Co znaczy PERIODY I NURTY POLSKIEJ LITERATURY BAROKOWEJ:
W kulturze, sztuce i poezji polskiej barok - pojęty jako tendencja, prąd, styl - trwał poprzez całe XVII i pierwsze trzydzieści lat XVIII stulecia; metaforycznie rzecz ujmując, zakorzenił się mocno na dobrze przygotowanym gruncie, a gdy utracił dominującą pozycję, ustępował pola opornie. Wewnętrzną dynamikę rozwoju literatury barokowej (tak polsko , jak i łacińskojęzycznej) w Rzeczypospolitej Obojga Narodów można uporządkować chronologicznie, ujmując ją w kilka periodów, odcinków czasowych:
1) 1580-1600 - doba porenesansowa i przedbarokowa;
2) 1600-1625 - inicjalny barok;
3) 1625-1655 - dojrzały barok (jego pierwsza etap: klasycyzująca, uniwersalistyczna);
4) 1655-1700 - dojrzały barok (jego druga etap: sarmacko katolicka);
5) 1700-1730 - późny barok (pierwsza etap "czasów saskich");
6) 1730-1765 - doba pobarokowa i przedoświeceniowa (druga etap "czasów saskich").
Powyższy podział - dla jasności wywodu znacząco uproszczony - operuje umownymi datami, które dość luźno wiążą się z jakimiś istotnymi wydarzeniami kulturowymi czy literackimi.
Doba porenesansowa i zarazem przedbarokowa (1580-1600) uaktywnia nurt metafizyczny w dawnej literaturze polskiej - nurt konfesyjny, obarczony podmiotem lirycznym "wątłym, niebacznym, rozdwojonym w sobie" i trudnymi pytaniami egzystencjalnymi. Jego reprezentantami, ukształtowanymi poprzez klasycyzm renesansowy, stali się Mikołaj Sęp Szarzyński i Sebastian Grabowiecki. O życiu człowieka wrzuconego w świat Sęp napisze:
Pokój - szczęśliwość, lecz bojowanie
Byt nasz podniebny. [...]
Świat, który kreowali, pełen był niepokoju i ruchu, rozterki, cierpienia i skomplikowanych napięć. Człowiek, zagubiony w tym świecie niczym w labiryncie, pogrążał się w ekstazie modlitwy bądź spirytualistycznych medytacjach o problemach doczesnej egzystencji i potrzebie unii mistycznej, jedności z Bogiem. W ascetycznym świecie poetyckim dominowały, oddające antynomiczną naturę bytu: świata i człowieka, oksymorony, elipsy, paradoksy, gry przeciwieństw.
Inicjalny barok (1600-1625) był to czas walki Amora Bożego i Kupidyna, czas miłości świętej i świeckiej, któremu sekundowali poeci metafizyczni (Kasper Miaskowski) i klasycyści (Maciej Kazimierz Sarbiewski), piewcy "światowej rozkoszy" i "marności świata" (Hieronim Morsztyn), szermierze Trydentu i artysty nawróceni (Kasper Twardowski). Cieniem na ówczesną sztukę i literaturę położyły się ustawy i konstytucje Soboru Trydenckiego, które dały start cenzurze kościelnej, indeksom ksiąg zakazanych i wymuszonym konwersjom artystów. W 1612 r. Jan Szczęsny Herburt wyniósł powyżej pisarstwo Mikołaja Reja i Jana Kochanowskiego wczesnobarokowy Zestaw rytmów Kaspra Miaskowskiego; chwalił jego wiersze za ozdobność i szczery ton religijny. Osiągnięciem pisarzy początku XVII stulecia, a w szczególności Stanisława Grochowskiego w Wirydarzu abo kwiatkach duchownych, jest "styl słodki" liryki religijnej, naśladowany w kolędach i pastorałkach poprzez Kaspra Twardowskiego i Jana Żabczyca. Nowością jest także tembr koheletowy, wanitatywny literaturze "światowej rozkoszy", wyrazisty w szczególności w wierszach Hieronima Morsztyna. Początkom XVII w. zawdzięcza poezja polska pierwszy epos, poemat bohaterski: Goffreda Tassa Kochanowskiego. O wielości zjawisk kulturowych i literackich inicjalnym baroku Janusz Pelc pisze: "Był to czas humorystów sowizrzalskich i babińskich. Były to lata rozszerzającej się, ogromnej i trwającej długo kariery teatrów i parateatralnych widowisk kolegiów jezuickich. Był to jeszcze czas dużej żywotności środowisk protestanckich, w tym również ariańskiego Rakowa. Pisał już i drukował swe prace Sarbiewski".
