Postać Stanisław August Poniatowski biografia

Kim był Stanisław August Poniatowski co zrobił: 1732-1798 [stanislawaugust-01.jpg] Ostatni władca polski, syn wojewody mazowieckiego Stanisława Poniatowskiego herbu Ciołek i Konstancji z Czartoryskich Urodził się 17 stycznia 1732 r. w Wołczynie. Odebrał staranne wykształcenie domowe i u warszawskich teatynów. Mając szesnaście lat odbył podróż poprzez Czechy, Niemcy do Holandii, a w dalszym ciągu rozpoczął praktykować w kancelarii podkanclerzego litewskiego, swego wuja, Michała Czartoryskiego. W 1750 r. Stanisław Poniatowski został posłem z ziemi zakroczymskiej, rozpoczynając tym samym działalność polityczną jako przedstawiciel stronnictwa Czartoryskich. W 1753 r. dostał urząd starosty przemyskiego, zaś dwa lata potem uzyskał nominację na urząd stolnika litewskiego. Do objęcia tronu Poniatowski niczym specjalnym się nie zasłużył, ani na polu wojskowym, ani parlamentarno- -urzędniczym. W pierwszej połowie lat pięćdziesiątych odbył z kolei kilka podróży, zwiedzając Saksonię, Austrię, Francję, Anglię i Holandię; w Paryżu poznał Diderota, d’Alamberta i Monteskiusza. Z całą pewnością doświadczenia pozyskane w okresie tych wyjazdów wpłynęły na osobowość przeszłego monarchy. Jednak droga do tronu zaczęła się dla Stanisława w Petersburgu, gdzie przebywał podwójnie, w 1755 i 1757, jako prywatny sekretarz posła angielskiego sir Charlesa Williamsa, którego poznał w Berlinie kilka lat przedtem; nieoficjalnie jego zadaniem było jednak reprezentowanie interesów Familii (Czartoryskich i Poniatowskich). To właśnie w stolicy Rosji młody stolnik litewski poznał Katarzynę Aleksiejewną, przyszłą carycę Rosji, z która miał romans i potem córeczkę, zmarłą w wieku raptem dwóch lat. Kiedy w 1763 r. zmarł władca polski August III okazało się, iż decyzyjny wpływ na wybór nowego władcy ma Katarzyna II, w szczególności iż sami magnaci polscy, rywalizujący ze sobą, zwrócili się do niej w tej kwestii. Tak więc 6 września 1764 r. na polach Woli pod Warszawą, pod czujnym okiem ambasadora rosyjskiego wspieranego poprzez cztery tysiące żołnierzy carskich, Stanisław Poniatowski został wybrany królem Rzeczypospolitej; wybór był jednomyślny, bo cała opozycja opuściła pole elekcji. Koronowano go 25 listopada w Warszawie, a nie jak dotąd w Krakowie, bo obawiano się, iż w prastarej stolicy może dojść do ataku wojsk opozycji, której przewodził hetman Jan Klemens Branicki. Władca przybrał nowe imię August, w nawiązaniu w pierwszej kolejności do tradycji domu Jagiellonów. Panowanie Stanisława Augusta Poniatowskiego przypadło na bardzo trudny i tragiczny moment dziejów Rzeczpospolitej. Wstępując na tron, nowy król miał jednak bardzo ambitne plany reform polityczno- -gospodarczych, lecz - jak się miało okazać - możliwości ich realizacji były mizerne. Nie miał gdyż jak poprzednicy Wettini oparcia w dziedzicznym kraju, nie miał również oparcia w państwie jako magnat, bo nie dysponował rodową fortuną, poparcie rodziny Czartoryskich okazało się z kolei krótkie, podobnie jak carycy Katarzyny. Do działania przystąpił jednak z ogromną werwą; nakazał przeprowadzenie lustracji królewszczyzn, wprowadził cło generalne, podjął