Co znaczy HUMANIZM RENESANSOWY:
Może się to wydawać nieprawdopodobne, lecz definicja humanizmu odnosząc się do osiągnięć kultury renesansowej pojawiło się dopiero najpierw XIX w. - użył go w swojej książce niemiecki uczony F.I. Niethammer. Samo definicja było odnoszone do różnych epok - mówiło się o humanizmie oświeceniowym, czy nawet średniowiecznym, lecz przypisywano tym terminom różne znaczenia. Nas interesuje tutaj humanizm XVI w., a więc renesansowy.
Odnosząc się do epoki renesansu słowo "humanizm" należy wiązać nie tyle z przymiotnikiem "humanus" (ludzki), lecz z regularnie wówczas wykorzystywanym, włoskim wyrazem "umanista", który oznaczał nauczyciela "studia humanitatis", a więc nauk humanistycznych, obejmujących wówczas w pierwszej kolejności poetykę, gramatykę i retorykę. Ruch humanistyczny zrodził się gdyż we Włoszech w wieku XV w pierwszej kolejności jako ruch filologiczny, a dopiero w dalszej konsekwencji filozoficzny. Kluczowym celem humanizmu była nie erudycja filozoficzna czy teologiczna - aczkolwiek odgrywała ona istotną rolę - lecz elokwencja, wymowa, której wzorców szukano w dawnych teoriach tekstu literackiego i dawnej, starożytnej praktyce oratorskiej. Ideałem był wymieniany w klasycznym dziele Kwintyliana Institutio oratoria (Kształcenie mówcy) doskonały mówca, który był także dobrym człowiekiem - "vir dodatek dicendi peritus" (człowiek dobry, biegły w słowie). Warto dodać także przy tej okazji, Iż retoryczny ideał człowieka równocześnie dobrego i mądrego jest zawarty także w przymiotniku humanus, który może znaczyć nie tylko "ludzki", lecz także "łaskawy", "życzliwy", "przyjazny", "szlachetny".(zobacz Retoryka i poetyka)
Można aby powiedzieć, Iż kluczowym hasłem humanistów włoskich i północnoeuropejskich było "ad fontes" - do źródeł. Humaniści starali się gdyż o poznanie właściwych znaczeń dawnych tekstów literackich przez dotarcie do rękopisów nie zepsutych średniowiecznymi komentarzami i zniekształceniami. Czytano i zaczytywano się tekstami reprezentującymi różne kierunki filozoficzne - na nowo odczytany Arystoteles był autorytetem w okolicy Platona. W przeszłości niejednokrotnie twierdzono, Iż humaniści renesansowi w odróżnieniu do scholastycznych filozofów średniowiecznych stracili zainteresowanie Arystotelesem i zwrócili się ku Platonowi, rozwijając cały bogaty nurt neoplatonizmu. Podobnie uważano, Iż nie byli religijni, głosili świeckie, laickie ideały światopoglądowe (takie podejście do humanizmu dominowało w podręcznikach z lat 50 tych). To wszystko uproszczenia - rzeczywiście platonizm był dostępny, lecz studiowano także Arystotelesa (mocny był nurt arystotelesowski na uniwersytecie padewskim). Istotnie, niektórzy humaniści głosili poglądy pogańskie - choćby znany nam Filip Kallimach (zobacz Literatura w języku łacińskim). Jednak było także wielu humanistów chrześcijańskich, którzy regularnie wnosili interesujący wkład do teologii (jak Erazm z Rotterdamu) czy nawet tworzyli oryginalne mechanizmy łączące filozofię pogańską z chrześcijaństwem (Theologia Platonica Marsilia Ficina). To prawda, Iż humaniści odwracali się od szablonowych uniwersytetów, zakładając Akademie (jak Accademia Romana kierowana poprzez Pomponiusza Letusa, do której należał Kallimach czy florencka Akademia Platońska, gdzie istotną rolę odgrywał Marsilio Ficino). Uniwersytety ówczesne - jak Sorbona czy nasza Akademia Krakowska - odwracały się od nowych prądów. Udowodniono równocześnie, Iż mocne były związki humanizmu z uniwersytetami północnych Włoch.
