Co znaczy ŁACINA W KULTURZE EPOKI:
Średniowiecze zachodnioeuropejskie to średniowiecze łacińskie: chrześcijaństwo i łacina stają się wówczas kluczowymi filarami europejskiej wspólnoty cywilizacyjnej (christianitas, latinitas).
Po upadku Rzymu i opanowaniu cesarstwa poprzez barbarzyńców podobny los zagroził łacinie. Ocaliło ją chrześcijaństwo: rzymska liturgia, Wulgata św. Hieronima, pisma Ojców Kościoła, skryptoria benedyktyńskich klasztorów, chrześcijańska literatura. Nie była to już jednak łacina literatury klasycznej. Św. Hieronim przełożył Pismo święte nie na wykwintny język rzymskich retorów, ale na potoczną mowę ludu (vulgus - stąd Wulgata), podatną na wpływy greckie i hebrajskie. W podobnym kierunku poszedł św. Augustyn, czyniąc łacinę nie tylko językiem teologii, filozofii i literatury, lecz również popularnego kaznodziejstwa i katechizacji; jak mówił: "Lepiej niechaj zganią nas gramatycy, niżby miał nie zrozumieć lud". W czasach karolińskiego odrodzenia VIII-IX w. łacina stała się symbolem ciągłości tradycji starożytnego Rzymu i - w okolicy wiary chrześcijańskiej - fundamentalnym faktorem ówczesnej "integracji europejskiej". W tym także mniej więcej czasie dokonało się oddzielenie łaciny "uczonej" od łaciny "ludowej"; łacina elit dworskich i kościelnych stała się językiem szkoły, uniwersytetu, filozofii, prawa, dyplomacji i tak dalej, zaś łac. "ludowej" wykształciły się etapowo języki narodowe.
Łacina średniowieczna znacząco różniła się od łaciny klasycznej. Pośrodku kilku wieków ewolucji jej leksykon wzbogacił się o nowe definicje z zakresu teologii, liturgii, życia Kościoła, prawa, administracji, dokonały się zmiany w dziedzinie wymowy, składni (nie przestrzegano na przykład obowiązującej w łacinie klasycznej zasady następstwa czasów), formuł grzecznościowych, stare wyrażenia nabrały nowych znaczeń. W porównaniu z językiem Horacego czy Cycerona była to już niewątpliwie łacina "zepsuta"; późniejsi humaniści nazwali ją nawet "łaciną kuchenną".
Przyjęcie chrztu włączyło Polskę w krąg zachodniej cywilizacji łacińskiej w chwili ideowej konsolidacji cesarstwa pod berłem dynastii ottońskiej, poczuwającej się do misji krzewienia wiary i kultury także poza jego granicami. Pierwszymi siewcami chrześcijańskiej doktryny i towarzyszącej jej kultury teologicznej, artystycznej i literackiej byli cudzoziemscy duchowni: biskupi misyjni: Jordan i Unger, biskup praski Wojciech i jego przyrodni brat Radzim Gaudenty, metropolita ustanowionego w roku 1000 arcybiskupstwa w Gnieźnie. Towarzyszący im duchowni przywozili do Polski łacińskie księgi liturgiczne: sakramentarze, graduały, lekcjonarze, ewangeliarze, łacińskie tłumaczenia Pisma świętego, w szczególności Psałterza, łacińskie modlitewniki. Brzmieniem łacińskiej mowy wypełniły się wznoszone w szybkim tempie świątynie i kaplice: po łacinie wygłaszano sakramentalne formuły chrzcielne, odprawiano msze, śpiewano pieśni, udzielano błogosławieństw. Dla neofitów uczestniczących w takich uroczystych i tajemniczych obrzędach łacińskie formuły brzmiały zapewne niczym magiczne zaklęcia, a ich język zyskiwał walor "mowy sakralnej" (lingua sacra). Jeszcze większą estymę wzbudzać musiało łacińskie pismo i wspaniałe rękopiśmienne księgi liturgiczne. Łaciną posługiwali się już pierwsi Piastowie: najprawdopodobniej Bolesław Chrobry, z pewnością Mieszko II. Był to gdyż język międzynarodowej dyplomacji i korespondencji (jej najstarszym "polsko łacińskim" śladem jest tak zwany Dagome iudex, dokument oddający część państwa Mieszka I w lenno Stolicy Apostolskiej).