Barok dojrzały, prężny, zwycięski, dominujący dzieli się w poezji polskiej na dwie etapy: klasycyzującą i uniwersalistyczną, otwartą na wpływy europejskiego baroku (1625-1655), i sarmacko katolicką, zamkniętą na kulturowe i literackie osiągnięcia innych narodów (1655-1660). Wyodrębnienie dwóch faz dojrzałego baroku łączy się z "potopem" szwedzkim, który był w życiu ówczesnej Rzeczypospolitej ważnym i brzemiennym w konsekwencje interwałem, z następującymi po nim kulturowymi (spadek zainteresowania obiegiem drukowanym dzieł), literackimi (pisarze zamieniają pióro na szablę albo opuszczają państwo) politycznymi przemianami (wynikający z ruiny gospodarczej i słabości militarnej spadek znaczenia Polski na arenie europejskiej).
Pierwsza etap dojrzałego baroku (1625-1655) znaczona jest dokonaniami pisarzy łacińskich: katolika Macieja Kazimierza Sarbiewskiego i arianina Samuela Przypkowskiego, i polskich; pośród tych ostatnich wyróżniają się poeci dworscy, zwolennicy konceptyzmu: Daniel Naborowski i Jan Andrzej Morsztyn, i satyrycy: Łukasz i Krzysztof Opalińscy. Nadzwyczajne miejsce w poezji pierwszej etapy dojrzałego baroku przyznać należy Samuelowi Twardowskiego, którego pióro powołało do istnienia pierwsze ojczyste heroica (na których wzorował się anonimowy autor Obleżenia Jasnej Góry...) i romanse olśniewające barokową sutością, cudownością i zmysłowością. Artysty polscy dojrzałego baroku dziedziczą po jego inicjalnym okresie otwarcie na przemiany dokonujące się w ówczesnej poezji i estetyce europejskiej, aczkolwiek brak temu otwarciu pierwotnego entuzjazmu i impetu. Problemy świata, doczesności i człowieczej egzystencji, nawet te najtrudniejsze, ukazywane są normalnie w jasnych barwach, w optymistycznym świetle. Ówczesna polska kultura literacka - spadkobierczyni wielkiego dziedzictwa renesansowego i czarnoleskiego - promieniowała w pierwszej połowie XVII stulecia na kulturę literacką narodów ościennych: wschodnio i południowosłowiańskich.
Druga etap dojrzałego baroku (1655-1700), która rozwijała się pod znakiem "kultury rękopisu", zdominowana została poprzez ogromne indywidualności pisarskie: "poetę prywatnego" (łaciński i polski), Stanisława Herakliusza Lubomirskiego, i pisarzy sarmackich: Wespazjana Kochowskiego i Wacława Potockiego. W okolicy nich działali: wirtuoz literaturze emblematycznej Zbigniew Morsztyn (arianin), moralista Andrzej Maksymilian Fredro i pamiętnikarz Jan Chryzostom Pasek. W drugiej połowie XVII w. wzrastała literacka rola sylw szlacheckich, anonimowego piśmiennictwa okolicznościowego i emblematyki, wzmagała się aktywność pisarzy sarmackich doszukujących się niezwykłości w tym, co swojskie, snujących mesjanistyczne wizje Rzeczypospolitej - "drugiego Izraela" i Polaków - "narodu wybranego". Horyzont sarmackiego orbis terrarum zaspokajał ambicje ówczesnego Polaka i katolika, który (jak Potocki) pragnął jedynie spokojnej egzystencji szlachcica ziemianina:
Ten u mnie szczęścia prawdziwym odpowiednikiem,
[ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ]
Który mieszkania swego nie powtarzał,
Zna szyby w oknach, zna ściany i węgły.