Wielość poglądów, jakie głosili czołowi przedstawiciele humanizmu, powodowała, Iż trudno było poprzez długi czas o spójną charakterystykę całego prądu. Ciekawą koncepcję zaproponował w swoich pracach znakomity znawca epoki, Paul Oskar Kristeller. Zwrócił on uwagę na to, Iż istota humanizmu renesansowego bazuje na tym, w jaki sposób przejmuje się i wyraża idee i poglądy, a nie na tym, jaka jest zawartość, istota tych poglądów. Humanista może być więc arystotelikiem i platończykiem, chrześcijaninem czy poganinem, istotne to jest, w jaki sposób odnajduje swe idee (sięgając do źródeł starożytnych, "ad fontes") i jak wyraża te idee (odpowiednio z zasadami retoryki, wzorując się na starożytnych). Retoryka (elokwencja) pełniła wówczas funkcję najważniejszą, a najwspanialszym odpowiednikiem humanistycznych kontrowersji dotyczących metody wyrażania idei był spór cyceronianistów - pragnących niewolniczo naśladować Cycerona - z antycyceronianistami, którzy zachowując szacunek do starożytnego mistrza, wzywali do umiarkowania w naśladownictwie i uwzględnienia wzorców chrześcijańskich w teorii i praktyce pisarskiej (zobacz Retoryka i poetyka).
Realizacja ideałów humanistycznej erudycji i sięgania do źródeł trzech równie szanowanych tradycji - greckiej, rzymskiej i biblijnej - nie byłaby możliwa bez dążenia do znajomości trzech języków klasycznych - greckiego, łacińskiego i hebrajskiego. Ideałem był więc wówczas homo trilinguis - człowiek znający biegle te trzy języki.
Humaniści nie byli więc filozofami, czy teologami, lecz w pierwszej kolejności filologami, a dopiero określenia filologiczne prowadziły do nowej interpretacji tekstów filozoficznych czy biblijnych. Filologiczne określenia humanistów odegrały istotną rolę u początków nowego prądu religijnego, reformacji, która oparła swe idee na nowej interpretacji nowo odczytanego źródła - Biblii. Rola humanistów, w szczególności Lorenzo Valli i Erazma z Rotterdamu, była tu wielka (zobacz Reformacja).
Mówi się regularnie o wielu humanizmach - średniowiecznym, barokowym czy oświeceniowym. Jednak istota humanistycznego działania, odkrywanie starożytnych źródeł i twórcze włączanie ich w krwiobieg kultury należy do humanistów renesansowych. Jak trafnie zauważył Andrzej Borowski, "humanizm renesansowy jest najdojrzalszą i w najwyższym stopniu europejską, w sensie powszechności, formacją w dziejach całego prądu humanistycznego. Jeżeli tak jest, to zasługę w tym należy przypisać zarówno godnej podziwu konsekwencji i woli, jak także dojrzałości intelektualnej jego artystów. Musieli oni gdyż dokonać swoistego przewrotu umysłowego, który można regulaminowo określać mianem rewolucji humanistycznej. W największym skrócie mówiąc, chodzi o to, że "trywialne" [...] a więc wstępne i pomocnicze dyscypliny zdolności w średniowiecznym układzie sztuk wyzwolonych, jak gramatyka i retoryka, znalazły się pośrodku około stulecia na miejscu naczelnym, jako tak zwany studia humaniora. Wymagało to zmiany metody widzenia i wartościowania metod dochodzenia do prawdy o człowieku, a przez tę prawdę także do wiedzy o rzeczywistości".
