Definicja LINDE SAMUEL BOGUMIŁ (1771-1847)

Co znaczy LINDE SAMUEL BOGUMIŁ (1771-1847): Do dziejów naszej rodzimej kultury przeszedł jako autor pierwszego Słownika j. polskiego (t. 1-6, 1807-1815). Urodził się w Toruniu, w zniemczonej rodzinie pochodzenia szwedzkiego. Po ukończeniu studiów w Lipsku został lektorem j. polskiego. Tam także zetknął się bliżej z polskimi działaczami politycznymi, którzy wyemigrowali z państwie po wybuchu konfederacji targowickiej, między innymi z J.U. Niemcewiczem, H. Kołłątajem, F.K. Dmochowskim, I. Potockim. Dzięki owym kontaktom lepiej poznał polszczyznę - Potocki sprowadził mu do Lipska Gramatykę dla szkół narodowych O. Kopczyńskiego. Najprawdopodobniej bezpośrednio z rękopisu tłumaczył na język niemiecki dzieło O ustanowieniu i upadku konstytucji polskiej 3 maja 1791. Przełożył także Powrót posła i Fragment Biblie targowickiej. Narzekania Szczęsnowe Niemcewicza. W tym czasie po raz pierwszy w Lindem zrodziła się myśl o napisaniu słownika j. polskiego.
W momencie insurekcji wyjechał do Warszawy i zaangażował się w działalność administracyjną władz powstańczych. List polecający I. Potockiego umożliwił mu kontakt z J.M. Ossolińskim, zasłużonym mecenasem i bibliofilem, mieszkającym w Wiedniu. Od 1795 r. Linde został sekretarzem światłego magnata i ściśle współpracował z nim w gromadzeniu i porządkowaniu obszernego księgozbioru, który w późniejszym czasie stał się fundamentem zbioru fundacji Ossolineum. Wspierany poprzez współpracowników kontynuował pracę nad słownikiem w okresie pełnienia funkcji rektora Liceum Warszawskiego (od 1804).
W 1804 r. rozpisano subskrypcję na Leksykon, aby zgromadzić konieczne fundusze na druk. Pracę po wydaniu z trudem sprzedawano poprzez sporo kolejnych lat. Leksykon do dziś jest bezcennym źródłem wiedzy o rodzimym języku i leksyce do końca XVIII w. Wbrew zaleceniom Towarzystwa Przyjaciół Nauk, a szczególnie Kopczyńskiego, Linde świadomie zrezygnował z koncepcji słownika normatywnego, tzn. poprawnościowego, na rzecz pracy o charakterze opisowo historycznym. Hasła zawierają objaśnienia znaczeń poszczególnych słów, bardzo bogatą egzemplifikację, obejmującą cytaty z literatury polskiej XVI-XVIII w., a również należyte odpowiedniki zaczerpnięte łac., języków słowiańskich i języka niemieckiego.
Linde planował także przygotowanie słownika komparatystycznego i odrębnego słowiańskiego. W 1815 r. szczęśliwie powiodło się zamknąć edycję Słownika j. polskiego; wytrwały leksykograf niestrudzenie gromadził materiały uzupełniające pierwotny intencja. Nadal zajmował się robotą pedagogiczną, a ponadto od 1800 r. był aktywnym członkiem warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Bogate doświadczenia powiązane z gromadzeniem i porządkowaniem księgozbiorów wykorzystał w pracach zmierzających do utworzenia Biblioteki Uniwersytetu Warszawskiego. O skali jego zainteresowań i horyzontach myślowych świadczy członkostwo w europejskich towarzystwach naukowych.
(Bożena Mazurkowa)
Zobacz także: MECENAT, TOWARZYSTWO PRZYJACIÓŁ NAUK