Co znaczy CZASOPIŚMIENNICTWO:
Rola czasopism w drugiej połowie XIX w., nie tylko na terenach polskich, lecz i w Europie, znacząco wzrosła. Należy tu w pierwszej kolejności wskazać na postęp technik drukarskich i przyrost liczby odbiorców tego typu przekazu. Specyficzne dla sytuacji polskiej miejsce i rola prasy wiązały się z zaistniałą po stworzeniu styczniowym sytuacją polityczną. Na łamach gazet toczyły się programowe dyskusje (tu specjalna rola prasy w zaborze austriackim - o najmniej surowej cenzurze) i formułowanie krytycznych postulatów kierowanych do rządów krajów zaborczych. W zaborze rosyjskim na skutek "nieistnienia instytucji przedstawicielskich i organizacji politycznych" (Markiewicz) wypowiedzi prasowe były jedynym metodą wpływania na opinię publiczna i jedyną również możliwością zaprezentowania żadnych tez programowych. Wysoki poziom wypowiedzi prasowych wywołany był tym, Iż czołowi pisarze owej epoki w większości sami również zajmowali się publicystyką i tym samym regularnie nadawali jej ton (Kraszewski, Orzeszkowa, Świętochowski, Prus, Sienkiewicz, Konopnicka, Lam, Sienkiewicz, Bałucki, Gomulicki).
W Warszawie ukazywały się między innymi dzienniki "Kurier Codzienny", "Kurier Warszawski", "Kurier Poranny" (z czego nakład dwóch pierwszych w latach 90. wynosił około 34000 egzemplarzy). Przewarzająca część stosunkowo prężnych nurtów myślowych owej epoki posiadało swoją reprezentację w czasopismach. Wystarczy wymienić "Gazetę Warszawską", która propagowała poglądy ziemiaństwa, czy konserwatywne - "Bibliotekę Warszawską", "Kronikę Rodzinną" i "Przegląd Katolicki". Istniały także czasopisma żeńskie: "Bluszcz" i "Tygodnik Mód i Powieści". Areną dla programowych wystąpień pozytywistów był "Przegląd Tygodniowy" (redaktorem naczelnym był Adam Wiślicki), a potem (już po zmianie poglądów poprzez Świętochowskiego) stała się nią "Niwa" (założona w 1872 r.). W obu czasopismach ukazały się główne artykuły tej epoki, między innymi: My i wy Świętochowskiego, cykl artykułów Piotra Chmielowskiego. Po zmianie orientacji "Niwy" na bardziej konserwatywną, w latach 1873-1876 pozytywiści przenieśli się do "Opiekuna Domowego" - pisma poświęconego problemom oświatowym i wychowawczym. W latach późniejszych do czasopism przedstawiających program pozytywistyczny zaliczyć należy "Ateneum" i "Nowiny". Konserwatywne oblicze "starej" prasy kształtowały w pierwszej kolejności (prócz wymienionych przedtem) "Gazeta Warszawska", "Kurier Warszawski" i "Kłosy". Atakowali oni radykalne wg nich poglądy pozytywistów i ich brak szacunku dla religii. Po rozpoczęciu wojny rosyjsko tureckiej (toczącej się w latach 1876-1878) w prasie, szczególnie tej konserwatywnej, pojawiły się tendencje rusofilskie oparte na hasłach "słowiańskiej solidarności". Jednak tygodnik "Chwila", gdzie artykuły o takiej tematyce się pojawiły, nie znalazł zbyt wielu czytelników i ukazywał się raptem kilka miesięcy.
W zaborze austriackim (o którego specyficznej sytuacji wspomniano przedtem) kluczowa linia dyskusji programowych przebiegała pomiędzy konserwatystami a liberałami (nazywanymi - demokratami). Demokratów od pozytywistów z kręgu Szkoły Głównej różniła w pierwszej kolejności niechęć do gruntownej zmiany stosunków panujących na wsi i brak konkretnego programu politycznego. Kluczowym ośrodkiem konserwatystów był Kraków, demokratów zaś Lwów (zobacz Teka Stańczyka). Za prasową reprezentację prawicy (lojalistycznie nastawionej do polityki zaborcy, klerykalnej i ortodoksyjnie katolickiej) należy uznać "Czas". Prócz niego był to "Przegląd Lwowski", gdzie w latach 1871-1873 ukazywały się artykuły krytykujące zasady monizmu przyrodniczego i ewolucjonizmu Darwinowskiego. Zmiany w "Przeglądzie Polskim", który z pozycji lekko liberalizujących przeszedł na stricte tradycjonalistyczne, wywołały prasowe wzmocnienie prawicy. Czasopismami o nacechowaniu demokratycznym były "Szkice Socjalne i Literackie", "Ruch Literacki", "Gazeta Narodowa", "Tydzień" i "Ojczyzna". Z kolei przedmioty programu pozytywistycznego najsilniej zaznaczyły się w wychodzącym w latach 1869-1874 "państwie". Dla ludu wydawane było klerykalne pismo pod redakcją księdza Stanisława Stojałowskiego "Wieniec" ("Pszczółka" - pismo to występowało pod przemiennym tytułem), jednak nawet w nim można zauważyć akcenty krytyki skierowanej w stronę ziemiaństwa i krzywdzącego chłopów ustawodawstwa.
