Postać MIKOŁAJ ZEBRZYDOWSKI biografia

Kim był MIKOŁAJ ZEBRZYDOWSKI co zrobił: 1 5 3 3 - 1 7 czerwca 1 6 2 0Polityk ten stał się symbolem oporu katolickiej szlachty polskiej przeciwko próbom wzmocnienia władzy królewskiej. Był wychowankiem kolegium jezuickiego w Braniewie. Nie była to pospolita placówka oświatowa, lecz założone w 1565 r. jeszcze poprzez inicjatora sprowadzenia jezuitów do Polski - biskupa Stanisława Hozjusza, wzorcowe Collegium Hosianum. Potem, mimo długoletniej kariery politycznej, pobożność Zebrzydowskiego była powszechnie znana i doceniana. Początkowo znalazł się w otoczeniu zwolenników kanclerza Jana Zamoyskiego. Pod jego dowództwem brał udział w wojnach z Rosją za panowania Stefana Batorego, a później w tłumieniu wraz z hetmanem Stanisławem Żółkiewskim stworzenia kozackiego Semena Nalewajki. Ułatwiło mu to szybkie zwalczanie następnych szczebli kariery politycznej w Małopolsce, prowadzących go na senatorskie krzesło: w 1585 r. został starostą krakowskim, w 1589 r. wojewodą lubelskim, w 1596 r. marszałkiem ogromnym koronnym, a w 1601 r. wojewodą krakowskim. Od początku podzielał zastrzeżenia, jakie miał w relacji do Zygmunta III Wazy jego polityczny mentor, Jan Zamoyski, choć w jego przypadku decydowała polityka wewnętrzna. Ostatecznie doprowadziło go to do wywołania wojny domowej toczonej pod hasłami obrony katolicyzmu i złotej wolności, które rozumiał jako niezłomne zasady ustroju Rzeczypospolitej - demokracji szlacheckiej. Miała być ona oparta na nienaruszalności przywilejów szlacheckich, równości szlachty wobec prawa, wolności od obciążeń podatkowych i ingerencji władzy królewskiej, prawie do sprawowania władzy poprzez szlachtę przez sejmiki, sejm i wolną elekcję. Zagrożenie ustrojowe Zebrzydowski dostrzegł w planach ograniczenia poprzez króla zasady jednomyślności przy obradach sejmu i zmiany metody finansowania powiększonej stałej armii. Wykorzystując niezadowolenie katolickiej szlachty polityką króla wobec innowierców, w 1606 r. doprowadził w Sandomierzu do rokoszu (zwanego rokoszem sandomierskim albo rokoszem Zebrzydowskiego), którego celem ostatecznie stała się próba detronizacji władcy. Zwolennicy króla, tak zwany regaliści, wspierani poprzez wojsko kwarciane na czele z hetmanem Stanisławem Żółkiewskim, pokonali jednak rokoszan w bitwie pod Guzowem. Mimo zwycięstwa stronników króla, pod naciskiem magnatów i w obliczu zbliżającego się konfliktu z Rosją w 1609 r. Zygmunt III Waza przyjął jednak przeprosiny rokoszan i amnestionował jego uczestników. Sam Zebrzydowski po klęsce rokoszu odsunął się od życia politycznego i przewarzająca część życia spędzał w klasztorze. Znany był ze swoich fundacji na rzecz Kościoła katolickiego, w pierwszej kolejności Kalwarii Zebrzydowskiej. Ten modny pośród szlachty polskiej rodzaj fundacji polegał na tworzeniu w momencie baroku grup kaplic albo kościołów na wzgórzach (na wzór Jerozolimy), przypominających stacje Męki Pańskiej. W 1599 r. jego dawny dworzanin, Hieronim Strzała, odbył pielgrzymkę do Ziemi Świętej i przywiózł z Jerozolimy gipsowe modele kaplicy Ukrzyżowania i kaplicy Grobu Chrystusa. Mikołaj Zebrzydowski przystąpił do budowy repliki kaplicy w swoich dobrach koło Lanckorony. W 1602 r. sprowadził do Kalwarii ojców bernardynów, zapoczątkowując dzieje w najwyższym stopniu znanej polskiej kalwarii - Kalwarii Zebrzydowskiej. Gdyż rejon pobliskiej góry Żar był ukształtowany podobnie jak otoczenie jerozolimskiej Golgoty, tam umiejscowił kaplice i groty, a budowę kontynuowali jeszcze jego syn i wnuk. (RK)