Definicja WAŻNE WYDARZENIA HISTORYCZNE

Co znaczy WAŻNE WYDARZENIA HISTORYCZNE: Szczątkowe zapiski źródłowe z IX w. pozwalają przypuszczać, Iż w połowie tego stulecia uformowały się na ziemiach polskich pierwsze państwa plemienne: na południu kraj Wiślan z centrum w Krakowie, zaś na terenach północno zachodnich kraj Polan z ośrodkiem w Gnieźnie. Gdyż kraj Wiślan zostało nareszcie IX w. podporządkowane państwu wielkomorawskiemu (jest niemal pewne, Iż łączyła się z tym co najmniej częściowa jego chrystianizacja w obrządku słowiańskim), misję zjednoczenia rozproszonych organizacji plemiennych i ich terytoriów podjęli władcy Polan.
Pierwszym historycznym władcą Polski wywodzącym się z dynastii Piastów był Mieszko I, który objął rządy około roku 960 (Gall Anonim zmienia w swojej Kronice trzech jego przodków: Siemowita, Lestka i Siemomysła). W obliczu zagrożenia ekspansją cesarstwa niemieckiego na tereny wschodnie, prowadzoną między innymi pod hasłami nawracania pogan, Mieszko zawarł sojusz z Czechami, pojął za żonę czeską księżniczkę Dobrawę i w roku 966 - najprawdopodobniej na Ostrowie Lednickim - przyjął chrzest. Oprócz względów politycznych mogły na tej decyzji zaważyć także racje cywilizacyjne, światopoglątowe czy osobiste; trudno jednak w tej sprawie orzec coś konkretnego. W każdym razie Mieszko dokonał w ten sposób włączenia Polski do kręgu zachodniej, czyli łacińskiej cywilizacji chrześcijańskiej. Kraj gnieźnieńskie objęło wkrótce całą Wielkopolskę, Kujawy, Mazowsze, Pomorze, a pod koniec rządów Mieszka także Małopolskę i Śląsk. Region Polski wynosił wówczas około 250 tys. km2, zaś liczbę ludności szacuje się na około 1 mln.
Zapoczątkowaną poprzez Mieszka budowę silnej organizacji państwowej kontynuował jego syn i następca Bolesław I Chrobry (992-1025). W roku 997 wsparł wyprawę misyjną do pogańskich Prusów podjętą poprzez praskiego biskupa Wojciecha Sławnikowica, a po jego męczeńskiej Zgonu wykupił szczątki i umieścił je w kościele gnieźnieńskim. W roku 999 Wojciech został kanonizowany, a Gniezno zdobyło rangę arcybiskupstwa. Uroczyste ustanowienie metropolii i utworzenie nowych biskupstw w Krakowie, Wrocławiu i Kołobrzegu dokonało się w roku 1000 w trakcie tak zwany Zjazdu Gnieźnieńskiego, w obecności cesarza Ottona III. Pierwszym arcybiskupem gnieźnieńskim został przyrodni brat św. Wojciecha, Radzim Gaudenty; Polska zdobyła w ten sposób niezależną organizację kościelną, zaś książę prawo do mianowania nowych biskupów. Po Zgonu Ottona III relacje z cesarstwem uległy zaostrzeniu; doszło do trzech wojen z Niemcami (1004-1018) skończonych pokojem w Budziszynie. Chrobremu powiodło się zachować niezależność państwa i znacząco poszerzyć jego terytorium: opanował Morawy i Słowację, zajął Milsko i Łużyce, odzyskał pozyskane poprzez Ruś w roku 981 Grody Czerwieńskie i Przemyśl, a w roku 1018 dotarł aż do Kijowa. W roku 1025 koronował się za zgodą Rzymu na króla.
Moment rządów jego syna Mieszka II (1025-1034) nie był już tak pomyślny: walki dynastyczne, utraty terytorialne i osłabienie władzy centralnej doprowadziły do straty korony królewskiej. Po Zgonu Mieszka II doszło do tak zwany reakcji pogańskiej - stworzenia wolnej ludności przeciwko możnym i duchowieństwu. Wkrótce Wielkopolskę spustoszył najazd czeskiego księcia Brzetysława (z Gniezna wykradziono wówczas ciało św. Wojciecha), wskutek którego Polska utraciła Śląsk.