W zaborze pruskim wszelakie toczące się dyskusje światopoglądowe, na przykład duży klerykalnego "Kuriera Poznańskiego" z postępowym "Dziennikiem Poznańskim", po rozpoczęciu się Kulturkampfu i wprowadzeniu szeregu antypolskich ustaw musiały zaniknąć. Wszystkie nurty światopoglądowe musiały stworzyć wspólny antypruski front. Następne rządy Wilhelmów I i II i walka Bismarcka z katolicyzmem i wszelkimi przejawami polskości wywołały, że różnice pomiędzy ugrupowaniami prawicowymi i lewicowymi zaczęły się zmniejszać. Bezpośrednie zbliżenie stanowisk stało się możliwe po aresztowaniu arcybiskupa Ledóchowskiego - dla prawicowych katolików wydarzenie to było atakiem na kościół, dla lewicy zaś był to atak na polskość. Konserwatyści ("ultramontanie" - obrońcy dogmatu o nieomylności papieża) przeszli do opozycji wobec rządu, liberałowie zrezygnowali z programowego laicyzmu. Największą role odgrywało w owym czasie czasopismo "Orędownik", na łamach którego pojawiały się petycje i apele przeciw ustawodawstwu pruskiemu. Gazeta ta zachęcała do podejmowania inicjatyw gospodarczych, które miały wywołać przyrost znaczenia Polaków w życiu Rzeszy. Należy również wspomnieć o dużej roli prasy ludowej, która przyczyniała się do rozwoju świadomości narodowej i patriotycznej (na przykład "Przyjaciel Ludu", "Gwiazdka Cieszyńska" i "Gazeta Lecka").
W najwyższym stopniu wyrazistymi artykułami w prasie emigracyjnej były te autorstwa skrzydła demokratycznego, chociaż pisma emigracyjne nie miały "konsekwentnego i jednolitego oblicza" (Markiewicz), co było efektem nieustannych sporów i polemik w obrębie każdej ekipy. Najdłużej ukazywał się "Głos Wolny" w Londynie - pismo o profilu centro lewicowym. Skrzydło konserwatywne reprezentował paryski "Rocznik Towarzystwa Historyczno Literackiego". Od lat 70. zaczęły się ukazywać pisma informacyjne dla emigrantów, już nie politycznych, a zarobkowych, w Stanach Zjednoczonych. Były to "Orzeł Biały", "Gazeta Polska", "Pielgrzym" i "Dziennik Polski". Tematykę prasowych wystąpień emigracyjnych organizował w pierwszej kolejności relacja do stworzenia styczniowego i przyszłych możliwych zrywów niepodległościowych i zagadnienia dotyczące odbudowy państwowości polskiej, którą uważano za konieczność.
Oblicze prasy w każdym z trzech zaborów kształtowało się inaczej. W zaborze austriackim możliwe były nawet wypowiedzi dotyczące stworzenia styczniowego. W zaborze pruskim notuje się liczne wystąpienia przeciw uciskowi narodowemu i krytyczne wypowiedzi przeciwko antypolskiemu ustawodawstwu. Zabór rosyjski, z racji na wszechmocną cenzurę, nie pozwalał zaś na żadne wypowiedzi stronnictw o wyraźnej linii politycznej.
