Postać Aleksander I Jagielończyk biografia

Kim był Aleksander I Jagielończyk co zrobił: 1461-1506Czwarty syn Kazimierza Jagiellończyka i Elżbiety Habsburżanki (Rakuszanki) Urodził się 5 sierpnia 1461 r. Od 1467 r. opiekunem i nauczycielem Aleksandra i starszych braci był Jan Długosz. Od 1472 r. królewiczów kształcił również Filippo Buonaccorsi zwany Kallimachem. Pod kuratelą takich pedagogów Aleksander odebrał bardzo staranne i wszechstronne wykształcenie. Pierwsze poważne publiczne wystąpienie królewicza odnotowano w 1479 r. w Nowym Mieście Korczynie, kiedy to Kazimierz odbierał przysięgę wierności składaną poprzez wielkiego mistrza krzyżackiego Marcina Truchsessa.Gdy w 1484 r. zmarł Kazimierz, najstarszy brat Aleksandra, ten rozpoczął być przygotowywany do objęcia tronu wielkoksiążęcego na Litwie. Rok potem, wspólnie z ojcem i bratem Janem Olbrachtem, uczestniczył w wyprawie do Mołdawii, gdzie Jagiellonowie wspierali hospodara Stefana zagrożonego poprzez Turków. Stefan, w zamian za pomoc, obiecywał złożenie hołdu lennego królowi Polski. Doszło do tego w Kołomyi we wrześniu 1485 r., ale wówczas Kazimierz odstąpił od dalszych działań.Do zgonu ojca Aleksander towarzyszył mu w objazdach państwie i w obradach sejmowych. W maju 1492 r. tata powierzył mu rządy na Litwie, wtedy także rozpoczęły się rozmowy w Moskwie na temat ożenku królewicza z córką Iwana III, Heleną.Już po zgonu ojca Aleksander zaczął w pełni samodzielne rządy na Litwie od wydania przywileju dla panów litewskich, podkreślającego niezależność Litwy od Korony. W istocie dokument ten poszerzał kompetencje książęcej porady, między innymi w sprawach skarbowych i urzędniczych nominacji.Dla Aleksandra jako wielkiego księcia główną kwestią stało się zabezpieczenie granicy z Moskwą. Dwór w Wilnie był gotowy iść na dość spore ustępstwa w relacji do Iwana III, byle doprowadzić do pokoju i przypieczętować go małżeństwem Aleksandra z Heleną. Zimą 1493 r. obydwie kwestie powiodło się wielkiemu księciu załatwić. Oddając Jagiellończykowi rękę córki, Iwan zastrzegł między innymi, iż nie będzie nakłaniana do przejścia na katolicyzm. Uważane to jest małżeństwo za właściwe i udane, Helena była osobą urodziwą i błyskotliwą, nie ulegała także naciskom ojca, aby działać na dworze męża na korzyść Moskwy. Jedyne co mąciło szczęśliwe pożycie książęcej pary to brak potomstwa.w czasie litewskich rządów kłopotem Aleksandra byli także Tatarzy, których najazdy niepokoiły Litwę, również z poduszczenia książęcego teścia. W latach 1492-1496 oddziały chana Mengli Gireja co rok zapuszczały się na ziemie ruskie. Nic dziwnego, iż Aleksander przystał na propozycję brata Jana Olbrachta wspólnej akcji przeciw Tatarom. Bezpośrednim celem ekspedycji miało być odzyskanie z rąk tureckich położonych nad Morzem Czarnym ośrodków handlowych Killi i Białogrodu.Mimo spotkania braci w Parczewie w listopadzie 1496 r., udział litewski w wyprawie mołdawskiej był bardzo skromny, co było rezultatem między innymi obaw przed jednoczesną akcją Iwana III. Klęska poniesiona poprzez Polskę w Mołdawii ośmieliła Moskwę do dalszych ataków, a ponadto sprzyjała większej integracji polsko-litewskich działań.W 1500 r. doszło do następnego ataku Iwana III, którego również tym wspólnie wspierał Mengli Girej. Aleksander zmierzał do walnej rozprawy, zawierając porozumienia z zakonem inflanckim, Tatarami zawołżańskimi i Polską. Wycofanie się z dalszych działań Iwana i zgon Jana Olbrachta wywołały, iż do wyprawy przeciw Moskwie nie doszło. Do rywalizacji o koronę początkowo w okolicy Aleksandra włączył się królewicz Zygmunt, który jednak wycofał własną kandydaturę, gdy do gry przystąpił również władca Czech i Węgier Władysław Jagiellończyk. W elekcji zwyciężyła świadomość wspólnoty interesów Polski i Litwy, co skutkowało wyborem Aleksandra. Panowie polscy liczyli