dzieło reformy monetarnej (powołano Komisję Menniczą, a w skutku wypuszczono nową srebrną monetę) i poczty. Z jego inicjatywy ustanowiono również komisje wojskowei skarbowe a w miastach zapoczątkowano tworzenie komisji dobrego porządku. W 1765 własnym sumptem założył w Warszawie Szkołę Rycerską, której zadaniem miało być kształcenie przyszłych urzędników i światłych obywateli. Zasięg reform popsuł jednak relacje króla z Familią Czartoryskich, a podejmowane poprzez niego próby uzyskania pewnej swobody w polityce zagranicznej zaniepokoiły władców Rosji i Prus. Fryderyk II i Katarzyna II wykorzystali sprawę dysydentów, którzy domagali się praw politycznych, by interweniować w wewnętrzne kwestie Rzeczypospolitej; posłużyli się do tego zachowawczo nastawioną szlachtą i magnaterią. W 1767 r. w Radomiu, przy wsparciu wojsk rosyjskich, została zawiązana konfederacja szlachty w obronie wiary katolickiej i wolności. Pod kierunkiem ambasadora rosyjskiego Repnina sejm konfederacyjny uchwalił nowe prawa dla innowierców i zatwierdził nienaruszalność tak zwany praw kardynalnych (liberum veto, wolna elekcja, prawo wypowiadania posłuszeństwa królowi i wyłączne prawo szlachty do sprawowania urzędów i władzy nad chłopem). Wydarzenia te wywołały jednak, iż opozycja, która nie chciała pogodzić się z ingerencją rosyjską w kwestie polskie, lecz równocześnie była przeciwna reformom królewskim, zawiązała w 1768 r. konfederację w miasteczku Bar. W 1770 r. konfederaci ogłosili detronizację Stanisława Poniatowskiego, a rok potem nawet go porwali, lecz ten przekonał zamachowców, by go uwolnili. Wojna konfederatów z wojskami rosyjskimi trwała do 1772 r., ale władca właściwie nie miał wpływu na rozgrywające się wydarzenia; nie liczyła się z nim gdyż żadna z wojujących stron. W tej sytuacji Katarzyna II przystała na propozycję Fryderyka II dotyczące częściowego rozbioru Rzeczpospolitej. Zamiar to sfinalizowano w Petersburgu w sierpniu 1772 r. pomiędzy trzema krajami: Rosją, Prusami i Austrią. Władca polski usiłował protestować, lecz sejm w 1773 r. nie tylko zatwierdził rozbiór (protestowali nieliczni posłowie, między innymi Tadeusz Reytan i Samuel Korsak), lecz również odebrał mu część prerogatyw (rozdawnictwo starostw i urzędów). Jednak na tym sejmie, który działał do 1775 r., królowi powiodło się przeprowadzić reorganiza-cję wojska, zainicjować reformę skarbową i, co było najdonioślejszym dziełem, powołać Komisję Nauki Narodowej, która miała dokonać unowocześnienia mechanizmu oświaty. Ustanowiona wtedy (1775) Porada Nieustająca, mająca w zamyśle ograniczyć władzę króla, w większym stopniu ograniczyła władzę ministrów- -magnatów (między innymi hetmanów), którzy musieli użytkować się do zaleceń konsyliarzy (było ich 36 powoływanych z izby poselskiej i senatu). Następny sejm, z 1776 r., kierowany poprzez króla, stworzył z Porady Nieustającej pierwszy w dziejach Polski centralny organ władzy wykonawczej i otworzył drogę ku dalszym reformom. Jednak następnym zmianom sprzeciwiła się - wspierana poprzez Rosję - silna opozycja, która już w 1780 r. doprowadziła do odrzucenia poprzez sejm reformatorskiego kodeksu praw, przygotowanego poprzez