Zobacz także: MODELE ŚWIATOPOGLˇDOWE
W Warszawie ukazywały się między innymi dzienniki "Kurier Codzienny", "Kurier Warszawski", "Kurier Poranny" (z czego nakład dwóch pierwszych w latach 90. wynosił około 34000 egzemplarzy). Przewarzająca część stosunkowo prężnych nurtów myślowych owej epoki posiadało swoją reprezentację w czasopismach. Wystarczy wymienić "Gazetę Warszawską", która propagowała poglądy ziemiaństwa, czy konserwatywne - "Bibliotekę Warszawską", "Kronikę Rodzinną" i "Przegląd Katolicki". Istniały także czasopisma żeńskie: "Bluszcz" i "Tygodnik Mód i Powieści". Areną dla programowych wystąpień pozytywistów był "Przegląd Tygodniowy" (redaktorem naczelnym był Adam Wiślicki), a potem (już po zmianie poglądów poprzez Świętochowskiego) stała się nią "Niwa" (założona w 1872 r.). W obu czasopismach ukazały się główne artykuły tej epoki, między innymi: My i wy Świętochowskiego, cykl artykułów Piotra Chmielowskiego. Po zmianie orientacji "Niwy" na bardziej konserwatywną, w latach 1873-1876 pozytywiści przenieśli się do "Opiekuna Domowego" - pisma poświęconego problemom oświatowym i wychowawczym. W latach późniejszych do czasopism przedstawiających program pozytywistyczny zaliczyć należy "Ateneum" i "Nowiny". Konserwatywne oblicze "starej" prasy kształtowały w pierwszej kolejności (prócz wymienionych przedtem) "Gazeta Warszawska", "Kurier Warszawski" i "Kłosy". Atakowali oni radykalne wg nich poglądy pozytywistów i ich brak szacunku dla religii. Po rozpoczęciu wojny rosyjsko tureckiej (toczącej się w latach 1876-1878) w prasie, szczególnie tej konserwatywnej, pojawiły się tendencje rusofilskie oparte na hasłach "słowiańskiej solidarności". Jednak tygodnik "Chwila", gdzie artykuły o takiej tematyce się pojawiły, nie znalazł zbyt wielu czytelników i ukazywał się raptem kilka miesięcy.
W zaborze austriackim (o którego specyficznej sytuacji wspomniano przedtem) kluczowa linia dyskusji programowych przebiegała pomiędzy konserwatystami a liberałami (nazywanymi - demokratami). Demokratów od pozytywistów z kręgu Szkoły Głównej różniła w pierwszej kolejności niechęć do gruntownej zmiany stosunków panujących na wsi i brak konkretnego programu politycznego. Kluczowym ośrodkiem konserwatystów był Kraków, demokratów zaś Lwów (zobacz Teka Stańczyka). Za prasową reprezentację prawicy (lojalistycznie nastawionej do polityki zaborcy, klerykalnej i ortodoksyjnie katolickiej) należy uznać "Czas". Prócz niego był to "Przegląd Lwowski", gdzie w latach 1871-1873 ukazywały się artykuły krytykujące zasady monizmu przyrodniczego i ewolucjonizmu Darwinowskiego. Zmiany w "Przeglądzie Polskim", który z pozycji lekko liberalizujących przeszedł na stricte tradycjonalistyczne, wywołały prasowe wzmocnienie prawicy. Czasopismami o nacechowaniu demokratycznym były "Szkice Socjalne i Literackie", "Ruch Literacki", "Gazeta Narodowa", "Tydzień" i "Ojczyzna". Z kolei przedmioty programu pozytywistycznego najsilniej zaznaczyły się w wychodzącym w latach 1869-1874 "państwie". Dla ludu wydawane było klerykalne pismo pod redakcją księdza Stanisława Stojałowskiego "Wieniec" ("Pszczółka" - pismo to występowało pod przemiennym tytułem), jednak nawet w nim można zauważyć akcenty krytyki skierowanej w stronę ziemiaństwa i krzywdzącego chłopów ustawodawstwa.