Próbę odbudowy organizacji państwowej i kościelnej i wzmocnienia władzy centralnej podjął Kazimierz I Odnowiciel (1034-1058), który odzyskał na początku ziemię krakowską, a potem także Mazowsze, Śląsk i Wielkopolskę. Jego syn, Bolesław II Śmiały (1058-1079) zdołał dzięki sojuszowi z papieżem Grzegorzem VII i Węgrami uniezależnić się od cesarstwa niemieckiego; w roku 1075 odnowił niezależną organizację kościelną z arcybiskupstwem gnieźnieńskim jako metropolią, zaś rok potem koronował się na króla. Wkrótce jednak popadł w ostry konflikt z możnowładztwem i grożącym mu klątwą biskupem krakowskim Stanisławem; jego zabójstwo w roku 1079 doprowadziło do wygnania Bolesława na Węgry, gdzie zmarł w roku 1081. Jego brat, Władysław Herman (zm. 1102), ulegając możnym (w szczególności potężnemu palatynowi Sieciechowi) doprowadził do osłabienia państwa i uzależnienia go od cesarstwa. Po Zgonu Władysława państwo został podzielony między dwóch jego synów: Zbigniewowi przypadła Wielkopolska, Kujawy i Mazowsze, Bolesławowi zwanemu Krzywoustym Małopolska i Śląsk. Konflikt między braćmi doprowadził do wygnania Zbigniewa i interwencji cesarza; wkrótce jednak oślepiony przedtem poprzez Bolesława Zbigniew zmarł. Po wieloletnich walkach z Niemcami Bolesław III Krzywousty (1102-1138) ponownie przyłączył do Polski Pomorze Gdańskie i podporządkował sobie Pomorze Zachodnie. Opromieniony chwałą wojennych triumfów wizerunek Bolesława stworzył jego nadworny kronikarz, nazwany potem Gallem.
Po Zgonu Bolesława w roku 1138 i najprawdopodobniej na mocy jego testamentu, Polska została podzielona na dziedziczne dzielnice, nad którymi władzę zwierzchnią miał sprawować senior dynastii. Dzielnica senioracka (Małopolska, część Wielkopolski, Pomorze Gdańskie) i Śląsk przypadły najstarszemu synowi Bolesława, Władysławowi II; Wielkopolskę objął Mieszko zwany Starym, Mazowsze i Kujawy - Bolesław Kędzierzawy, ziemię sandomierską - Henryk. Ustanowiona poprzez Bolesława zasada senioratu nie sprawdziła się jednak; walki między braćmi o dominację doprowadziły wkrótce do osłabienia jedności państwowej. Bezskuteczne próby wzmocnienia władzy centralnej podejmowali Władysław Wygnaniec i Mieszko Stary. Już jednak w początkach XIII w., stosunkowo rozrastania się poszczególnych linii książęcych, Polska rozpadła się na kilkanaście niezależnych księstw. Nawet wówczas jednak, raczej dzięki wspólnej organizacji kościelnej i poczuciu dynastycznych więzi, podtrzymywana była świadomość tożsamości państwowej. Stąd nieustanne próby zjednoczenia państwa podejmowane między innymi poprzez Henryka I Brodatego i jego syna, Henryka II Pobożnego; kres tym staraniom położył najazd Tatarów w roku 1241 i Zgon Henryka Pobożnego w bitwie pod Legnicą. W drugiej połowie XIII w. rozdrobnienie dzielnicowe państwie jeszcze się nasiliło. Osłabione wewnętrznie kraj ponosiło również dotkliwe utraty terytorialne na rzecz Niemców, Prusów, a również sprowadzonych do Polski dla obrony przed zagrożeniem pruskim Krzyżaków. Regres w relacjach międzynarodowych nie zahamował wszakże gospodarczego i kulturalnego rozwoju państwie, któremu sprzyjała między innymi kolonizacja wolnych obszarów i lokacje nowych miast i wsi na prawie niemieckim. W momencie rozbicia dzielnicowego wykształcił się także ustrój monarchii stanowej, który miał przetrwać w swym zasadniczym kształcie aż do końca Rzeczypospolitej szlacheckiej (stan duchowny, rycerski - potem szlachecki, mieszczański i chłopski).