Andrzeja Zamoyskiego Przypadek międzynarodowa w latach 80. XVIII w. sprzyjała jednak Rzeczpospolitej. Stanisław August, wobec rosyjsko-austriackich planów wojny z Turcją, dążył do zawarcia sojuszu z Rosją i włączenia się do działań antytureckich, lecz w zamian chciał uzyskać zgodę na reformy wewnętrzne. W tej kwestii władca spotkał się z Katarzyną II w Kaniowie 6 marca 1787 r. Jednak próba przekonania carycy do tego planu nie powiodła się. Układ sił politycznych w Polsce wymienił się w 1788 r., kiedy opozycja zyskała przewagę na obradującym sejmie, który do historii przeszedł jako Sejm Ogromny (albo Sejm Czteroletni). Mimo nalegań ambasadora rosyjskiego Stackelberga, władca nie zerwał z tak zwany stronnictwem patriotycznym (między innymi marszałek Stanisław Małachowski, Ignacy Potocki), które chciało dzięki sojuszu z Prusami uwolnić się spod kurateli Rosji i przeprowadzić reformy wewnętrzne. Monarcha zaangażował się z kolei w rozpoczęte prace reformatorskie, w szczególności w kwestii miast. Wiosną 1790 r. kontakty z królem nawiązał Ignacy Potocki, przygotowujący reformę ustrojową, a w grudniu tego roku przekazał mu inicjatywę opracowania konstytucji. Stanisław Poniatowski w marcu 1791 r. zakończył prace na tekstem, który modernizował instytucje państwa i wzmacniał pozycję monarchy. Opracowaną konstytucję uchwalono 3 maja 1791 r. Jednak opozycja potraktowała ten akt, jak i inne reformy Sejmu Wielkiego, jako przyczyna wypowiedzenia posłuszeństwa królowi. Główni malkontenci (Ksawery Branicki, Szczęsny Potocki, Seweryn Rzewuski) pod opieką Katarzyny II zawiązali w Petersburgu konfederację, jednakże w oficjalnym dokumencie jako miejsce wystawienia dokumentu podali Targowicę. W maju 1792 r. wojska rosyjskie wkroczyły do Rzeczpospolitej, a w lipcu, po kilku zwycięstwach nad wojskami polskimi, podeszły pod Warszawę. Władca nie chcąc dopuścić do ponownego rozbioru i stracić wpływu na rozgrywające się niepomyślnie wydarzenia, po burzliwej naradzie w kręgu swoich współpracowników postanowił 23 lipca przystąpić do konfederacji targowickiej. Postępowanie takie nie zapobiegło jednak niczemu. Stolicę zajęli Rosjanie, a królowi nie powiodło się objąć przewodnictwa konfederacji. Liczni działacze zaangażowani w prace Sejmu Wielkiego udali się na emigrację, a monarcha został sam, tracąc nie tylko wpływ na sytuację w państwie, lecz również poparcie społeczeństwa, które uznało go za zdrajcę. Przystąpienie do Targowicy zaważyło w decyzyjny sposób na jego czarnej legendzie jako zdrajcy narodu i konstytucji W styczniu 1793 r. Rosja i Prusy podpisały w Petersburgu traktat w odniesieniu drugiego rozbioru ziem Rzeczpospolitej. Postanowienia te zatwierdził sejm obradujący w Grodnie od czerwca do listopada tego roku, a władca, aktualny w okresie obrad, nie miał żadnego wpływu na podjęte decyzje. Stanisław August Poniatowski, który stracił całkowicie zaufanie własnego społeczeństwa, nie odegrał także żadnej roli w okresie stworzenia kościuszkowskiego. Zgłosił wprawdzie swój akces do insurekcji 22 kwietnia 1794 r., lecz prezydent Warszawy Ignacy Wyssogota Zakrzewski nie przyjął go i odesłał monarchę do Tadeusza Kościuszki. Tłum warszawski