZNOŚCI I ROMANTYCZNOŚCI TUDZIEŻ O DUCHU P:
- Kiedy rozprawa Kazimierza Brodzińskiego, opublikowana w Pamiętniku Warszawskim (1818), wyrosła z jego zainteresowań poezją niemiecką i z przemyśleń nad dziejami i perspektywami rozwoju rodzimej literaturze osobowości pisarskie słownik.
- Czym jest OCALENIE MIŁOSZA:
- Od czego zależy się w 1945 r. nakładem wydawnictwa Czytelnik . Był to ostatni tom wierszy, jaki Czesław Miłosz opublikował w krajowym wydawnictwie przed podjętą w 1951 r. decyzją o pozostaniu na emigracji we Francji osobowości pisarskie czym jest.
Czym jest osobowości pisarskie znaczenie w Motywy literatura O .
