Postać STANISŁAW STASZIC biografia

Kim był STANISŁAW STASZIC co zrobił: 6 listopada 1 7 5 5 - 2 0 stycznia 1 8 2 6 Urodził się w Pile, w rodzinie mieszczańskiej. Jego tata był burmistrzem miasta. Uczył się w Poznaniu, gdzie ukończył także seminarium duchowne. W 1778 r. uzyskał święcenia kapłańskie. W latach 1779-1781 studiował edukacji przyrodnicze w Lipsku, Getyndze i Paryżu. Po powrocie, aż do 1797 r., był nauczycielem i wychowawcą synów byłego kanclerza, Andrzeja Zamoyskiego i doradcą jego rodziny. Równocześnie w latach 1788- 1791 był proboszczem w Turbinie. Przewarzająca część czasu poświęcił świeckiemu trybowi życia. W momencie Sejmu Wielkiego (1788-1792) czynnie zaangażował się w walkę o reformy, takie jak utrzymanie niezawisłości narodowej, zmiana położenia mieszczaństwa i polepszenia sytuacji chłopów. Wydał w tym czasie Uwagi nad życiem Jana Zamoyskiego (1787) i Przestrogi dla Polski (1790). Po upadku Polski głosił publicznie hasła dalszej pracy, o ile to jest możliwe, dla państwie na polu gospodarki, kultury i oświaty. W 1800 r. był współzałożycielem Towarzystwa Przyjaciół Nauk w Warszawie. Ufundował jego siedzibę, tak zwany Pałac Staszica, a od 1808 r. aż do zgonu był jego prezesem. Umiejętne operacje finansowe umożliwiły Staszicowi nabycie dóbr hrubieszowskich (1800). Swój dorobek przeznaczył, w znacznej części na podróże i badania naukowe, w szczególności geograficzne i geologiczne. Efektem były prace: O ziemiorództwie gór dawnej Sarmacji, później Polski (1805) i O ziemiorództwie Karpatów i innych gór i równin Polski (1815). Stworzył mapę geologiczną Polski i państw ościennych (jedna z pierwszych map tego rodzaju na świecie). Była ona pierwszą próbą syntetycznego ujęcia geologii Polski. W momencie Księstwa Warszawskiego (1807-1813) pełnił szereg funkcji w administracji rządowej: w latach 1807-1812 był członkiem Izby Edukacyjnej (autor projektów kształcenia urzędników państwowych, rzecznik kształcenia ubogiej młodzieży miejskiej, inicjator i opiekun rzemieślniczych szkół niedzielnych) i Dyrekcji Skarbu, w latach 1810-1812 członkiem Porady Stanu, od 1810 r. radcą stanu. Napisał także broszurę O statystyce Polski (1807). Uznał, że postęp gospodarczy jest możliwy tylko przez zlikwidowanie stosunków feudalnych i swobodny postęp burżuazji. Popierał orientację profrancuską. Po utworzeniu Królestwa Polskiego był: członkiem Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego (1815-1824) i dyrektorem generalnym w Wydziale Przemysłu i Kunsztów. Należał do współorganizatorów Uniwersytetu Warszawskiego (1816) i Szkoły Przygotowawczej do Instytutu Politechnicznego (1826). Od 1816 r. nadzorował Kluczową Dyrekcję Górniczą. Opracował plan rozbudowy Okręgu Staropolskiego. Z jego inicjatywy wznowiono wydobycie węgla kamiennego w Dąbrowie Górniczej, wybudowano pierwszą w Królestwie Polskim hutę cynku i szereg ogromnych pieców hutniczych do wytopu żelaza. W ten sposób powstał nowy ośrodek przemysłowy - Zagłębie Dąbrowskie. Przyczynił się także do założenia Szkoły Akademiczno-Górniczej w Kielcach i Korpusu Górniczego. Próbował poprawić położenie chłopów. W swych dobrach utworzył Hrubieszowskie Towarzystwo Rolnicze (1818). Był jednym z prekursorów spółdzielczości chłopskiej. Zmarł w Warszawie. Został pochowany w dawnym kościele kamedułów. Swój dorobek przekazał między innymi na fundusz założycielski domu zarobkowego dla ubogich, Szpital Dzieciątka Jezus, Instytut Głuchoniemych i Szpital Marcinkanek i na pomnik Mikołaja Kopernika.Był jednym z najwybitniejszych reprezentantów myśli polskiego oświecenia. Wywarł wielostronny wpływ na życie umysłowe i gospodarcze państwie. Swe poglądy na ewolucję stosunków socjalnych i politycznych przedstawił w zawiłym poemacie historiozoficznym Ród ludzki (1819-1820). Jako filozof głosił monistyczną koncepcję świata, opartą na zasadzie rozwoju wynikającego z prawa natury. Po upadku Napoleona I był zwolennikiem ścisłego związku ziem polskich z Rosją. Popierał ideę zjednoczenia Słowian pod przywództwem Rosji (panslawizm). (RK)