Co znaczy BAJKI I PRZYPOWIEŚCI I BAJKI NOWE:
Pierwszy zestaw (1779) Ignacego Krasickiego, poprzedzony wierszem dedykacyjnym Do dzieci i Wstępem do bajek, to arcydzieło epigramatycznej odmiany gatunku; w drugim, wydanym już po Zgonu poety (1802), oprócz krótkich, 4 , 6 i 8 wersowych utworów znalazły się także dłuższe teksty realizujące narracyjną odmianę gatunku. Pośród bajek Krasickiego można wyróżnić utwory przeznaczone problematyce moralnej, socjalnej, politycznej i filozoficznej, związanej z nadrzędnymi zasadami postępowania i ideałami życiowymi.
Wypływająca z utworów mądrość to wynik wnikliwej, krytycznej obserwacji różnych zjawisk zachodzących w ówczesnej rzeczywistości. W świecie bajek Krasickiego wszechwładnie rządzi przemoc, obłuda i chłodne rozumowanie obliczone na osiągnięcie egoistycznych celów. Pod pozorami praworządności silniejsi podporządkowują sobie słabszych i bezbronnych, realizując swoje ambicje i interesy (Lew i zwierzęta, Lew pokorny). Pisarz z dystansem ukazał okrutne akty bezprawia, działanie i konsekwencje "wilczych praw", które zapanowały w międzyludzkich relacjach, a z drugiej strony obnażył głupotę, strach i poniżenie gnębionych ofiar (Jagnię i wilcy, Wilk i owce, Dobroczynność). Podejmował także problem niesprawiedliwości ówczesnych stosunków socjalnych: wyzysk chłopów (Wino i woda), przemoc panów wobec poddanych (Chleb i szabla), ciężki los dworskiej służby (Stary pies i stary sługa). Ukazał także niekorzystne zjawiska ówczesnej obyczajowości: sarmacką skłonność do zapamiętałego procesowania się (Pieniacze), nagminne uleganie szlachty nałogowi pijaństwa (Pijak). Krytycznym okiem patrzył również na lekarzy (lekarz) i ukazywał bezsens zmagań z nieuchronnymi prawami, które wyznaczają kres ludzkiemu życiu (Fiołek i trawa, Potok i rzeka). Głosem moralisty mówił o nieuleczalności ludzkiej głupoty i pychy (Kulawy i ślepy, Łakomy i zazdrosny, Szczur i kot). Okiem sceptyka obserwował świat, gdzie panuje podstęp, chytrość, zdrada, fałsz i pochlebstwo, a prawda, szczerość i prawość nie znajdują uznania.
Poeta obnażył w bajkach różne nieprawości, które zdominowały relacje międzyludzkie, lecz starał się także wskazywać zasady postępowania pozwalające to zło nieco ograniczyć. W moralnych przesłaniach akcentował potrzebę zachowania ostrożności i rozwagi w działaniach. Kontrastowo zestawiał przejawy "wyuczonej", wyczytanej z książek mądrości z wiedzą pozyskaną drogą życiowego doświadczenia (Filozof i chłop), zachęcając do zarządzania się "filozofią zdrowego rozsądku". Przestrzegał także przed pozornymi wartościami (Wilczki), zarozumialstwem, pychą (Szczur i kot; Mysz i kot) i lenistwem (Wóz z sianem; Woły krnąbrne). Wysoko cenioną skromność i solidną, uczciwą pracę (Wół minister) przeciwstawiał chwilowym kaprysom i pogoni za krótkotrwałą sławą. Pochwalał zdolność odróżniania pozorów prawdy i zewnętrznego blasku od istoty rzeczy i trwałych wartości (Rumak i źrebiec). Nade wszystko jednak zalecał zachowanie umiaru w każdym przedsięwzięciu i postępowaniu: "Niech się miary trzymają i starzy, i młodzi:/ I ostrożność zbyteczna częstokroć zaszkodzi" (Groch przy drodze).