Konsekwencją szerokiego otwarcia się Polski na cywilizację zachodniego chrześcijaństwa była głęboka "latynizacja" kultury naszego średniowiecza, w pierwszej kolejności jego piśmiennictwa (zobacz Twórczość ustna). Początkowo jednak wpływ łacińskiej kultury literackiej miało charakter ściśle elitarny: ograniczało się do kręgów duchowieństwa i środowisk dworskich, koncentrując się w kilku głownych ośrodkach (Gniezno, Kraków, Płock, Wrocław, Poznań), gdzie działały szkoły katedralne, kancelarie książęce i skryptoria. Podobnie jak przedtem na karolińskim Zachodzie pojawił się u nas podział na wykształconą elitę, posługującą się łaciną (litterati) i całą resztę niepiśmiennego społeczeństwa, porozumiewającego się wyłącznie w mowie rodzimej (illitterati, idiotae). Podział ten przetrwa do końca epoki, aczkolwiek dzięki stopniowej alfabetyzacji proporcje między obiema ekipami będą się bez pośpiechu wyrównywały (zobacz Szkolnictwo i edukacja).
Łacina umożliwiła rodzimej "inteligencji" swobodny dostęp nie tylko do współczesnych dokonań intelektualnych i artystycznych średniowiecznego Zachodu, lecz także do nieprzebranego skarbca tradycji judeochrześcijańskiej i antycznej (zobacz Tradycja literacka). Z drugiej strony dzięki łacinie Europa mogła dowiedzieć się o misji i męczeństwie św. Wojciecha w Prusach, czego owocem był pierwszy, powstały jeszcze poza granicami Polski jego żywot (zobacz Żywoty świętych). Dzięki łacinie zostały utrwalone najstarsze dzieje państwa polskiego w kronikach Galla Anonima i Wincentego Kadłubka (zobacz Dziejopisarstwo), a święci polskiej ziemi znaleźli należne im miejsce w annałach europejskiej hagiografii (zobacz Żywoty świętych). Na gruncie języka łacińskiego zrodziły się także zalążki naszej literaturze i dramatu (zobacz Pieśni religijne, Literatura świecka, Dramat liturgiczny). Mimo postępującej od XIII w. emancypacji polszczyzny, aż do końca naszego średniowiecza łacina pozostała fundamentalnym, "prymarnym" językiem Kościoła, administracji, dyplomacji, szkoły, edukacji, piśmiennictwa. Na polu twórczości literackiej względna równowaga języka łacińskiego i polskiego zaznacza się dopiero nareszcie XV w.
Zobacz także: Mechanizmy W POLSZCZY¬NIE
Po upadku Rzymu i opanowaniu cesarstwa poprzez barbarzyńców podobny los zagroził łacinie. Ocaliło ją chrześcijaństwo: rzymska liturgia, Wulgata św. Hieronima, pisma Ojców Kościoła, skryptoria benedyktyńskich klasztorów, chrześcijańska literatura. Nie była to już jednak łacina literatury klasycznej. Św. Hieronim przełożył Pismo święte nie na wykwintny język rzymskich retorów, ale na potoczną mowę ludu (vulgus - stąd Wulgata), podatną na wpływy greckie i hebrajskie. W podobnym kierunku poszedł św. Augustyn, czyniąc łacinę nie tylko językiem teologii, filozofii i literatury, lecz również popularnego kaznodziejstwa i katechizacji; jak mówił: "Lepiej niechaj zganią nas gramatycy, niżby miał nie zrozumieć lud". W czasach karolińskiego odrodzenia VIII-IX w. łacina stała się symbolem ciągłości tradycji starożytnego Rzymu i - w okolicy wiary chrześcijańskiej - fundamentalnym faktorem ówczesnej "integracji europejskiej". W tym także mniej więcej czasie dokonało się oddzielenie łaciny "uczonej" od łaciny "ludowej"; łacina elit dworskich i kościelnych stała się językiem szkoły, uniwersytetu, filozofii, prawa, dyplomacji i tak dalej, zaś łac. "ludowej" wykształciły się etapowo języki narodowe.