Idea zjednoczenia ziem polskich i odzyskania korony królewskiej odżyła ponownie nareszcie XIII stulecia. Jej promotorem był w szczególności Kościół (między innymi arcybiskup gnieźnieński Jakub Świnka), kluczowy obrońca polskości przed ekspansją żywiołu niemieckiego w sferze politycznej, gospodarczej i kulturalnej. Wielką rolę odegrał w tym względzie nasilający się wówczas kult św. Stanisława, kanonizowanego w roku 1253 i obwołanego patronem Polski; popularne stało się przeświadczenie, Iż rozbicie dzielnicowe jest karą za zabójstwo świętego męczennika, a cudowne, utrwalone w hagiografii zrośnięcie się jego członków zapowiada ponowne zjednoczenie państwa polskiego.
Udaną próbę wskrzeszenia królestwa podjął przy wsparciu Kościoła książę wielkopolski Przemysł II, który doprowadził do połączenia Wielkopolski z Pomorzem Gdańskim i w roku 1295 został ukoronowany na króla. Wkrótce jednak zamordowano go podstępnie z inspiracji margrabiów brandenburskich. W roku 1300 na tronie polskim zasiadł władca czeski Wacław II (1300-1305); rządy "silnej ręki" pozwoliły mu podporządkować sobie przewarzająca część ziem i zreformować mechanizm administracyjny państwie.
Po Zgonu Wacława do głosu doszedł odsunięty przedtem od rządów w Wielkopolsce Władysław Łokietek (1306-1333), który przy poparciu papieża i możnych opanował na początku Małopolskę, potem zaś Polskę środkową i Pomorze. Po Zgonu Henryka Głogowskiego w 1309 r. powiodło mu się zająć także Wielkopolskę. W tym samym jednak czasie Krzyżacy opanowali Pomorze Gdańskie, zaś w Małopolsce wybuchł bunt niemieckiego patrycjatu, na czele którego stanął wójt krakowski Albert. Po długich staraniach o zgodę papieża dopiero w roku 1320 odbyła się w Krakowie uroczysta koronacja Łokietka. Królestwo Łokietka było jednak bardzo okrojone: poza jego granicami pozostawał Śląsk, Mazowsze, Ziemia Lubuska i Pomorze Gdańskie. Ponadto pretensje do korony polskiej zgłaszał król czeski Jan Luksemburczyk. Pomimo poparcia papieża i sojuszu z Węgrami Łokietkowi nie powiodło się odzyskać utraconych terenów. Wojny z Krzyżakami i Czechami toczone w latach 1327-1333 doprowadziły ponadto do oderwania od Polski Kujaw i Ziemi Dobrzyńskiej i podporządkowania większości księstw śląskich królowi czeskiemu.
Rzeczywistej restytucji dawnej potęgi państwa polskiego dokonał dopiero syn Łokietka, ostatni król z dynastii piastowskiej, Kazimierz III Ogromny (1333-1370). Dzięki umiejętnym posunięciom dyplomatycznym doprowadził do rezygnacji władców czeskich z pretensji do polskiej korony, odzyskał Kujawy i Ziemię Dobrzyńską, zawarł pokój z Zakonem Krzyżackim (1343) i podporządkował sobie Mazowsze (1351). Wreszcie w latach 1340-1366 przyłączył do Polski Ruś Halicko Włodzimierską z bogatymi miastami Lwowem i Haliczem. Czasy panowania rządów Kazimierza Wielkiego to także moment rozumnej i konsekwentnej polityki wewnętrznej, jednoczenia i porządkowania państwa, jego szybkiego rozwoju gospodarczego i kulturalnego. Powstają nowe miasta, ożywia się handel, rozkwita sztuka gotycka, a w roku 1364 założony zostaje w Krakowie pierwszy polski uniwersytet.
