Co znaczy ŻYDZI W LITERATURZE I PUBLICYSTYCE POZYTYWISTYCZN:
Temat żydowski pojawia się w poezji pozytywistycznej również dzięki programowemu postulatowi asymilacji mniejszości narodowych. Przewarzająca część pisarzy zabierała co najmniej sporadycznie głos w tej kwestii. Co ciekawe, to na przykład antysemickim wystąpieniom Aleksandra Świetochowskiego w prasie można przeciwstawić jego pełne zrozumienia i współczucia dla tej warstwy utwory literacki (Chawa Rubin). Obraz Żydów w poezji tego okresu jest pełen niespodzianek. Tolerancja wobec poszczególnych jednostek, a obojętność, uprzedzenia, wrogość i nawet nienawiść do ogółu; tworzenie obrazu całego narodu opierając się na stereotypów, wymysłów, fałszerstw i plotek. Dlatego bohater narrator Srula z Lubartowa Adama Szymańskiego dziwi się, lecz równocześnie akceptuje fakt, że "Żyd stary, chasyd fanatyczny, tęsknił za państwem tak samo" jak on sam i rozrzewnia go "znalezienie współkolegi cierpienia". Początkowa niechęć do stereotypowo wyglądającego mężczyzny, w którego wyglądzie ucieleśniły się "wszystkie najordynarniejsze rysy plemienia żydowskiego", przeradza się etapowo w zdziwienie, a później nawet w czułość i skutkuje sposobność wspólnego wspominania poprzez dwóch zesłańców dawnych czasów w ich Polsce, których symbolem są warszawskie wróble. To właśnie problem ogółu, zbiorowości przeciwstawiony indywidualności i jednostkowej niepowtarzalności stanowi o specyfice wizerunku Żydów w poezji pozytywizmu, a pośrednio dotyczy również zestawu wartości proponowanego i propagowanego poprzez środowiska próbujące wdrażać program asymilacyjny.
Dlatego Wokulski może się przyjaźnić z Szumanem i ostro reagować na słowa Lisieckiego, przytyki kierowane do Henryka Szlangbauma a równocześnie mówić do Rzeckiego o prawdach uniwersalnych, w jego mniemaniu stosujących się powszechnie do całości zjawisk. Wg Wokulskiego po latach prześladowań pozostała już tylko gromada:
wytrwałych, cierpliwych, podstępnych, solidarnych, sprytnych i po mistrzowsku władających jedyną bronią, jaka im pozostała - pieniędzmi. Tępiąc wszystko, co lepsze, zrobiliśmy dobór sztuczny i wypielęgnowaliśmy najgorszych.
Dlatego Ramzes W Faraonie Prusa może podziwiać łagodność Sary, jej miłość, delikatność, subtelność, przywiązanie, lojalność i poszanowanie dla tradycji, a równocześnie tworzyć w myślach wizerunek ogółu narodu, wszystkich tych cech pozbawionego: "Oni wszędzie wlezą i zawsze mnie tak będą częstowali: dobrym na przynętę, zepsutym na podziękowanie". Ta "rasa" czy także to "plemię" (ustalenia, które jeszcze się wielokrotnie powtórzą) wydała z siebie Sarę - lojalną i kochającą, która wpada w szaleństwo i umiera, nie chcąc dopuścić do siebie straszliwej myśli, że Ramzes mógłby ją skrzywdzić i zabić jej dziecko (Sara nie wie, że rzeczywistym zabójcą jest, bliźniaczo do księcia podobny, Lykon). Z podobną sytuacją: jednostka - ogół, mamy do czynienia w Mechesach Mariana Gawalewicza. To powtórzenie Mendla Gdańskiego (zobacz Mendel Gdański) - tak samo zasymilowany Żyd jest tylko "jakby swój". Michał tylko z pozoru jest pełnoprawnym członkiem społeczeństwa i zdaje sobie sprawę (w odróżnieniu do żony - Emilii), jaka jest jego pozycja. Nie może się on, a również żaden z członków jego rodziny, wypowiadać w sprawach spraw, które w jakikolwiek sposób dotyczyłyby tematu żydowskiego. Wtedy gdyż nastąpi "publiczne ośmieszenie" i to wystąpienie Michała nie "przypomni jaskrawo tego, co dotąd dyskretnie milczeniem pokrywano. Ostatecznie panna hrabianka miała wyjść za przechrztę w pierwszym pokoleniu". Michał zna reguły tej gry i dlatego bez złudzeń Mendla może ironicznie mówić o rozmiarach własnego nosa i o dziadku w chałacie. Wie, Iż w nie wszystkich przypadkach jest "jakby swój", w nie wszystkich zaś jest członkiem "tej rasy", "tego plemienia".
W artykule O Żydach i kwestii żydowskiej Eliza Orzeszkowa idealnie potrafiła zdiagnozować stan umysłów swoich rodaków i ich poglądów dotyczących ogółu Izraelitów:
Szachraj, wyzyskiwacz, fanatyk, gdy do masy ciemnych i biednych należy, pyszałek, arogant, samochwalca, gdy się wzbogaci, oto kim i jaki jest Żyd, wg wyobrażeń powszechnie u nas utrwalonych (...) Czy istotnie w momencie tworzenia Żydów, natura była ogromną kapryśnicą i jedno plemię to napiętnowała plamami, od których wolne są wszystkie plemiona inne?
