Co znaczy SIELANKA:
Początki tego gatunku w poezji polskiej sięgają okresu renesansu (J. Kochanowski, Sz. Szymonowic) i baroku (bracia Zimorowicowie, J. Gawiński), z kolei jego pełny rozrost nastąpił w literaturze oświeceniowej. Reprezentujące go utwory określano także mianem idylli, bukoliki albo pasterki. Sielankę uprawiali poeci wszystkich nurtów literatury oświeceniowej. Kluczowym elementem łączącym sielanki był tak zwany kostium pasterski. Bohaterzy to przeważnie pasterze usytuowani w naturalnej scenerii i zaopatrzeni w charakterystyczne rekwizyty. O popularności sielanki w polskiej poezji oświeceniowej świadczyły między innymi przedruki tekstów staropolskich. Trzykrotnie wznowiono zestaw Sielanki polskie z różnych autorów zgromadzone (1770, 1778, 1805), który początkowo obejmował wiersze renesansowe i barokowe, a w następnych edycjach także utwory A. Naruszewicza, J.E. Minasowicza i przekład eklog Wergiliusza dokonany poprzez I. Nagurczewskiego.
Oświeceniowi sielankopisarze czerpali inspiracje z rodzimej tradycji albo bezpośrednio z dorobku antycznych mistrzów, raczej Teokryta i Wergiliusza. Pierwszy dążył do realistycznego oddania przedmiotów wiejskiego krajobrazu i zajęć i uczuć bohaterów żyjących w tym świecie. Drugi w swych eklogach osadzał życie pasterskich bohaterów w wyidealizowanej, fikcyjnej krainie Arkadii. Istotną rolę odegrała także recepcja idylli S. Gessnera, a w późnej fazie oświecenia również tekstów F. Schillera. Decyzyjny wpływ na postęp i kształt sielanek w nurcie sentymentalizmu miała jednak filozoficzna myśl J.J. Rousseau, dotycząca idei powrotu do natury i odnowy autentycznych, emocjonalnych więzi międzyludzkich. Sielanki oświeceniowe były zróżnicowane pod względem formalnym i tematycznym. Przeważnie miały charakter lirycznych monologów, niekiedy nadrzędną strukturę opowieści (na przykład Wiesław K. Brodzińskiego) albo konstrukcję dramatyczną (na przykład udramatyzowane sielanki Kniaźnina). Kreacja świata przedstawionego i bohaterów wykazywała tendencje realistyczne albo konwencjonalne, panegiryczne albo alegoryczne. Z racji na temat, wokół którego rozwijała się "pieśń" podmiotu lirycznego, odznacza się kilka odmian tego gatunku.
Największą popularnością cieszyła się w drugiej połowie XVIII w. liryczna, "czuła" sielanka sentymentalna (zbliżona do pieśni, ody albo erotyku). Jej bohater to człowiek wrażliwy, snujący refleksje nad swoimi uczuciami z dala od wielkiego świata i ludzi, w naturalnej scenerii, niekiedy dopełnionej elementami ludowymi. To jednostka przeżywająca, wolna od więzów socjalnych krępujących jej osobowość. Bohaterzy skupiali uwagę na własnych doznaniach emocjonalnych, poprzez pryzmat szeroko rozumianej uczuciowości postrzegali otaczający świat i swoje wnętrze. Autorzy nadawali sielankom czułym formę lirycznego wspomnienia albo wyznania bezpośrednio skierowanego do adresata czy adresatki. Tematem utworów były: melancholia, żal i miłość bohaterów do pięknych pasterek i pasterzy, uczucia łączące dzieci i rodziców i rodzeństwo, emocjonalne więzi określające relacje pomiędzy poddanymi a panem i uczuciowe nastawienie człowieka do szeroko pojętej natury. Sporo takich właśnie tekstów wyszło spod pióra F. Karpińskiego (na przykład Laura i Filon, Do Justyny. Tęskność na wiosnę, Pożegnanie z Lindorą w górach, Rozstanie się Medona, Korydon na Zgon Palmiry, Dzieci do matki, Żal żony po Zgonu męża) i Kniaźnina (Przypomnienie dawnej miłości, Dwie lipy, Do Temiry, Pieśń pasterska). W utworach o charakterze miłosnym poeci kreowali sielankową aurę i scenerię, wykorzystując stały repertuar motywów. Należały do nich ?Xagodne przedmioty natury (łąka, strumyk, jawor, księżyc) i rekwizyty (kij pasterski i wianek i łzy, westchnienia, skargi i żale). Przyroda otaczająca bohaterów współodczuwała wspólnie z nimi - odmierzała mijający czas i była świadkiem dawnego szczęścia, miłości zdradzonej, nieodwzajemnionej, samotnie przeżywanej w ustroniu albo nigdy nie wyznanej.