Epigramatyczne bajki ujęte w formę parzyście rymowanego 13 zgłoskowca cechuje symetryczna budowa i zadziwiająca zwięzłość. Lapidarność poetyckich wypowiedzi i kondensację treści pisarz osiągnął, redukując przedmioty świata przedstawionego i ograniczając opis i charakterystykę postaci do niezbędnych rysów. Jasność moralnego przesłania utworów wynika z odwoływania się pisarza do powszechnie znanych, dostępnych realiów i operowania czytelną alegorią zwierzęcą, odsyłającą do stereotypowych znaczeń. Bohaterzy jego bajek ucieleśniają rodzaje, a nie charaktery. Pouczenia wpisane w utwory nie mają cech nużącego, natrętnego dydaktyzmu, ale naznaczone są filozoficznym dystansem. Krasicki skreślił w bajkach miniaturowe portrety (Filozof), znakomicie operował krótkim opowiadaniem (Pijak) albo dłuższą powiastką w bajkach narracyjnych (Wilczki). Idealne efekty artystyczne osiągnął, opierając kompozycję epigramatycznych wierszy na zasadach symetrii i antytezy. Paralelizm i kontrast (regularnie sygnalizowany już w tytule, na przykład Potok i rzeka; Jagnię i wilcy, Mądry i niemądry; Syn i tata) wzmacniają również dramatyzm wpisany w bajki zwierzęce. Sugestywność moralnego przesłania to sukces stosowania antytezy dobra i zła, słabości i siły, podstępu i szczerości, prawdy i fałszu. Uosobieniem siły, okrucieństwa, przemocy i tyranii są w bajkach Krasickiego: lew, wilk i orzeł. Pisarz przeciwstawia im zwierzęta, będące alegorią słabości, bezbronności i niewinności. Taki model realizuje między innymi utwór Jagnię i wilcy. Postaci ze świata ludzkiego zazwyczaj pojawiają się w bajkach wtedy, gdy dla naświetlanej wady trudno było poecie znaleźć odpowiednik pośród zwierząt. Charakterystyka jest wówczas jednostronna, akcent pada na jedną cechę, co pociąga za sobą koncentrację treści i wzmocnienie jasności moralnego przesłania - na przykład uosobieniem fałszu, obłudy i zakłamania jest tytułowa Dewotka, bijąca "bez litości" wykorzystywaną w trakcie odmawiania pacierza.
Rekapitulacją zdarzeń przedstawionych w bajkach albo komentarzem do dramatycznych doświadczeń bohaterów są przeważnie sentencje i maksymy moralne i naznaczone ironią aforyzmy. Poszukiwanie i odsłanianie prawdy cechuje intelektualizm i racjonalizm. W dydaktycznych wierszach poeta rzadko operował liryzmem i współczuciem - do nielicznych wyjątków należą takie utwory jak Stary pies i stary sługa, Ptaszki w klatce. Pesymizm i moralizatorski wydźwięk tekstów niejednokrotnie łagodził humorem i ?Xagodną ironią. Żywioł komiczny patronuje między innymi niefortunnie zakończonym historiom tytułowych bohaterów wierszy Łakomy i zazdrosny, Kulawy i ślepy, Kot i szczur. Krasicki opracował szereg wędrujących motywów treściowych znamiennych dla bajek, lecz kanwą wierszy uczynił także nowe anegdoty i fabuły. Nadał utworom znamię oryginalności i atrakcyjny kształt literacki, umiejętnie dostosowując formę poetyckich wypowiedzi i długość wierszy do podejmowanych tematów.