Łacina średniowieczna znacząco różniła się od łaciny klasycznej. Pośrodku kilku wieków ewolucji jej leksykon wzbogacił się o nowe definicje z zakresu teologii, liturgii, życia Kościoła, prawa, administracji, dokonały się zmiany w dziedzinie wymowy, składni (nie przestrzegano na przykład obowiązującej w łacinie klasycznej zasady następstwa czasów), formuł grzecznościowych, stare wyrażenia nabrały nowych znaczeń. W porównaniu z językiem Horacego czy Cycerona była to już niewątpliwie łacina "zepsuta"; późniejsi humaniści nazwali ją nawet "łaciną kuchenną".
Przyjęcie chrztu włączyło Polskę w krąg zachodniej cywilizacji łacińskiej w chwili ideowej konsolidacji cesarstwa pod berłem dynastii ottońskiej, poczuwającej się do misji krzewienia wiary i kultury także poza jego granicami. Pierwszymi siewcami chrześcijańskiej doktryny i towarzyszącej jej kultury teologicznej, artystycznej i literackiej byli cudzoziemscy duchowni: biskupi misyjni: Jordan i Unger, biskup praski Wojciech i jego przyrodni brat Radzim Gaudenty, metropolita ustanowionego w roku 1000 arcybiskupstwa w Gnieźnie. Towarzyszący im duchowni przywozili do Polski łacińskie księgi liturgiczne: sakramentarze, graduały, lekcjonarze, ewangeliarze, łacińskie tłumaczenia Pisma świętego, w szczególności Psałterza, łacińskie modlitewniki. Brzmieniem łacińskiej mowy wypełniły się wznoszone w szybkim tempie świątynie i kaplice: po łacinie wygłaszano sakramentalne formuły chrzcielne, odprawiano msze, śpiewano pieśni, udzielano błogosławieństw. Dla neofitów uczestniczących w takich uroczystych i tajemniczych obrzędach łacińskie formuły brzmiały zapewne niczym magiczne zaklęcia, a ich język zyskiwał walor "mowy sakralnej" (lingua sacra). Jeszcze większą estymę wzbudzać musiało łacińskie pismo i wspaniałe rękopiśmienne księgi liturgiczne. Łaciną posługiwali się już pierwsi Piastowie: najprawdopodobniej Bolesław Chrobry, z pewnością Mieszko II. Był to gdyż język międzynarodowej dyplomacji i korespondencji (jej najstarszym "polsko łacińskim" śladem jest tak zwany Dagome iudex, dokument oddający część państwa Mieszka I w lenno Stolicy Apostolskiej).
Konsekwencją szerokiego otwarcia się Polski na cywilizację zachodniego chrześcijaństwa była głęboka "latynizacja" kultury naszego średniowiecza, w pierwszej kolejności jego piśmiennictwa (zobacz Twórczość ustna). Początkowo jednak wpływ łacińskiej kultury literackiej miało charakter ściśle elitarny: ograniczało się do kręgów duchowieństwa i środowisk dworskich, koncentrując się w kilku głownych ośrodkach (Gniezno, Kraków, Płock, Wrocław, Poznań), gdzie działały szkoły katedralne, kancelarie książęce i skryptoria. Podobnie jak przedtem na karolińskim Zachodzie pojawił się u nas podział na wykształconą elitę, posługującą się łaciną (litterati) i całą resztę niepiśmiennego społeczeństwa, porozumiewającego się wyłącznie w mowie rodzimej (illitterati, idiotae). Podział ten przetrwa do końca epoki, aczkolwiek dzięki stopniowej alfabetyzacji proporcje między obiema ekipami będą się bez pośpiechu wyrównywały (zobacz Szkolnictwo i edukacja).