Spod pióra artystów klasycystycznych wychodziły sielanki socjalne. Utwory te służyły popularyzacji i propagowaniu haseł socjalnej i obyczajowej odnowy i programu reform. Waloryzowane postawy i zasady moralne łączono przeważnie z działaniami konkretnych, wzorcowych postaci, których wizerunki zawierały w tekstach mniej albo bardziej rozbudowane przedmioty pochwalne. Utwory stawały się narzędziem obywatelskiego dydaktyzmu, ściśle powiązanego z aktualną sytuacją polityczną i konkretnymi wydarzeniami historycznymi. Bohaterami, a zarazem adresatami pochwalnych tekstów poeci czynili osoby cieszące się wysokim autorytetem społecznym, wykazujące troskę o losy Rzeczypospolitej, wykorzystywane dobru publicznemu. Odpowiednikiem sielanka A. Naruszewicza Oczekiwanie pasterza na towarzyszów - pod maską pasterzy ukazanych na tle przyrody w rezydencji Czartoryskich w Powązkach przedstawieni zostali: książę Adam Kazimierz i poeci bywający w jego stołecznym salonie w PałacuBłękitnym.
W sielankach ludycznych, pisanych między innymi poprzez J. Szymanowskiego i F. Zabłockiego, pojawiały się przedmioty znamienne dla literaturze rokoka. Dla tej odmiany gatunku charakterystyczne są: zmysłowa dziedzina miłosna, wystylizowana sceneria i konwencjonalne rekwizyty pasterskie. Tekstom utrwalającym radosne przedmioty otaczającego świata patronowały żartobliwe i zabawowe cele. Bohaterów (pasterzy i pasterki, nimfy albo bóstwa) cechuje radość życia, werwa, entuzjazm i zmysłowy erotyzm. Miłość stanowi przejaw instynktownego zauroczenia fizycznymi wdziękami i urodą kochanki albo kochanka. Sielanki ludyczne silnie akcentowały erotyczną zmysłowość, będącą przejawem sensualnego postrzegania i doświadczania świata. Przyroda niejednokrotnie przestała w owych tekstach pełnić rolę tła, stając się samodzielnym elementem. Sielanka ludyczna pozostawała w bliskim związku z anakreontykiem.
Istotnym okresem przemian sielanki były pierwsze dziesięciolecia XIX w. Zmiana sytuacji historycznej i politycznej i przyrost zainteresowań rodzimym folklorem wpłynęły na ewolucję tego gatunku poetyckiego. Autorzy zaczęli wprowadzać do tekstów autentyczne realia polskiej wsi. Przybliżali w utworach życie, działania, wierzenia i sposób myślenia i odczuwania jej mieszkańców jako określonej warstwy socjalnej, w pełni świadomej swej narodowej tożsamości. Miejsce ogólnie pojmowanej "ludowości" rozpoczął zajmować regionalizm.
Wiejskich bohaterów noszących rodzime imiona osadzano w realiach skonkretyzowanych geograficznie i historycznie. Nierzadko czas opisywanych zdarzeń i sytuacji określany był pośrednio poprzez powiązanie ich z narodowymi dziejami (na przykład odwołania do insurekcji kościuszkowskiej i kampanii napoleońskiej). Próbom zarysowania panoramy życia wiejskiego towarzyszyły zabiegi idealizacji. Zamiast wyznań i śpiewów miłosnych do sielanek narodowych wprowadzano ludowe przyśpiewki i piosenki, zaklęcia albo mowy wpisane w wiejskie obrzędy i uroczystości. Wiejski status bohaterów określał strój ludowy, a nie konwencjonalne, wystylizowane rekwizyty. Liczne przykłady tej odmiany sielanki zawiera twórczość W. Reklewskiego (Krakowiaki, Górale, Zachęcenie do tańca) i K. Brodzińskiego (Bogdan i Miłko, Wiesław, Krakowiaki). W teoretycznej rozprawie O klasyczności i romantyczności tudzież o duchu literaturze polskiej Brodziński uznał sielankę za koronny gatunek literatury polskiej, najpełniej oddający narodowe cechy Polaków.
