Postać JAN BEZ ZIEMI biografia

Kim był JAN BEZ ZIEMI co zrobił: 1 1 6 7 -1 2 1 6 W połowie XII w. tron królewski w Anglii przejął Henryk II z dynastii Plantagenetów. Jako dziedzic hrabiów Andegawenii, a po kądzieli potomek królów anglonormandzkich, władał ogromnymi obszarami we Francji: Normandią, Andegawenią, Akwitanią i Gaskonią. Utrzymanie władzy nad tak rozległymi, a równocześnie wieloma terytoriami, wymagało umiejętnego lawirowania pomiędzy wieloma ekipami interesu, lokalnymi opozycjonistami, lecz również sprawnego rządzenia królestwem. Następca Henryka II, Ryszard Lwie Serce (1189-1199), stanął przed bardzo trudnym zadaniem utrzymania swoich władztw we Francji, a równocześnie spacyfikowania opozycji Kościoła i możnych, wspieranych poprzez Francuzów. Rządy Ryszarda okazały się jednak nieudane, bo monarcha większą część swego panowania spędził poza państwem, na początku biorąc udział w trzeciej krucjacie (1190-1192), a w dalszym ciągu przebywając w niewoli u Leopolda austriackiego i cesarza Henryka VI. Wolność odzyskał w 1194 r., płacąc wielki okup - 150 tys. marek srebra. W tym czasie jego brat, Jan bez Ziemi, wszczął w Anglii bunt, lecz został on spacyfikowany po powrocie Ryszarda. Jednak po rychłej zgonu króla we Francji w 1199 r. (trafiony strzałą w trakcie oblężenia Chalus) władza przypadła Janowi. Stanęły przed nim te same problemy, z którymi borykał się jego poprzednik. Jan bez Ziemi prowadził jednak nieudolną politykę wewnętrzną, w tym wobec swoich lenników we francuskich posiadłościach, co doprowadziło do wojny z Filipem II Augustem, królem Francji. Konflikt zakończył się w 1206 r. stratą większości posiadłości angielskich we Francji. Próbując odzyskać utraty, Jan w bezwzględny i samowolny sposób ściągał podatki, co doprowadziło do konfliktu ze społeczeństwem. Władca wszedł również w spór z duchowieństwem, gdyż nie chciał zgodzić się na obsadę arcybiskupstwa Canterbury poprzez Stefana Langtona, popieranego poprzez papieża Innocentego III. Ten jednak wyklął Jana, a ponadto polecił królowi francuskiemu dokonać zbrojnej interwencji, obiecując mu koronę angielską. Osamotniony Jan musiał się ukorzyć przed legatem papieża i ogłosił się w 1213 r. jego lennikiem, obiecując płacić świętopietrze w wysokości 1000 marek rocznie. Zamierzając jednak odzyskać utracone terytoria we Francji, Jan bez Ziemi zawiązał sojusz z cesarzem Ottonem IV i zaczął wojnę z królem Francji, Filipem Augustem. Po startowych sukcesach losy wojny wymieniła jednak bitwa pod Bouvines (27 lipca 1214), gdzie rycerstwo francuskie rozbiło siły cesarskie. Bitwa pogrzebała ostatecznie nadzieje Jana, który zrezygnował z dalszej walki we Francji i wrócił do Anglii. Tam miejscowi baronowie i prałaci, którzy coraz energiczniej przeciwstawiali się uciskowi podatkowemu i samowoli królewskiej, wystąpili z żądaniem przywrócenia krajowi dawnych swobód. Kiedy władca odmówił, podnieśli bunt. Pokonany Jan bez Ziemi został zmuszony przyjąć ich postulaty i zatwierdził je 15 czerwca 1215 r. pod nazwą Ogromnej Karty Swobód. Było to pierwsze ograniczenie samowoli monarszej w relacji do społeczeństwa. Zapisano w nim między innymi, iż w Anglii "żaden człowiek wolny nie może być aresztowany i uwięziony (…) jak tylko poprzez legalny sąd". W Ogromnej Karcie Swobód monarcha zobowiązał się także nie nakładać nowych podatków bez zgody ogromnej porady, złożonej z możnych świeckich i kościelnych. Tego rodzaju radę, zwoływaną dla załatwienia istotnych spraw państwie, w szczególności ustalania nowych podatków, określano w Anglii - od lat czterdziestych XIII w. - mianem parlamentu. Powołano również stały organ złożony z 25 baronów, który miał strzec postanowień zawartych w Ogromnej Karcie. Ta delegacja miała prawo - gdyby władca łamał podpisane postanowienia - odwołać się do społeczeństwa i zorganizować opór przeciw monarsze. Ogromna Karta stała się fundamentem rozwoju parlamentaryzmu angielskiego, zaś Jan zmarł już roku kolejnym (1216), w okresie buntu wybuchłego na skutek prób jej odwołania. (JS)