Druga etap dojrzałego baroku, podobnie jak w pierwsza, upływa pod auspicjami dopełniających się erotyk: świętej i świeckiej (Zbigniew Morsztyn). W tym czasie nastąpił także nowa eksplozja literaturze metafizycznej, gdzie człowiek czasów wojen, nietolerancji i niepokojów szukał spotkania z Bogiem, tęsknił do wiecznej szczęśliwości. Dostrzec się da podówczas również wzmożony zwrot ku religii, graniczący z płytką dewocją. Religijność XVII w. ma różne oblicza: bywa "otwarta", pogłębiona, poszukująca tego, co spaja różne odłamy podzielonego chrześcijaństwa (tę proponują Samuel Przypkowski i Stanisław Herakliusz Lubomirski), bywa także "zamknięta", wojująca i wroga innowiercom (Wespazjan Kochowski). W widzeniu problemów ludzkiej egzystencji częściej pojawia się w drugiej połowie stulecia tonacja pesymistyczna, a nawet katastroficzna - Wacław Potocki, Samuel Przypkowski). Coraz częściej jedynym antidotum na świat wojen i okrucieństwa, wdzierający się w sferę codzienności i powszedniości, staje się poszukiwanie szczęśliwej "osobności" w zaciszu domowym (Zbigniew Morsztyn), w wytwornych pawilonach i pieszczonych ogrodach rezydencji magnackich (Stanisław Herakliusz Lubomirski). Poczuciu realnego zagrożenia bytu państwowego i pobudkom wzywającym: "Ocknij się, Lechu...", towarzyszy podówczas duma z rycerskich dokonań Sarmatów (Wespazjan Kochowski, Jan Chryzostom Pasek).
Późny barok, może być nazwany "saskim" (1700-1730), nie był czasem upadku i zdziczenia literatury polskiej. Wizerunek ówczesnego piśmiennictwa współtworzą w pierwszej kolejności pisarze drugorzędni, poeci zakonnicy: Dominik Rudnicki, Hieronim Fałęcki, Karol Mikołaj Juniewicz i Józef Baka. Czasy saskie nadal hołdowały "kulturze rękopisu"; w obiegu rękopiśmiennym kursowały dzieła artystów znakomitych, liryka religijna i patriotyczna i pisma ulotne i okolicznościowe. Z satyry i publicystyki początku XVIII w., na obszarze których spotykało się "stare" i "nowe", wyrastały odnowicielskie poczynania szermierzy wczesnego oświecenia: Stanisława Konarskiego i braci Załuskich. Poeci późnobarokowi, aczkolwiek wierni byli estetyce i poetyce XVII w., nie unikali eksperymentów literackich, a wręcz ich agresywnym zagęszczeniem atakowali odbiorcę; chętnie poruszali się między zamierzonym prymitywizmem a uświadomioną kunsztownością, między grozą a familiarnie traktowaną groteską. Najpełniejszą tej techniki manifestacją, a zarazem silnym, dosadnym i wyrazistym akordem zamykającym barok stały się opublikowane w 1768 r. Uwagi Zgonu niechybnej księdza Józefa Baki.
W drugiej fazie "czasów saskich" (1730-1765) nastąpił zmierzch baroku jako tendencji, prądu i stylu. Wyzyskany poprzez Adama Korczyńskiego w Wizerunku złocistej przyjaźnią zdrady barokowy konceptyzm, ujęty w klasycystyczne wędzidła, dał start stylowi rokokowemu. Rokokowa subtelność, lekkość i wdzięk - pomieszane z klasycystycznym ładem - dadzą o sobie znać w wierszach Antoniny Nieniryczowej, a również w utworach (w szczególności w pierwszym polskim poemacie opisowym, w Opisaniu czterech części roku) Elżbiety Drużbackiej, najwybitniejszej poetki doby saskiej.
Zobacz także: BAROK EUROPEJSKI I POLSKI
1) 1580-1600 - doba porenesansowa i przedbarokowa;
2) 1600-1625 - inicjalny barok;
3) 1625-1655 - dojrzały barok (jego pierwsza etap: klasycyzująca, uniwersalistyczna);
4) 1655-1700 - dojrzały barok (jego druga etap: sarmacko katolicka);
5) 1700-1730 - późny barok (pierwsza etap "czasów saskich");
6) 1730-1765 - doba pobarokowa i przedoświeceniowa (druga etap "czasów saskich").
Powyższy podział - dla jasności wywodu znacząco uproszczony - operuje umownymi datami, które dość luźno wiążą się z jakimiś istotnymi wydarzeniami kulturowymi czy literackimi.