Łacina umożliwiła rodzimej "inteligencji" swobodny dostęp nie tylko do współczesnych dokonań intelektualnych i artystycznych średniowiecznego Zachodu, lecz także do nieprzebranego skarbca tradycji judeochrześcijańskiej i antycznej (zobacz Tradycja literacka). Z drugiej strony dzięki łacinie Europa mogła dowiedzieć się o misji i męczeństwie św. Wojciecha w Prusach, czego owocem był pierwszy, powstały jeszcze poza granicami Polski jego żywot (zobacz Żywoty świętych). Dzięki łacinie zostały utrwalone najstarsze dzieje państwa polskiego w kronikach Galla Anonima i Wincentego Kadłubka (zobacz Dziejopisarstwo), a święci polskiej ziemi znaleźli należne im miejsce w annałach europejskiej hagiografii (zobacz Żywoty świętych). Na gruncie języka łacińskiego zrodziły się także zalążki naszej literaturze i dramatu (zobacz Pieśni religijne, Literatura świecka, Dramat liturgiczny). Mimo postępującej od XIII w. emancypacji polszczyzny, aż do końca naszego średniowiecza łacina pozostała fundamentalnym, "prymarnym" językiem Kościoła, administracji, dyplomacji, szkoły, edukacji, piśmiennictwa. Na polu twórczości literackiej względna równowaga języka łacińskiego i polskiego zaznacza się dopiero nareszcie XV w.
Zobacz także: Mechanizmy W POLSZCZY¬NIE
- Co znaczy LUDOWOŚĆ:
- Porównanie epoki romantyzmu ludowość stała się jednym z naczelnych haseł, związanym ściśle z postulatem narodowości literatury. Lud dostąpił literackiego awansu, stając się nie tylko obiektem zainteresowania łacina w kulturze epoki co znaczy.
- Krzyżówka LITERATURA SOWIZDRZALSKA I "ŚWIAT NA OPAK WYWRÓCO:
- Dlaczego staropolskiej poezja wysoka , oficjalna i elitarna o rodowodzie szlacheckim miała swój naturalny kontrapunkt w formie literatury niskiej , a właściwie piśmiennictwa masowego i popularnego o łacina w kulturze epoki krzyżówka.
- Co to jest LITERATURA PLEBEJSKA (MIESZCZAŃSKA I SOWIZDRZALSK:
- Jak lepiej tego hasła oddaje trudności terminologiczne powiązane z opisem ogromnego obszaru polskiej literatury renesansowej, który jeszcze najpierw XX w. nie znajdował uznania u historyków literatury i aż do łacina w kulturze epoki co to jest.
- Słownik LITERATURA FAKTU:
- Kiedy lat 20. i najpierw 30. XX w., w wielu państwach europejskich, z niejednokrotnie różnych przyczyn i przy różnych założeniach programowych, zaczęto interesować się postacią literatury przeciwstawiającą łacina w kulturze epoki słownik.
- Czym jest LUDZIE BEZDOMNI ŻEROMSKIEGO:
- Od czego zależy powieść Stefana Żeromskiego wydana w 1899 z datą 1900, uznana natychmiast za ogromne wydarzenie artystyczne, jak także społeczno polityczne. Zostało odczytane jako manifest ideowy pisarza łacina w kulturze epoki czym jest.
Czym jest łacina w kulturze epoki znaczenie w Motywy literatura L .