(Bożena Mazurkowa)
Zobacz także: BAJKA, KLASYCYZM
Wypływająca z utworów mądrość to wynik wnikliwej, krytycznej obserwacji różnych zjawisk zachodzących w ówczesnej rzeczywistości. W świecie bajek Krasickiego wszechwładnie rządzi przemoc, obłuda i chłodne rozumowanie obliczone na osiągnięcie egoistycznych celów. Pod pozorami praworządności silniejsi podporządkowują sobie słabszych i bezbronnych, realizując swoje ambicje i interesy (Lew i zwierzęta, Lew pokorny). Pisarz z dystansem ukazał okrutne akty bezprawia, działanie i konsekwencje "wilczych praw", które zapanowały w międzyludzkich relacjach, a z drugiej strony obnażył głupotę, strach i poniżenie gnębionych ofiar (Jagnię i wilcy, Wilk i owce, Dobroczynność). Podejmował także problem niesprawiedliwości ówczesnych stosunków socjalnych: wyzysk chłopów (Wino i woda), przemoc panów wobec poddanych (Chleb i szabla), ciężki los dworskiej służby (Stary pies i stary sługa). Ukazał także niekorzystne zjawiska ówczesnej obyczajowości: sarmacką skłonność do zapamiętałego procesowania się (Pieniacze), nagminne uleganie szlachty nałogowi pijaństwa (Pijak). Krytycznym okiem patrzył również na lekarzy (lekarz) i ukazywał bezsens zmagań z nieuchronnymi prawami, które wyznaczają kres ludzkiemu życiu (Fiołek i trawa, Potok i rzeka). Głosem moralisty mówił o nieuleczalności ludzkiej głupoty i pychy (Kulawy i ślepy, Łakomy i zazdrosny, Szczur i kot). Okiem sceptyka obserwował świat, gdzie panuje podstęp, chytrość, zdrada, fałsz i pochlebstwo, a prawda, szczerość i prawość nie znajdują uznania.
Poeta obnażył w bajkach różne nieprawości, które zdominowały relacje międzyludzkie, lecz starał się także wskazywać zasady postępowania pozwalające to zło nieco ograniczyć. W moralnych przesłaniach akcentował potrzebę zachowania ostrożności i rozwagi w działaniach. Kontrastowo zestawiał przejawy "wyuczonej", wyczytanej z książek mądrości z wiedzą pozyskaną drogą życiowego doświadczenia (Filozof i chłop), zachęcając do zarządzania się "filozofią zdrowego rozsądku". Przestrzegał także przed pozornymi wartościami (Wilczki), zarozumialstwem, pychą (Szczur i kot; Mysz i kot) i lenistwem (Wóz z sianem; Woły krnąbrne). Wysoko cenioną skromność i solidną, uczciwą pracę (Wół minister) przeciwstawiał chwilowym kaprysom i pogoni za krótkotrwałą sławą. Pochwalał zdolność odróżniania pozorów prawdy i zewnętrznego blasku od istoty rzeczy i trwałych wartości (Rumak i źrebiec). Nade wszystko jednak zalecał zachowanie umiaru w każdym przedsięwzięciu i postępowaniu: "Niech się miary trzymają i starzy, i młodzi:/ I ostrożność zbyteczna częstokroć zaszkodzi" (Groch przy drodze).
Epigramatyczne bajki ujęte w formę parzyście rymowanego 13 zgłoskowca cechuje symetryczna budowa i zadziwiająca zwięzłość. Lapidarność poetyckich wypowiedzi i kondensację treści pisarz osiągnął, redukując przedmioty świata przedstawionego i ograniczając opis i charakterystykę postaci do niezbędnych rysów. Jasność moralnego przesłania utworów wynika z odwoływania się pisarza do powszechnie znanych, dostępnych realiów i operowania czytelną alegorią zwierzęcą, odsyłającą do stereotypowych znaczeń. Bohaterzy jego bajek ucieleśniają rodzaje, a nie charaktery. Pouczenia wpisane w utwory nie mają cech nużącego, natrętnego dydaktyzmu, ale naznaczone są filozoficznym dystansem. Krasicki skreślił w bajkach miniaturowe portrety (Filozof), znakomicie operował krótkim opowiadaniem (Pijak) albo dłuższą powiastką w bajkach narracyjnych (Wilczki). Idealne efekty artystyczne osiągnął, opierając kompozycję epigramatycznych wierszy na zasadach symetrii i antytezy. Paralelizm i kontrast (regularnie sygnalizowany już w tytule, na przykład Potok i rzeka; Jagnię i wilcy, Mądry i niemądry; Syn i tata) wzmacniają również dramatyzm wpisany w bajki zwierzęce. Sugestywność moralnego przesłania to sukces stosowania antytezy dobra i zła, słabości i siły, podstępu i szczerości, prawdy i fałszu. Uosobieniem siły, okrucieństwa, przemocy i tyranii są w bajkach Krasickiego: lew, wilk i orzeł. Pisarz przeciwstawia im zwierzęta, będące alegorią słabości, bezbronności i niewinności. Taki model realizuje między innymi utwór Jagnię i wilcy. Postaci ze świata ludzkiego zazwyczaj pojawiają się w bajkach wtedy, gdy dla naświetlanej wady trudno było poecie znaleźć odpowiednik pośród zwierząt. Charakterystyka jest wówczas jednostronna, akcent pada na jedną cechę, co pociąga za sobą koncentrację treści i wzmocnienie jasności moralnego przesłania - na przykład uosobieniem fałszu, obłudy i zakłamania jest tytułowa Dewotka, bijąca "bez litości" wykorzystywaną w trakcie odmawiania pacierza.