Doba porenesansowa i zarazem przedbarokowa (1580-1600) uaktywnia nurt metafizyczny w dawnej literaturze polskiej - nurt konfesyjny, obarczony podmiotem lirycznym "wątłym, niebacznym, rozdwojonym w sobie" i trudnymi pytaniami egzystencjalnymi. Jego reprezentantami, ukształtowanymi poprzez klasycyzm renesansowy, stali się Mikołaj Sęp Szarzyński i Sebastian Grabowiecki. O życiu człowieka wrzuconego w świat Sęp napisze:
Pokój - szczęśliwość, lecz bojowanie
Byt nasz podniebny. [...]
Świat, który kreowali, pełen był niepokoju i ruchu, rozterki, cierpienia i skomplikowanych napięć. Człowiek, zagubiony w tym świecie niczym w labiryncie, pogrążał się w ekstazie modlitwy bądź spirytualistycznych medytacjach o problemach doczesnej egzystencji i potrzebie unii mistycznej, jedności z Bogiem. W ascetycznym świecie poetyckim dominowały, oddające antynomiczną naturę bytu: świata i człowieka, oksymorony, elipsy, paradoksy, gry przeciwieństw.
Inicjalny barok (1600-1625) był to czas walki Amora Bożego i Kupidyna, czas miłości świętej i świeckiej, któremu sekundowali poeci metafizyczni (Kasper Miaskowski) i klasycyści (Maciej Kazimierz Sarbiewski), piewcy "światowej rozkoszy" i "marności świata" (Hieronim Morsztyn), szermierze Trydentu i artysty nawróceni (Kasper Twardowski). Cieniem na ówczesną sztukę i literaturę położyły się ustawy i konstytucje Soboru Trydenckiego, które dały start cenzurze kościelnej, indeksom ksiąg zakazanych i wymuszonym konwersjom artystów. W 1612 r. Jan Szczęsny Herburt wyniósł powyżej pisarstwo Mikołaja Reja i Jana Kochanowskiego wczesnobarokowy Zestaw rytmów Kaspra Miaskowskiego; chwalił jego wiersze za ozdobność i szczery ton religijny. Osiągnięciem pisarzy początku XVII stulecia, a w szczególności Stanisława Grochowskiego w Wirydarzu abo kwiatkach duchownych, jest "styl słodki" liryki religijnej, naśladowany w kolędach i pastorałkach poprzez Kaspra Twardowskiego i Jana Żabczyca. Nowością jest także tembr koheletowy, wanitatywny literaturze "światowej rozkoszy", wyrazisty w szczególności w wierszach Hieronima Morsztyna. Początkom XVII w. zawdzięcza poezja polska pierwszy epos, poemat bohaterski: Goffreda Tassa Kochanowskiego. O wielości zjawisk kulturowych i literackich inicjalnym baroku Janusz Pelc pisze: "Był to czas humorystów sowizrzalskich i babińskich. Były to lata rozszerzającej się, ogromnej i trwającej długo kariery teatrów i parateatralnych widowisk kolegiów jezuickich. Był to jeszcze czas dużej żywotności środowisk protestanckich, w tym również ariańskiego Rakowa. Pisał już i drukował swe prace Sarbiewski".
Barok dojrzały, prężny, zwycięski, dominujący dzieli się w poezji polskiej na dwie etapy: klasycyzującą i uniwersalistyczną, otwartą na wpływy europejskiego baroku (1625-1655), i sarmacko katolicką, zamkniętą na kulturowe i literackie osiągnięcia innych narodów (1655-1660). Wyodrębnienie dwóch faz dojrzałego baroku łączy się z "potopem" szwedzkim, który był w życiu ówczesnej Rzeczypospolitej ważnym i brzemiennym w konsekwencje interwałem, z następującymi po nim kulturowymi (spadek zainteresowania obiegiem drukowanym dzieł), literackimi (pisarze zamieniają pióro na szablę albo opuszczają państwo) politycznymi przemianami (wynikający z ruiny gospodarczej i słabości militarnej spadek znaczenia Polski na arenie europejskiej).