podejrzewał zresztą monarchę, iż zechce uciec do Rosjan, kiedy tylko ci podejdą pod Warszawę. Władca, bojąc się o własne życie, nie opuścił jednak stolicy aż do stycznia 1795 r., kiedy to na rozkaz Katarzyny przeniósł się do Grodna. Tam także 25 listopada - w rocznicę swojej koronacji - został zmuszony do abdykacji, co przypieczętowało trzeci rozbiór Rzeczpospolitej dokonany poprzez Rosję, Austrię i Prusy. Dwa lata potem, po zgonu Katarzyny II, jej następca Paweł I zaprosił Stanisława Poniatowskiego do Petersburga. Ostatni władca polski zmarł tam 12 lutego 1798 r., a pochowany został w katolickim kościele św. Katarzyny. Dopiero w 1938 r. szczątki Stanisława Poniatowskiego znalazły się w Polsce i decyzją ówczesnych władz spoczęły w jego rodzinnym Wołczynie. Miejscowość ta po II wojnie światowej, wskutek zmiany granic, znalazła się jednak w Związku Radzieckim. To wywołało, iż na przełomie 1988 i 1989 r. szczątki króla ponownie sprowadzono do Polski i w 1995 r. złożono w katedrze św. Jana w Warszawie. Stanisław August Poniatowski jako władca i polityk poniósł całkowitą klęskę, lecz jako mecenas kultury narodowej pozostawił po sobie ogromną, docenianą poprzez wszystkich, spuściznę. Nie sposób wymienić wszystkie jego osiągnięcia i inicjatywy na tym polu, lecz wystarczy zaznaczyć te główne. W 1764 r. powołał do życia Scenę Narodową, która pełniła rolę teatru publicznego w Warszawie; od 1774 r. wystawiano tam kilka premier pośrodku roku. Monarcha przebudowałZamek Królewski w Warszawie i założył zespół pałacowy Łazienki. Patronował prowadzonej poprzez Komisję Nauki Narodowej reformie oświaty, był mecenasem edukacji, literatury i sztuki; inicjatorem założenia "Monitora", najważniejszego w tym czasie polskiego czasopisma (1765-1784). Gromadził dzieła sztuki i zbiory biblioteczne; w 1782 r. otworzył dla społeczeństwa własną bibliotekę. Z jego polecenia rozpoczęto również opracowywanie szczegółowych map Rzeczpospolitej. Do legendy przeszły "obiady czwartkowe", które były spotkaniami uczonych i literatów, zapraszanych poprzez władcę do jego stołu na zamku Królewskim albo w Łazienkach. Ich celem były nie tylko dyskusje dotyczące literatury i sztuki, lecz również komentowanie bieżących wydarzeń politycznych. Wszystko to bez wątpienia przyczyniło się do wielkiego rozkwitu kulturalnego i cywilizacyjnego Pierwszej Rzeczpospolitej w ostatnich latach jej istnienia (RK)1732 narodziny Stanisława Poniatowskiego 1764 Stanisław Poniatowski zostaje wybrany królem Rzeczypospolitej 1765 założenie Szkoły Rycerskiej 1767-1768 zatwierdzenie poprzez sejm "praw kardynalnych" 1768-1772 konfederacja barska 1770 detronizacja Stanisława Augusta Poniatowskiego poprzez generalność konfederacji barskiej 1772 pierwszy rozbiór Rzeczpospolitej 1773 powołanie Komisji Nauki Narodowej 1788-1792 Sejm Ogromny (Czteroletni) 1791 uchwalenie Konstytucji 3 Maja 1792 zawiązanie konfederacji targowickiej; wojna z Rosją w obronie konstytucji; ról przystępuje do konfederacji targowickiej 1793 drugi rozbiór Rzeczpospolitej 1794 insurekcja kościuszkowska1795 trzeci rozbiór Rzeczpospolitej 1795 Abdykacja Stanisława Augusta Poniatowskiego 1798 zgon Stanisława Poniatowskiego