ponadto, iż nowy władca, zaangażowany na Litwie, zostawi im faktyczne rządy w Koronie. Wybór na tron polski przypieczętował Aleksander wydaniem w październiku 1501 r. tak zwany przywileju mielnickiego, gdzie nie tylko ograniczono swobodę działań króla na rzecz senatu, lecz również zastrzegano, że poddani mogą królowi wypowiedzieć posłuszeństwo. Aczkolwiek nowy władca przywileju nie zaprzysiągł, panowie polscy traktowali go jako obowiązujący.Koronowany w grudniu 1501 r. król od razu stanął wobec poważnych problemów. Na północy był to zakon krzyżacki, nadal próbujący przekreślić postanowienia toruńskie z 1466 r. Na południu kłopoty sprawiał niesforny lennik mołdawski Stefan, za którym stała ze własną potęgą Turcja. Nadal wrogo nastawiony był Iwan III, który w ogóle nie bał się połączonych potencjałów Polski i Litwy. To właśnie Moskwa rozpoczęła jesienią 1501 r. następną wojnę, której celem było wyrwanie Litwie kolejnego kawałka ziem ruskich. Ze względu tego, iż w 1502 r. Polskę po raz następny zaatakowali Tatarzy, Korona nie mogła pomóc Litwie w konflikcie z Moskwą. Aleksander po raz następny czuł się zmuszony szukać rozwiązania dyplomatycznego. Rozejm, który zawarto na wiosnę 1503 r., był jednak dla Litwy bardzo negatywny, bo wiązał się z stratą ziem czernihowskiej i siewierskiej.Działań wymagały również kwestie koronne. W okresie, gdy zawierano rozejm z Iwanem, zmarł brat króla, kardynał Fryderyk, dotąd prowadzący senatem. Gdyż jego rządy okazały się nieudolne, czego efektem był pusty skarb państwowy, Aleksander postanowił odwołać się do szlachty.w rezultacie tego na sejmie w 1504 r. podjęto próby zmian w finansach i administracji. Władca nie mógł już swobodnie zarządzać królewszczyznami, ponadto zakazano łączenia w jednym ręku wysokich godności świeckich i duchownych.W następnej kolejności władca wyruszył do Prus. W Toruniu i Gdańsku odbierał przysięgi wierności i zaczął naciski na wielkiego mistrza Fryderyka Hohenzollerna, by ten nareszcie złożył należny królowi hołd. Fryderyk, wspierany poprzez cesarza Maksymiliana I, pomimo papieskich napomnień umiejętnie od hołdu się uchylał.Na sejmie 1505 r. kontynuowano rozpoczęte przedtem reformy. Przyjęto tak zwany Statut Łaskiego, a więc zestaw ustaw wydanych w Koronie od czasów najdawniejszych, i zapewniono izbie poselskiej kompetencje ustawodawcze. Wyrażała to tak zwany ustawa Nihil novi, gdzie wyraźnie zapisano, iż nowe prawo nie może być stanowione bez zgody władcy, senatorów i posłów ziemskich. Uchwały sejmowe ugruntowywały w państwie tak zwany demokrację szlachecką, która w wydatny sposób ograniczyła władzę monarchy.W tym czasie Aleksander chorował. Wylew spowodował częściowy paraliż, ale gdy stan jego się poprawił, z powrotem zaangażował się w pełni w kwestie państwowe. Te kazały mu ruszać na Litwę, gdzie znów pojawiła się groźba najazdu tatarskiego. Aleksander, chcąc w pełni poświęcić się zagrożeniom na wschodniej granicy, mianował nawet wiosną 1506 r. wicekrólem w Koronie kasztelana krakowskiego Spytka z Jarosławia.w czasie gdy Aleksander udał się na Litwę. Podróż ta wywołała jednak następny, tym wspólnie poważniejszy kryzys zdrowotny. Źle leczony król coraz bardziej zapadał na zdrowiu. Jego stanu nie poprawiały na pewno wieści z Moskwy, gdzie panujący od 1506 r. Wasyl III, szwagier króla, nie wykazywał chęci zawarcia pokoju.Czując chyba zbliżający się koniec, Aleksander wezwał na Litwę brata Zygmunta, którego pragnął uczynić swoim następcą. Jeszcze dowiedział się o zwycięstwie nad Tatarami pod Kleckiem i 19 sierpnia 1506 r. zmarł w Wilnie, gdzie został także pochowany. (JM)1461narodziny Aleksandra1492Aleksander zostaje ogromnym księciem litewskim1493ślub Aleksandra z Heleną, córką Iwana III1501Aleksander zostaje królem Polski1501przywilej mielnicki1505ogłoszenie tak zwany ustawy Nihil novi1506zgon Aleksandra