(Bożena Mazurkowa)
Zobacz także: BRODZIŃSKI KAZIMIERZ, DO JUSTYNY TĘSKNOŚĆ NA WIOSNĘ, KARPIŃSKI FRANCISZEK, KNIA¬NIN FRANCISZEK DIONIZY, LAURA I FILON, ROKOKO, SENTYMENTALIZM, WIESŁAW
Oświeceniowi sielankopisarze czerpali inspiracje z rodzimej tradycji albo bezpośrednio z dorobku antycznych mistrzów, raczej Teokryta i Wergiliusza. Pierwszy dążył do realistycznego oddania przedmiotów wiejskiego krajobrazu i zajęć i uczuć bohaterów żyjących w tym świecie. Drugi w swych eklogach osadzał życie pasterskich bohaterów w wyidealizowanej, fikcyjnej krainie Arkadii. Istotną rolę odegrała także recepcja idylli S. Gessnera, a w późnej fazie oświecenia również tekstów F. Schillera. Decyzyjny wpływ na postęp i kształt sielanek w nurcie sentymentalizmu miała jednak filozoficzna myśl J.J. Rousseau, dotycząca idei powrotu do natury i odnowy autentycznych, emocjonalnych więzi międzyludzkich. Sielanki oświeceniowe były zróżnicowane pod względem formalnym i tematycznym. Przeważnie miały charakter lirycznych monologów, niekiedy nadrzędną strukturę opowieści (na przykład Wiesław K. Brodzińskiego) albo konstrukcję dramatyczną (na przykład udramatyzowane sielanki Kniaźnina). Kreacja świata przedstawionego i bohaterów wykazywała tendencje realistyczne albo konwencjonalne, panegiryczne albo alegoryczne. Z racji na temat, wokół którego rozwijała się "pieśń" podmiotu lirycznego, odznacza się kilka odmian tego gatunku.
Największą popularnością cieszyła się w drugiej połowie XVIII w. liryczna, "czuła" sielanka sentymentalna (zbliżona do pieśni, ody albo erotyku). Jej bohater to człowiek wrażliwy, snujący refleksje nad swoimi uczuciami z dala od wielkiego świata i ludzi, w naturalnej scenerii, niekiedy dopełnionej elementami ludowymi. To jednostka przeżywająca, wolna od więzów socjalnych krępujących jej osobowość. Bohaterzy skupiali uwagę na własnych doznaniach emocjonalnych, poprzez pryzmat szeroko rozumianej uczuciowości postrzegali otaczający świat i swoje wnętrze. Autorzy nadawali sielankom czułym formę lirycznego wspomnienia albo wyznania bezpośrednio skierowanego do adresata czy adresatki. Tematem utworów były: melancholia, żal i miłość bohaterów do pięknych pasterek i pasterzy, uczucia łączące dzieci i rodziców i rodzeństwo, emocjonalne więzi określające relacje pomiędzy poddanymi a panem i uczuciowe nastawienie człowieka do szeroko pojętej natury. Sporo takich właśnie tekstów wyszło spod pióra F. Karpińskiego (na przykład Laura i Filon, Do Justyny. Tęskność na wiosnę, Pożegnanie z Lindorą w górach, Rozstanie się Medona, Korydon na Zgon Palmiry, Dzieci do matki, Żal żony po Zgonu męża) i Kniaźnina (Przypomnienie dawnej miłości, Dwie lipy, Do Temiry, Pieśń pasterska). W utworach o charakterze miłosnym poeci kreowali sielankową aurę i scenerię, wykorzystując stały repertuar motywów. Należały do nich ?Xagodne przedmioty natury (łąka, strumyk, jawor, księżyc) i rekwizyty (kij pasterski i wianek i łzy, westchnienia, skargi i żale). Przyroda otaczająca bohaterów współodczuwała wspólnie z nimi - odmierzała mijający czas i była świadkiem dawnego szczęścia, miłości zdradzonej, nieodwzajemnionej, samotnie przeżywanej w ustroniu albo nigdy nie wyznanej.
Spod pióra artystów klasycystycznych wychodziły sielanki socjalne. Utwory te służyły popularyzacji i propagowaniu haseł socjalnej i obyczajowej odnowy i programu reform. Waloryzowane postawy i zasady moralne łączono przeważnie z działaniami konkretnych, wzorcowych postaci, których wizerunki zawierały w tekstach mniej albo bardziej rozbudowane przedmioty pochwalne. Utwory stawały się narzędziem obywatelskiego dydaktyzmu, ściśle powiązanego z aktualną sytuacją polityczną i konkretnymi wydarzeniami historycznymi. Bohaterami, a zarazem adresatami pochwalnych tekstów poeci czynili osoby cieszące się wysokim autorytetem społecznym, wykazujące troskę o losy Rzeczypospolitej, wykorzystywane dobru publicznemu. Odpowiednikiem sielanka A. Naruszewicza Oczekiwanie pasterza na towarzyszów - pod maską pasterzy ukazanych na tle przyrody w rezydencji Czartoryskich w Powązkach przedstawieni zostali: książę Adam Kazimierz i poeci bywający w jego stołecznym salonie w PałacuBłękitnym.
