Co znaczy PROZATORSKIE "ROZRACHUNKI INTELIGENCKIE":
Ustalenie rozrachunki inteligenckie wprowadził K. Wyka, nazywając w ten sposób grupę powieści wydanych bezpośrednio po II wojnie, które łączyła zarówno problematyka, jak i zbliżona perspektywa narracyjna. Krytyk zmienił pośród nich: Jezioro Bodeńskie Stanisława Dygata, Drewnianego konia Kazimierza Brandysa, Sprzysiężenie Stefana Kisielewskiego, Sedan Pawła Hertza. Grupę tę wzbogacić można także o Mury Jerycha Tadeusza Brezy czy Pożegnanie, drugą powieść Dygata. Poza Brezą, wymienieni autorzy utworami tymi debiutowali, aczkolwiek niektórzy dali się poznać z publikacji prasowych jeszcze przed wybuchem wojny.
Charakterystyczne dla wspomnianych powieści było uprzywilejowanie inteligenckiego bohatera, zorientowanego na samookreślenie swojej sytuacji ideowej. Dlatego autorzy faworyzowali narrację personalną, pierwszoosobową, niekiedy stylizowaną na refleksyjny pamiętnik (Sedan), bądź sięgali po mowę z pozoru zależną (Mury Jerycha). Ich bohaterzy, zachowując analityczny dystans, problematyzowali swoje uosobienie, źródła słabości Polski międzywojennej, marginesową rolę inteligencji w życiu społecznym i anachroniczność narodowych stereotypów i mitologii. Zamysł krytyczna tej prozy - autokompromitacja bohatera narratora regularnie znajdowała słowo w groteskowym obrazowaniu, kierującym się niekiedy w stronę satyry. Przedmioty satyryczne dochodziły do głosu w szczególności wtedy, gdy szczególnie wyraziście ujawniał się ironiczny dystans autora wobec głównej persony.
Specyfika życia literackiego w latach 40. sprawiła, Iż proza rozrachunków inteligenckich nie zdobyła pełnej akceptacji. Ówczesna polityka kulturalna ukierunkowana była na pozyskanie inteligencji dla programu rządzących. Pisarzom zarzucano "inteligencki izolacjonizm", uzurpowanie sobie prawa do krytyki przy braku wzorca pozytywnego, co w praktyce oznaczało pretensję o niewyrażenie akceptacji dla przemian po 1944. Kwestionowano także wykraczanie poza kanony poetyki realistycznej. Wyka słabość prozy rozrachunków inteligenckich postrzegał zaś w jej niezdolności do podjęcia dziedzictwa Żeromskiego, o czym miały decydować także wybory estetyczne (skłonność do groteski). Z perspektywy czasu można wymienionym utworom postawić inne zarzuty. Dotyczyłyby one jednostronności obrazu Polski przedwojennej, nasycenia satyry elementami ideologicznymi, pozorności prowadzonej w utworach debaty, czasem - swoistej "łatwości" przy kompromitowaniu bohatera (na przykład w Sprzysiężeniu krytyczne rozważania okazują się motywować erotyczne kłopoty bohatera, a jego impotencja urasta do rangi banalnego symbolu).
Spośród powieści rozrachunków inteligenckich trwałe miejsce w historii literatury XX w. zachowało jedynie Jezioro Bodeńskie, uznawane za idealny utwór w całym dorobku Dygata. Zmagania bohatera narratora tej książki ze stereotypami polskości i mitologią o romantycznej proweniencji poświadczają ambiwalentny do nich relacja. "Polskość" wiąże się tu z ograniczeniem do paru schematycznych ról: romantycznego kochanka, idealisty optującego za niewzruszalnością kategorii honoru, godności, wierności, którego wybory polityczne motywowane są racjami serca i fantazją. Bohater - a i sam autor - idealnie jednak pojmuje, Iż w chwilach zagrożenia właśnie stereotypy okazują się najskuteczniejszym środkiem samopotwierdzenia. I aczkolwiek zdaje sobie sprawę z ich ograniczeń, aczkolwiek posługuje się nimi nie bezrefleksyjnie, lecz w pełni świadomie, z wprawą wytrawnego "aktora" - to potwierdza je własnym wyborem. Co więcej, "recytowanie" roli Polaka wymuszają na nim cudzoziemcy, widzący w nim ucieleśnienie mitu. On sam postrzega ich zaś podług stereotypu Francuza, Anglika i tak dalej W grze ze stereotypami polskości Dygat okazał się uczniem autora Ferdydurke, do którego to patronatu sam poeta chętnie się przyznawał, acz Gombrowiczowska problematyka "formy" została tu okrojona z szerszych implikacji filozoficznych. O sukcesie powieści Dygata w znacznym stopniu decyduje jednak ów złożony, niejednoznaczny ogląd narodowych stereotypów.
(Krzysztof Uniłowski)
Zobacz także: PROZATORSKIE ROZLICZANIE SIĘ Z WOJNˇ, Literatura ROZLICZEŃ Z WOJNˇ, Poezja WOBEC WOJNY
Charakterystyczne dla wspomnianych powieści było uprzywilejowanie inteligenckiego bohatera, zorientowanego na samookreślenie swojej sytuacji ideowej. Dlatego autorzy faworyzowali narrację personalną, pierwszoosobową, niekiedy stylizowaną na refleksyjny pamiętnik (Sedan), bądź sięgali po mowę z pozoru zależną (Mury Jerycha). Ich bohaterzy, zachowując analityczny dystans, problematyzowali swoje uosobienie, źródła słabości Polski międzywojennej, marginesową rolę inteligencji w życiu społecznym i anachroniczność narodowych stereotypów i mitologii. Zamysł krytyczna tej prozy - autokompromitacja bohatera narratora regularnie znajdowała słowo w groteskowym obrazowaniu, kierującym się niekiedy w stronę satyry. Przedmioty satyryczne dochodziły do głosu w szczególności wtedy, gdy szczególnie wyraziście ujawniał się ironiczny dystans autora wobec głównej persony.