Pierwsza etap dojrzałego baroku (1625-1655) znaczona jest dokonaniami pisarzy łacińskich: katolika Macieja Kazimierza Sarbiewskiego i arianina Samuela Przypkowskiego, i polskich; pośród tych ostatnich wyróżniają się poeci dworscy, zwolennicy konceptyzmu: Daniel Naborowski i Jan Andrzej Morsztyn, i satyrycy: Łukasz i Krzysztof Opalińscy. Nadzwyczajne miejsce w poezji pierwszej etapy dojrzałego baroku przyznać należy Samuelowi Twardowskiego, którego pióro powołało do istnienia pierwsze ojczyste heroica (na których wzorował się anonimowy autor Obleżenia Jasnej Góry...) i romanse olśniewające barokową sutością, cudownością i zmysłowością. Artysty polscy dojrzałego baroku dziedziczą po jego inicjalnym okresie otwarcie na przemiany dokonujące się w ówczesnej poezji i estetyce europejskiej, aczkolwiek brak temu otwarciu pierwotnego entuzjazmu i impetu. Problemy świata, doczesności i człowieczej egzystencji, nawet te najtrudniejsze, ukazywane są normalnie w jasnych barwach, w optymistycznym świetle. Ówczesna polska kultura literacka - spadkobierczyni wielkiego dziedzictwa renesansowego i czarnoleskiego - promieniowała w pierwszej połowie XVII stulecia na kulturę literacką narodów ościennych: wschodnio i południowosłowiańskich.
Druga etap dojrzałego baroku (1655-1700), która rozwijała się pod znakiem "kultury rękopisu", zdominowana została poprzez ogromne indywidualności pisarskie: "poetę prywatnego" (łaciński i polski), Stanisława Herakliusza Lubomirskiego, i pisarzy sarmackich: Wespazjana Kochowskiego i Wacława Potockiego. W okolicy nich działali: wirtuoz literaturze emblematycznej Zbigniew Morsztyn (arianin), moralista Andrzej Maksymilian Fredro i pamiętnikarz Jan Chryzostom Pasek. W drugiej połowie XVII w. wzrastała literacka rola sylw szlacheckich, anonimowego piśmiennictwa okolicznościowego i emblematyki, wzmagała się aktywność pisarzy sarmackich doszukujących się niezwykłości w tym, co swojskie, snujących mesjanistyczne wizje Rzeczypospolitej - "drugiego Izraela" i Polaków - "narodu wybranego". Horyzont sarmackiego orbis terrarum zaspokajał ambicje ówczesnego Polaka i katolika, który (jak Potocki) pragnął jedynie spokojnej egzystencji szlachcica ziemianina:
Ten u mnie szczęścia prawdziwym odpowiednikiem,
[ . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . ]
Który mieszkania swego nie powtarzał,
Zna szyby w oknach, zna ściany i węgły.
Druga etap dojrzałego baroku, podobnie jak w pierwsza, upływa pod auspicjami dopełniających się erotyk: świętej i świeckiej (Zbigniew Morsztyn). W tym czasie nastąpił także nowa eksplozja literaturze metafizycznej, gdzie człowiek czasów wojen, nietolerancji i niepokojów szukał spotkania z Bogiem, tęsknił do wiecznej szczęśliwości. Dostrzec się da podówczas również wzmożony zwrot ku religii, graniczący z płytką dewocją. Religijność XVII w. ma różne oblicza: bywa "otwarta", pogłębiona, poszukująca tego, co spaja różne odłamy podzielonego chrześcijaństwa (tę proponują Samuel Przypkowski i Stanisław Herakliusz Lubomirski), bywa także "zamknięta", wojująca i wroga innowiercom (Wespazjan Kochowski). W widzeniu problemów ludzkiej egzystencji częściej pojawia się w drugiej połowie stulecia tonacja pesymistyczna, a nawet katastroficzna - Wacław Potocki, Samuel Przypkowski). Coraz częściej jedynym antidotum na świat wojen i okrucieństwa, wdzierający się w sferę codzienności i powszedniości, staje się poszukiwanie szczęśliwej "osobności" w zaciszu domowym (Zbigniew Morsztyn), w wytwornych pawilonach i pieszczonych ogrodach rezydencji magnackich (Stanisław Herakliusz Lubomirski). Poczuciu realnego zagrożenia bytu państwowego i pobudkom wzywającym: "Ocknij się, Lechu...", towarzyszy podówczas duma z rycerskich dokonań Sarmatów (Wespazjan Kochowski, Jan Chryzostom Pasek).