Rekapitulacją zdarzeń przedstawionych w bajkach albo komentarzem do dramatycznych doświadczeń bohaterów są przeważnie sentencje i maksymy moralne i naznaczone ironią aforyzmy. Poszukiwanie i odsłanianie prawdy cechuje intelektualizm i racjonalizm. W dydaktycznych wierszach poeta rzadko operował liryzmem i współczuciem - do nielicznych wyjątków należą takie utwory jak Stary pies i stary sługa, Ptaszki w klatce. Pesymizm i moralizatorski wydźwięk tekstów niejednokrotnie łagodził humorem i ?Xagodną ironią. Żywioł komiczny patronuje między innymi niefortunnie zakończonym historiom tytułowych bohaterów wierszy Łakomy i zazdrosny, Kulawy i ślepy, Kot i szczur. Krasicki opracował szereg wędrujących motywów treściowych znamiennych dla bajek, lecz kanwą wierszy uczynił także nowe anegdoty i fabuły. Nadał utworom znamię oryginalności i atrakcyjny kształt literacki, umiejętnie dostosowując formę poetyckich wypowiedzi i długość wierszy do podejmowanych tematów.
(Bożena Mazurkowa)
Zobacz także: BAJKA, KLASYCYZM
- Co znaczy BOŻE, COŚ POLSKĘ...:
- Porównanie napisaną z okoliczności pierwszej rocznicy powołania Królestwa Polskiego po kongresie wiedeńskim Alojzy Feliński nazwał Hymnem na rocznicę ogłoszenia Królestwa Polskiego (1816), ale w rodzimej bajki i przypowieści i bajki nowe co znaczy.
- Krzyżówka BÓG W LITERATURZE:
- Dlaczego w ogóle przyjmowało religijny światopogląd, widziało w Bogu jedynie gwarancję niezmiennego porządku świata, jego prawodawcę i strażnika. Romantyzm, wątpiący w stały ład w przyrodzie, społeczeństwie i bajki i przypowieści i bajki nowe krzyżówka.
- Co to jest BRODZIŃSKI KAZIMIERZ (1791-1835):
- Jak lepiej sielankopisarzem i teoretykiem literaturze tworzącym w pierwszych dziesięcioleciach XIX w. Na początkach jego twórczości znamię odcisnął epizod wojenny. W 1809 r. wstąpił do wojska polskiego; służbę bajki i przypowieści i bajki nowe co to jest.
- Słownik BARSKA LITERATURA:
- Kiedy zapoczątkowało porwanie poprzez rosyjskiego ambasadora Repnina trzech senatorów z sejmu warszawskiego w nocy z 13 na 14 X 1767 r. (wtedy powstały pierwsze utwory głoszące hasło obrony wiary i bajki i przypowieści i bajki nowe słownik.
- Czym jest BALLADY I ROMANSE:
- Od czego zależy Ballad i romansów powstawał w latach 1819-1821, a został opublikowany poprzez Adama Mickiewicza w czerwcu 1822 r. w pierwszym tomie Literaturze wspólnie z czterema innymi wierszami (cenzura nie bajki i przypowieści i bajki nowe czym jest.
Czym jest bajki i przypowieści i bajki nowe znaczenie w Motywy literatura B .