Zobacz także: TRADYCJA LITERACKA
Odnosząc się do epoki renesansu słowo "humanizm" należy wiązać nie tyle z przymiotnikiem "humanus" (ludzki), lecz z regularnie wówczas wykorzystywanym, włoskim wyrazem "umanista", który oznaczał nauczyciela "studia humanitatis", a więc nauk humanistycznych, obejmujących wówczas w pierwszej kolejności poetykę, gramatykę i retorykę. Ruch humanistyczny zrodził się gdyż we Włoszech w wieku XV w pierwszej kolejności jako ruch filologiczny, a dopiero w dalszej konsekwencji filozoficzny. Kluczowym celem humanizmu była nie erudycja filozoficzna czy teologiczna - aczkolwiek odgrywała ona istotną rolę - lecz elokwencja, wymowa, której wzorców szukano w dawnych teoriach tekstu literackiego i dawnej, starożytnej praktyce oratorskiej. Ideałem był wymieniany w klasycznym dziele Kwintyliana Institutio oratoria (Kształcenie mówcy) doskonały mówca, który był także dobrym człowiekiem - "vir dodatek dicendi peritus" (człowiek dobry, biegły w słowie). Warto dodać także przy tej okazji, Iż retoryczny ideał człowieka równocześnie dobrego i mądrego jest zawarty także w przymiotniku humanus, który może znaczyć nie tylko "ludzki", lecz także "łaskawy", "życzliwy", "przyjazny", "szlachetny".(zobacz Retoryka i poetyka)
Można aby powiedzieć, Iż kluczowym hasłem humanistów włoskich i północnoeuropejskich było "ad fontes" - do źródeł. Humaniści starali się gdyż o poznanie właściwych znaczeń dawnych tekstów literackich przez dotarcie do rękopisów nie zepsutych średniowiecznymi komentarzami i zniekształceniami. Czytano i zaczytywano się tekstami reprezentującymi różne kierunki filozoficzne - na nowo odczytany Arystoteles był autorytetem w okolicy Platona. W przeszłości niejednokrotnie twierdzono, Iż humaniści renesansowi w odróżnieniu do scholastycznych filozofów średniowiecznych stracili zainteresowanie Arystotelesem i zwrócili się ku Platonowi, rozwijając cały bogaty nurt neoplatonizmu. Podobnie uważano, Iż nie byli religijni, głosili świeckie, laickie ideały światopoglądowe (takie podejście do humanizmu dominowało w podręcznikach z lat 50 tych). To wszystko uproszczenia - rzeczywiście platonizm był dostępny, lecz studiowano także Arystotelesa (mocny był nurt arystotelesowski na uniwersytecie padewskim). Istotnie, niektórzy humaniści głosili poglądy pogańskie - choćby znany nam Filip Kallimach (zobacz Literatura w języku łacińskim). Jednak było także wielu humanistów chrześcijańskich, którzy regularnie wnosili interesujący wkład do teologii (jak Erazm z Rotterdamu) czy nawet tworzyli oryginalne mechanizmy łączące filozofię pogańską z chrześcijaństwem (Theologia Platonica Marsilia Ficina). To prawda, Iż humaniści odwracali się od szablonowych uniwersytetów, zakładając Akademie (jak Accademia Romana kierowana poprzez Pomponiusza Letusa, do której należał Kallimach czy florencka Akademia Platońska, gdzie istotną rolę odgrywał Marsilio Ficino). Uniwersytety ówczesne - jak Sorbona czy nasza Akademia Krakowska - odwracały się od nowych prądów. Udowodniono równocześnie, Iż mocne były związki humanizmu z uniwersytetami północnych Włoch.
Wielość poglądów, jakie głosili czołowi przedstawiciele humanizmu, powodowała, Iż trudno było poprzez długi czas o spójną charakterystykę całego prądu. Ciekawą koncepcję zaproponował w swoich pracach znakomity znawca epoki, Paul Oskar Kristeller. Zwrócił on uwagę na to, Iż istota humanizmu renesansowego bazuje na tym, w jaki sposób przejmuje się i wyraża idee i poglądy, a nie na tym, jaka jest zawartość, istota tych poglądów. Humanista może być więc arystotelikiem i platończykiem, chrześcijaninem czy poganinem, istotne to jest, w jaki sposób odnajduje swe idee (sięgając do źródeł starożytnych, "ad fontes") i jak wyraża te idee (odpowiednio z zasadami retoryki, wzorując się na starożytnych). Retoryka (elokwencja) pełniła wówczas funkcję najważniejszą, a najwspanialszym odpowiednikiem humanistycznych kontrowersji dotyczących metody wyrażania idei był spór cyceronianistów - pragnących niewolniczo naśladować Cycerona - z antycyceronianistami, którzy zachowując szacunek do starożytnego mistrza, wzywali do umiarkowania w naśladownictwie i uwzględnienia wzorców chrześcijańskich w teorii i praktyce pisarskiej (zobacz Retoryka i poetyka).