Późny barok, może być nazwany "saskim" (1700-1730), nie był czasem upadku i zdziczenia literatury polskiej. Wizerunek ówczesnego piśmiennictwa współtworzą w pierwszej kolejności pisarze drugorzędni, poeci zakonnicy: Dominik Rudnicki, Hieronim Fałęcki, Karol Mikołaj Juniewicz i Józef Baka. Czasy saskie nadal hołdowały "kulturze rękopisu"; w obiegu rękopiśmiennym kursowały dzieła artystów znakomitych, liryka religijna i patriotyczna i pisma ulotne i okolicznościowe. Z satyry i publicystyki początku XVIII w., na obszarze których spotykało się "stare" i "nowe", wyrastały odnowicielskie poczynania szermierzy wczesnego oświecenia: Stanisława Konarskiego i braci Załuskich. Poeci późnobarokowi, aczkolwiek wierni byli estetyce i poetyce XVII w., nie unikali eksperymentów literackich, a wręcz ich agresywnym zagęszczeniem atakowali odbiorcę; chętnie poruszali się między zamierzonym prymitywizmem a uświadomioną kunsztownością, między grozą a familiarnie traktowaną groteską. Najpełniejszą tej techniki manifestacją, a zarazem silnym, dosadnym i wyrazistym akordem zamykającym barok stały się opublikowane w 1768 r. Uwagi Zgonu niechybnej księdza Józefa Baki.
W drugiej fazie "czasów saskich" (1730-1765) nastąpił zmierzch baroku jako tendencji, prądu i stylu. Wyzyskany poprzez Adama Korczyńskiego w Wizerunku złocistej przyjaźnią zdrady barokowy konceptyzm, ujęty w klasycystyczne wędzidła, dał start stylowi rokokowemu. Rokokowa subtelność, lekkość i wdzięk - pomieszane z klasycystycznym ładem - dadzą o sobie znać w wierszach Antoniny Nieniryczowej, a również w utworach (w szczególności w pierwszym polskim poemacie opisowym, w Opisaniu czterech części roku) Elżbiety Drużbackiej, najwybitniejszej poetki doby saskiej.
Zobacz także: BAROK EUROPEJSKI I POLSKI
- Co znaczy POEZJA W JĘZYKU ŁACIŃSKIM:
- Porównanie literaturę polską epok dawnych, a w szczególności średniowiecza, renesansu i baroku, musimy pamiętać o tym, Iż przewarzająca część tekstów tych epok została napisana w języku łacińskim. Także w epoce periody i nurty polskiej literatury barokowej co znaczy.
- Krzyżówka POEMAT HEROICZNY:
- Dlaczego określano w poezji polskiego oświecenia gatunek nawiązujący do tradycji starożytnego eposu (raczej Eneidy Wergiliusza), nowożytnej epiki wierszowanej (Orlanda szalonego L. Ariosta; Jerozolimy periody i nurty polskiej literatury barokowej krzyżówka.
- Co to jest POEZJA MISTRZÓW:
- Jak lepiej ostatnich lat pozostaje pod dominującym wpływem Starych Mistrzów , z których każdy stworzył silnie wyróżniający się idiom poetycki. Ważne znaczenie, prócz tak zwany Ogromnej Czwórki (Jarosław periody i nurty polskiej literatury barokowej co to jest.
- Słownik PIEŚŃ LEGIONÓW POLSKICH WE WŁOSZECH:
- Kiedy Wybickiego - oświeceniowego publicysty, dramaturga i poety - jest pierwowzorem Mazurka Dąbrowskiego, współczesnego hymnu narodowego. Pieśń powstała w Reggio Emilia pomiędzy 16 a 19 VII 1797 r. dla periody i nurty polskiej literatury barokowej słownik.
- Czym jest POWOLNA RZEKA MIŁOSZA:
- Od czego zależy materiale literaturze Miłosza dokonać - postulowanych niegdyś poprzez Kazimierza Wykę w artykule Słowe klucze [zobacz tegoż, O potrzebie historii literatury, Warszawa 1969.] - statystycznych badań periody i nurty polskiej literatury barokowej czym jest.
Czym jest periody i nurty polskiej literatury barokowej znaczenie w Motywy literatura P .