W zaborze pruskim wszelakie toczące się dyskusje światopoglądowe, na przykład duży klerykalnego "Kuriera Poznańskiego" z postępowym "Dziennikiem Poznańskim", po rozpoczęciu się Kulturkampfu i wprowadzeniu szeregu antypolskich ustaw musiały zaniknąć. Wszystkie nurty światopoglądowe musiały stworzyć wspólny antypruski front. Następne rządy Wilhelmów I i II i walka Bismarcka z katolicyzmem i wszelkimi przejawami polskości wywołały, że różnice pomiędzy ugrupowaniami prawicowymi i lewicowymi zaczęły się zmniejszać. Bezpośrednie zbliżenie stanowisk stało się możliwe po aresztowaniu arcybiskupa Ledóchowskiego - dla prawicowych katolików wydarzenie to było atakiem na kościół, dla lewicy zaś był to atak na polskość. Konserwatyści ("ultramontanie" - obrońcy dogmatu o nieomylności papieża) przeszli do opozycji wobec rządu, liberałowie zrezygnowali z programowego laicyzmu. Największą role odgrywało w owym czasie czasopismo "Orędownik", na łamach którego pojawiały się petycje i apele przeciw ustawodawstwu pruskiemu. Gazeta ta zachęcała do podejmowania inicjatyw gospodarczych, które miały wywołać przyrost znaczenia Polaków w życiu Rzeszy. Należy również wspomnieć o dużej roli prasy ludowej, która przyczyniała się do rozwoju świadomości narodowej i patriotycznej (na przykład "Przyjaciel Ludu", "Gwiazdka Cieszyńska" i "Gazeta Lecka").
W najwyższym stopniu wyrazistymi artykułami w prasie emigracyjnej były te autorstwa skrzydła demokratycznego, chociaż pisma emigracyjne nie miały "konsekwentnego i jednolitego oblicza" (Markiewicz), co było efektem nieustannych sporów i polemik w obrębie każdej ekipy. Najdłużej ukazywał się "Głos Wolny" w Londynie - pismo o profilu centro lewicowym. Skrzydło konserwatywne reprezentował paryski "Rocznik Towarzystwa Historyczno Literackiego". Od lat 70. zaczęły się ukazywać pisma informacyjne dla emigrantów, już nie politycznych, a zarobkowych, w Stanach Zjednoczonych. Były to "Orzeł Biały", "Gazeta Polska", "Pielgrzym" i "Dziennik Polski". Tematykę prasowych wystąpień emigracyjnych organizował w pierwszej kolejności relacja do stworzenia styczniowego i przyszłych możliwych zrywów niepodległościowych i zagadnienia dotyczące odbudowy państwowości polskiej, którą uważano za konieczność.
Oblicze prasy w każdym z trzech zaborów kształtowało się inaczej. W zaborze austriackim możliwe były nawet wypowiedzi dotyczące stworzenia styczniowego. W zaborze pruskim notuje się liczne wystąpienia przeciw uciskowi narodowemu i krytyczne wypowiedzi przeciwko antypolskiemu ustawodawstwu. Zabór rosyjski, z racji na wszechmocną cenzurę, nie pozwalał zaś na żadne wypowiedzi stronnictw o wyraźnej linii politycznej.
Zobacz także: MODELE ŚWIATOPOGLˇDOWE
- Co znaczy CZASOPISMA:
- Porównanie ukształtowało się w Polsce regularne czasopiśmiennictwo, dostosowane do różnorodnych potrzeb i upodobań odbiorców. Wydawano gazety ogólnoinformacyjne i ogłoszeniowe, pisma uczone i moralne i czasopiśmiennictwo co znaczy.
- Krzyżówka CZARTORYSKA IZABELA (1746-1835):
- Dlaczego na kształtowanie oblicza polskiego oświecenia i rodzimej kultury tego czasu. Po poślubieniu kuzyna, księcia Adama Kazimierza Czartoryskiego (1761) - człowieka o wszechstronnych zainteresowaniach i czasopiśmiennictwo krzyżówka.
- Co to jest CHUDY LITERAT:
- Jak lepiej atmosferze przygotowań do utworzenia Komisji Nauki Narodowej Adam Naruszewicz poddał publicznej ocenie socjalną kondycję ludzi pióra, a również intelektualny i kulturalny poziom szlacheckiej czasopiśmiennictwo co to jest.
- Słownik CZARTORYSKI ADAM KAZIMIERZ (1734-1823):
- Kiedy wojewody ruskiego, Augusta Czartoryskiego, literat, teoretyk teatru, działacz oświaty i mecenas był jedną z głownych osobistości życia publicznego drugiej połowy XVIII w. Cieszył się powszechnym czasopiśmiennictwo słownik.
- Czym jest CHŁOPOMANIA:
- Od czego zależy ludomanią. Feldman wiąże to zdarzenie z pogranicza sztuki i socjologii życia artystycznego z nurtem neoromantyzmu (1985, II: 30). Dla pozytywistów gdyż chłop, przedstawiciel ludu był przedmiotem czasopiśmiennictwo czym jest.
Czym jest czasopiśmiennictwo znaczenie w Motywy literatura C .