Po Zgonu Kazimierza władzę w Polsce objął władca Węgier Ludwik Andegaweński (1370-1382). Jego rządy spotkały się jednak z opozycją możnych, którą starał się złagodzić nadawanymi stanowi szlacheckiemu przywilejami (między innymi przywilej koszycki), osłabiając tym samym pozycję władzy królewskiej. Po Zgonu Ludwika i dwuletnim bezkrólewiu na tronie polskim zasiadła jego młodsza córka Jadwiga, mająca wówczas około 11 lat; jej koronacja odbyła się w katedrze wawelskiej w 1384 r. Poprzez kilka lat faktyczną władzę w państwie sprawowali panowie małopolscy, którzy w obliczu zagrożenia ze strony krzyżackiej skłonili Jadwigę do poślubienia wielkiego księcia litewskiego Jagiełły. W zamian za koronację na króla Polski Jagiełło zobowiązał się przyjąć chrzest wspólnie z całym państwem i połączyć Litwę z Polską. W roku 1386 Jagiełło został koronowany na drugiego - w okolicy Jadwigi - króla Polski. Po Zgonu żony w roku 1399 Jagiełło zawarł porozumienie z księciem Witoldem, który dostał tytuł wielkiego księcia litewskiego i zobowiązał się do wiernego trwania przy królu polskim. Sojusz polsko litewski umożliwił w 1410 r. pokonanie potęgi krzyżackiej w ogromnej bitwie pod Grunwaldem. Zawarty w roku 1411 pokój toruński nie rozwiązał ostatecznie sporu z Krzyżakami; toczący się mechanizm znalazł swe przedłużenie na soborze w Konstancji, na którym z głośnym traktatem potępiającym głoszoną poprzez Krzyżaków ideę nawracania pogan siłą wystąpił rektor odnowionego poprzez Jagiełłę uniwersytetu krakowskiego, Paweł Włodkowic. Dalsze lata panowania Jagiełły wypełniły kwestie wewnętrzne, sprawy stosunków z Litwą i z krajem krzyżackim, problem rozprzestrzeniania się husytyzmu w Czechach i na Śląsku.
Po Zgonu Jagiełły na tronie zasiadł jego małoletni syn Władysław, zwany potem Warneńczykiem (1334-1444); naprawdę władzę sprawowała porada królewska na czele z kardynałem Zbigniewem Oleśnickim. Przy jego poparciu Władysław objął w roku 1440 także tron węgierski. Kres unii personalnej polsko węgierskiej położyła Zgon króla w bitwie z Turkami pod Warną (1444). Nastąpiły teraz lata bezkrólewia. Dopiero w roku 1447 na władcę Polski ukoronowano drugiego syna Jagiełły, Kazimierza Jagiellończyka (1447-1492), który już od roku 1440 był ogromnym księciem litewskim. Nowy król skupił się w pierwszej kolejności na polityce wewnętrznej, zmierzając między innymi do ograniczenia wpływu na kwestie państwowe hierarchów kościelnych (w szczególności Zbigniewa Oleśnickiego). Odnosił jednak także znaczne sukcesy w polityce zagranicznej; tak na przykład na mocy pokoju toruńskiego, kończącego wojnę trzynastoletnią z Krzyżakami (1454-1466), Polska odzyskała Pomorze Gdańskie, Ziemię Chełmińską i uzyskała Warmię, zaś ogromny mistrz krzyżacki stał się lennikiem króla polskiego. Dużo energii poświęcał Kazimierz Jagiellończyk realizacji swych planów dynastycznych. Za jego panowania dynastia Jagiellonów osiągnęła apogeum swej świetności; jej przedstawiciele rządzili wówczas nie tylko w Polsce i na Litwie, lecz również w Czechach i na Węgrzech. Czasy panowania Kazimierza Jagiellończyka były także okresem wzrostu znaczenia szlachty, narodzin polskiego parlamentaryzmu, szybkiego rozwoju gospodarki folwarcznej i znaczącego rozkwitu kultury (Jan Długosz, Wit Stwosz, pierwsi poeci humanistyczni).
Rozważając kwestię średniowiecznego rodowodu Polski Bronisław Geremek pisał przed laty: "moment średniowiecza stanowi - jeżeli mierzyć historię w absolutnym rachunku lat i stuleci - połowę polskich dziejów. [...] W średniowieczu uformowały się ramy etniczne i terytorialne wspólnoty polskiej, rozwinęło się kraj, które tę wspólnotę obroniło w zmaganiach z naporem pobliskich ludów. Wykształciła się jedność kultury i języka. Akt urodzenia Polski prowadzi do średniowiecza: około roku tysięcznego Polska jawi się na scenie historycznej świata chrześcijańskiego jako kraj peryferyjne, rośnie później na znaczeniu i w XV w. staje się jedną z ogromnych monarchii europejskich."
Zobacz także: HISTORIA POLSKI JANA DŁUGOSZA, KRONIKA POLSKA GALLA ANONIMA, KRONIKA POLSKA WINCENTEGO KADŁUBKA