Specyfika życia literackiego w latach 40. sprawiła, Iż proza rozrachunków inteligenckich nie zdobyła pełnej akceptacji. Ówczesna polityka kulturalna ukierunkowana była na pozyskanie inteligencji dla programu rządzących. Pisarzom zarzucano "inteligencki izolacjonizm", uzurpowanie sobie prawa do krytyki przy braku wzorca pozytywnego, co w praktyce oznaczało pretensję o niewyrażenie akceptacji dla przemian po 1944. Kwestionowano także wykraczanie poza kanony poetyki realistycznej. Wyka słabość prozy rozrachunków inteligenckich postrzegał zaś w jej niezdolności do podjęcia dziedzictwa Żeromskiego, o czym miały decydować także wybory estetyczne (skłonność do groteski). Z perspektywy czasu można wymienionym utworom postawić inne zarzuty. Dotyczyłyby one jednostronności obrazu Polski przedwojennej, nasycenia satyry elementami ideologicznymi, pozorności prowadzonej w utworach debaty, czasem - swoistej "łatwości" przy kompromitowaniu bohatera (na przykład w Sprzysiężeniu krytyczne rozważania okazują się motywować erotyczne kłopoty bohatera, a jego impotencja urasta do rangi banalnego symbolu).
Spośród powieści rozrachunków inteligenckich trwałe miejsce w historii literatury XX w. zachowało jedynie Jezioro Bodeńskie, uznawane za idealny utwór w całym dorobku Dygata. Zmagania bohatera narratora tej książki ze stereotypami polskości i mitologią o romantycznej proweniencji poświadczają ambiwalentny do nich relacja. "Polskość" wiąże się tu z ograniczeniem do paru schematycznych ról: romantycznego kochanka, idealisty optującego za niewzruszalnością kategorii honoru, godności, wierności, którego wybory polityczne motywowane są racjami serca i fantazją. Bohater - a i sam autor - idealnie jednak pojmuje, Iż w chwilach zagrożenia właśnie stereotypy okazują się najskuteczniejszym środkiem samopotwierdzenia. I aczkolwiek zdaje sobie sprawę z ich ograniczeń, aczkolwiek posługuje się nimi nie bezrefleksyjnie, lecz w pełni świadomie, z wprawą wytrawnego "aktora" - to potwierdza je własnym wyborem. Co więcej, "recytowanie" roli Polaka wymuszają na nim cudzoziemcy, widzący w nim ucieleśnienie mitu. On sam postrzega ich zaś podług stereotypu Francuza, Anglika i tak dalej W grze ze stereotypami polskości Dygat okazał się uczniem autora Ferdydurke, do którego to patronatu sam poeta chętnie się przyznawał, acz Gombrowiczowska problematyka "formy" została tu okrojona z szerszych implikacji filozoficznych. O sukcesie powieści Dygata w znacznym stopniu decyduje jednak ów złożony, niejednoznaczny ogląd narodowych stereotypów.
(Krzysztof Uniłowski)
Zobacz także: PROZATORSKIE ROZLICZANIE SIĘ Z WOJNˇ, Literatura ROZLICZEŃ Z WOJNˇ, Poezja WOBEC WOJNY
- Co znaczy POEZJA POLITYCZNA:
- Porównanie politycznej ustala się zazwyczaj utwory, które są wobec polityki instrumentalne . W najprostszym rozumieniu chodzi o utwory, których tematem jest polityka, a zatem pełniące w pierwszej kolejności prozatorskie "rozrachunki inteligenckie" co znaczy.
- Krzyżówka POEZJA ROMANTYCZNEGO PRZEŁOMU:
- Dlaczego stworzenia listopadowego wywołał w poezji polskiego romantyzmu przełom o podwójnym charakterze. Po pierwsze, odtąd wymienia się struktura życia literackiego, gdyż twórczość rozpoczyna trwale dzielić prozatorskie "rozrachunki inteligenckie" krzyżówka.
- Co to jest POEZJA NORWIDA (DO 1863 ROKU):
- Jak lepiej należał do drugiego pokolenia romantyków, którego przedstawiciele stworzenie listopadowe pamiętali z dzieciństwa i debiutowali najpierw lat 40., w cieniu ogromnych: Mickiewicza, Słowackiego prozatorskie "rozrachunki inteligenckie" co to jest.
- Słownik POEZJA W JĘZYKU ŁACIŃSKIM:
- Kiedy literaturę polską epok dawnych, a w szczególności średniowiecza, renesansu i baroku, musimy pamiętać o tym, Iż przewarzająca część tekstów tych epok została napisana w języku łacińskim. Także w epoce prozatorskie "rozrachunki inteligenckie" słownik.
- Czym jest PREROMANTYZM:
- Od czego zależy poprzez nasze literaturoznawstwo z prac badaczy francuskich i niemieckich, których ambicją było dokładne (w najwyższym możliwym stopniu) wyodrębnienie szeregu zjawisk nie dających się jednoznacznie prozatorskie "rozrachunki inteligenckie" czym jest.
Czym jest prozatorskie "rozrachunki inteligenckie" znaczenie w Motywy literatura P .