W sielankach ludycznych, pisanych między innymi poprzez J. Szymanowskiego i F. Zabłockiego, pojawiały się przedmioty znamienne dla literaturze rokoka. Dla tej odmiany gatunku charakterystyczne są: zmysłowa dziedzina miłosna, wystylizowana sceneria i konwencjonalne rekwizyty pasterskie. Tekstom utrwalającym radosne przedmioty otaczającego świata patronowały żartobliwe i zabawowe cele. Bohaterów (pasterzy i pasterki, nimfy albo bóstwa) cechuje radość życia, werwa, entuzjazm i zmysłowy erotyzm. Miłość stanowi przejaw instynktownego zauroczenia fizycznymi wdziękami i urodą kochanki albo kochanka. Sielanki ludyczne silnie akcentowały erotyczną zmysłowość, będącą przejawem sensualnego postrzegania i doświadczania świata. Przyroda niejednokrotnie przestała w owych tekstach pełnić rolę tła, stając się samodzielnym elementem. Sielanka ludyczna pozostawała w bliskim związku z anakreontykiem.
Istotnym okresem przemian sielanki były pierwsze dziesięciolecia XIX w. Zmiana sytuacji historycznej i politycznej i przyrost zainteresowań rodzimym folklorem wpłynęły na ewolucję tego gatunku poetyckiego. Autorzy zaczęli wprowadzać do tekstów autentyczne realia polskiej wsi. Przybliżali w utworach życie, działania, wierzenia i sposób myślenia i odczuwania jej mieszkańców jako określonej warstwy socjalnej, w pełni świadomej swej narodowej tożsamości. Miejsce ogólnie pojmowanej "ludowości" rozpoczął zajmować regionalizm.
Wiejskich bohaterów noszących rodzime imiona osadzano w realiach skonkretyzowanych geograficznie i historycznie. Nierzadko czas opisywanych zdarzeń i sytuacji określany był pośrednio poprzez powiązanie ich z narodowymi dziejami (na przykład odwołania do insurekcji kościuszkowskiej i kampanii napoleońskiej). Próbom zarysowania panoramy życia wiejskiego towarzyszyły zabiegi idealizacji. Zamiast wyznań i śpiewów miłosnych do sielanek narodowych wprowadzano ludowe przyśpiewki i piosenki, zaklęcia albo mowy wpisane w wiejskie obrzędy i uroczystości. Wiejski status bohaterów określał strój ludowy, a nie konwencjonalne, wystylizowane rekwizyty. Liczne przykłady tej odmiany sielanki zawiera twórczość W. Reklewskiego (Krakowiaki, Górale, Zachęcenie do tańca) i K. Brodzińskiego (Bogdan i Miłko, Wiesław, Krakowiaki). W teoretycznej rozprawie O klasyczności i romantyczności tudzież o duchu literaturze polskiej Brodziński uznał sielankę za koronny gatunek literatury polskiej, najpełniej oddający narodowe cechy Polaków.
(Bożena Mazurkowa)
Zobacz także: BRODZIŃSKI KAZIMIERZ, DO JUSTYNY TĘSKNOŚĆ NA WIOSNĘ, KARPIŃSKI FRANCISZEK, KNIA¬NIN FRANCISZEK DIONIZY, LAURA I FILON, ROKOKO, SENTYMENTALIZM, WIESŁAW
- Co znaczy SONETY KRYMSKIE:
- Porównanie to cykl 18 sonetów, wydanych wspólnie z erotycznym cyklem 22 sonetów odeskich (takie ustalenie przyjęto w pracach badawczych, rzadziej używa się tytułu Sonety erotyczne) w Moskwie w 1826 r. pod sielanka co znaczy.
- Krzyżówka STYLIZACJA BIBLIJNA:
- Dlaczego przebudzenia religijnego , powrotu do chrześcijaństwa, co prawda przeważnie nieortodoksyjnego. Żywe zainteresowanie budziła w tym okresie Biblia, chętnie parafrazowana i cytowana. Zwrócono się ku sielanka krzyżówka.
- Co to jest ŚWIˇTYNIA SYBILLI:
- Jak lepiej Woronicza opisuje i uświetnia zaprojektowaną poprzez Ch. P. Aignera budowlę, którą wzniesiono z inicjatywy Izabeli Czartoryskiej w Puławach, odbudowanych po zniszczeniach wojennych. Poemat sielanka co to jest.
- Słownik SZKOŁA RYCERSKA:
- Kiedy Korpusu Kadetów, zwana Szkołą Rycerską, powstała w 1765 r. w Warszawie z inicjatywy Stanisława Augusta. Jej komendantem władca mianował Adama Kazimierza Czartoryskiego. Książę żywo interesował się sielanka słownik.
- Czym jest SZTUKI PLASTYCZNE I ARCHITEKTURA:
- Od czego zależy przyjrzeć się architekturze i innym sztukom XX w. bez uzmysłowienia sobie cezury, jaka nastąpiła w rozwoju tradycji kulturalnych wspólnie z nadejściem wieku technicznego. Doprowadził on do sielanka czym jest.
Czym jest sielanka znaczenie w Motywy literatura S .