Realizacja ideałów humanistycznej erudycji i sięgania do źródeł trzech równie szanowanych tradycji - greckiej, rzymskiej i biblijnej - nie byłaby możliwa bez dążenia do znajomości trzech języków klasycznych - greckiego, łacińskiego i hebrajskiego. Ideałem był więc wówczas homo trilinguis - człowiek znający biegle te trzy języki.
Humaniści nie byli więc filozofami, czy teologami, lecz w pierwszej kolejności filologami, a dopiero określenia filologiczne prowadziły do nowej interpretacji tekstów filozoficznych czy biblijnych. Filologiczne określenia humanistów odegrały istotną rolę u początków nowego prądu religijnego, reformacji, która oparła swe idee na nowej interpretacji nowo odczytanego źródła - Biblii. Rola humanistów, w szczególności Lorenzo Valli i Erazma z Rotterdamu, była tu wielka (zobacz Reformacja).
Mówi się regularnie o wielu humanizmach - średniowiecznym, barokowym czy oświeceniowym. Jednak istota humanistycznego działania, odkrywanie starożytnych źródeł i twórcze włączanie ich w krwiobieg kultury należy do humanistów renesansowych. Jak trafnie zauważył Andrzej Borowski, "humanizm renesansowy jest najdojrzalszą i w najwyższym stopniu europejską, w sensie powszechności, formacją w dziejach całego prądu humanistycznego. Jeżeli tak jest, to zasługę w tym należy przypisać zarówno godnej podziwu konsekwencji i woli, jak także dojrzałości intelektualnej jego artystów. Musieli oni gdyż dokonać swoistego przewrotu umysłowego, który można regulaminowo określać mianem rewolucji humanistycznej. W największym skrócie mówiąc, chodzi o to, że "trywialne" [...] a więc wstępne i pomocnicze dyscypliny zdolności w średniowiecznym układzie sztuk wyzwolonych, jak gramatyka i retoryka, znalazły się pośrodku około stulecia na miejscu naczelnym, jako tak zwany studia humaniora. Wymagało to zmiany metody widzenia i wartościowania metod dochodzenia do prawdy o człowieku, a przez tę prawdę także do wiedzy o rzeczywistości".
Zobacz także: TRADYCJA LITERACKA
- Co znaczy HAFEZ:
- Porównanie genialnej powieści, napisanej w języku francuskim - Manuscrit trouve` á Saragosse (Rękopis znaleziony w Saragossie) - chętnie sięgał po formę powiastki. Pięć pomieścił w stosunku z podróży do Turcji humanizm renesansowy co znaczy.
- Krzyżówka HISTORIOZOFIA:
- Dlaczego definiowane jako filozofia dziejów ( mądrość historii niezupełnie tożsama z wiedzą o historii ; August Cieszkowski pisał wręcz o miłości mądrości dziejów ). To ambitna próba powstania teorii humanizm renesansowy krzyżówka.
- Co to jest HYMN DO MIŁOŚCI OJCZYZNY:
- Jak lepiej zobacz ŚWIĘTA MIŁOŚCI KOCHANEJ OJCZYZNY humanizm renesansowy co to jest.
- Słownik HERMETYZM:
- Kiedy hermetyzmu do literaturze przedostało się z filozofii. Wiąże się je z mitem o Hermesie, gdzie destabilizacji ulegały wszystkie zasady, na jakich opierał się grecki racjonalizm, czyli: zasada humanizm renesansowy słownik.
- Czym jest HANEMANN STEFANA CHWINA:
- Od czego zależy Chwina nie brakuje książek istotnych, dyskutowanych, wzbudzających duży, a nawet kontrowersje. Pośród nich jednak odznacza się zdecydowanie powieść z roku 1995, Hanemann. Zdecydował o tym deszcz humanizm renesansowy czym jest.
Czym jest humanizm renesansowy znaczenie w Motywy literatura H .