U autorki Meira Ezofowicza słowo "plemię" pozbawiony jest negatywnych konotacji, jakie towarzyszyły temu pojęciu w innych tekstach. Czy założenia programu asymilacyjnego mogły się powieść w chwili, gdy ogół narodu asymilującego się był postrzegany tak, jak dobitnie mówi rzeczniczka tegoż programu? Sama nie jest kompletnie wolna od tej samej przywary, którą krytykuje u swych współbraci. Autorka przyjaznych listów do Henryka Nusbauma, zapraszająca jego, jego żonę i córkę - Jadziuńkę poddaje się równocześnie w cytowanym artykule, o bardzo widocznym przecież programowym charakterze, sile ciążącej stereotypu: "Nie idzie nam o to, by dowieść, Iż Żydzi w większości wypadków bywają w relacjach interesownych nieuczciwymi, ponieważ to rzecz jasna i której nikt nie zaprzecza". Można tylko dodać, że nie to jest jedyny przykład w pismach Orzeszkowej, gdzie dostrzeżemy ślad innego postrzegania jednostki i stosowania zupełnie innych mierników przy ocenie ogółu. Równocześnie zauważyć należy, Iż retoryka Orzeszkowej jest nieco odmienna niż chociażby styl pism publicystycznych Świętochowskiego. Autorka Gedali stara się pozbawić własne teksty charakterystycznych uogólnień, osłabia wymowę tych faktów, które stawiałby społeczność żydowską w niekorzystnym świetle. Przytacza, zaraz w kolejnym akapicie, przykład nieuczciwych sklepikarzy gojów, którzy korzystają z szabatu (i zamkniętych w tym czasie sklepów żydowskich) podwyższając ceny, ponieważ w te dni nie boją się konkurencji. Chociaż niemoc ukrycia, nawet u tak ogromnej zwolenniczki asymilacji i przyjaciółki Żydów, zakorzenionych stereotypów pojawi się jeszcze, niestety, w wielu innych fragmentach jej artykułów. Co ciekawe, to akcentowanie patriotyzmu Żydów (zesłaniec - Srul, czy wspomnienia dotyczące przeszłości Mendla), podkreślanie ich związków z państwem, gdzie żyli, było w poezji pozytywizmu praktyką znaną i miało stanowić dowód świadczący o dokonujących się przemianach. Dlatego w powieści Mirtala Orzeszkowa sama dostrzega "analogie pomiędzy losem Żydów i Polaków jako narodów podbitych" (Markiewicz), lecz równocześnie zauważa w O nacyonalizmie..., Iż podbite narody, prócz Żydów właśnie, nie opuszczają ziemi swych przodków i Iż gest taki zaważyć może, w przyszłości, na braku uczuć patriotycznych. Aleksander Hertz zauważył, że mimo wielu prób przybliżenia czytelnikowi rzeczywistości i świata Żydów pozytywiści stworzyli obraz fragmentaryczny i pobieżny, patrzyli na Żydów jedynie z jednego punktu widzenia - ich udziału w polskości.
Zobacz także: ASYMILACJA, MENDEL GDAŃSKI MARII KONOPNICKIEJ
Dlatego Wokulski może się przyjaźnić z Szumanem i ostro reagować na słowa Lisieckiego, przytyki kierowane do Henryka Szlangbauma a równocześnie mówić do Rzeckiego o prawdach uniwersalnych, w jego mniemaniu stosujących się powszechnie do całości zjawisk. Wg Wokulskiego po latach prześladowań pozostała już tylko gromada:
wytrwałych, cierpliwych, podstępnych, solidarnych, sprytnych i po mistrzowsku władających jedyną bronią, jaka im pozostała - pieniędzmi. Tępiąc wszystko, co lepsze, zrobiliśmy dobór sztuczny i wypielęgnowaliśmy najgorszych.
Dlatego Ramzes W Faraonie Prusa może podziwiać łagodność Sary, jej miłość, delikatność, subtelność, przywiązanie, lojalność i poszanowanie dla tradycji, a równocześnie tworzyć w myślach wizerunek ogółu narodu, wszystkich tych cech pozbawionego: "Oni wszędzie wlezą i zawsze mnie tak będą częstowali: dobrym na przynętę, zepsutym na podziękowanie". Ta "rasa" czy także to "plemię" (ustalenia, które jeszcze się wielokrotnie powtórzą) wydała z siebie Sarę - lojalną i kochającą, która wpada w szaleństwo i umiera, nie chcąc dopuścić do siebie straszliwej myśli, że Ramzes mógłby ją skrzywdzić i zabić jej dziecko (Sara nie wie, że rzeczywistym zabójcą jest, bliźniaczo do księcia podobny, Lykon). Z podobną sytuacją: jednostka - ogół, mamy do czynienia w Mechesach Mariana Gawalewicza. To powtórzenie Mendla Gdańskiego (zobacz Mendel Gdański) - tak samo zasymilowany Żyd jest tylko "jakby swój". Michał tylko z pozoru jest pełnoprawnym członkiem społeczeństwa i zdaje sobie sprawę (w odróżnieniu do żony - Emilii), jaka jest jego pozycja. Nie może się on, a również żaden z członków jego rodziny, wypowiadać w sprawach spraw, które w jakikolwiek sposób dotyczyłyby tematu żydowskiego. Wtedy gdyż nastąpi "publiczne ośmieszenie" i to wystąpienie Michała nie "przypomni jaskrawo tego, co dotąd dyskretnie milczeniem pokrywano. Ostatecznie panna hrabianka miała wyjść za przechrztę w pierwszym pokoleniu". Michał zna reguły tej gry i dlatego bez złudzeń Mendla może ironicznie mówić o rozmiarach własnego nosa i o dziadku w chałacie. Wie, Iż w nie wszystkich przypadkach jest "jakby swój", w nie wszystkich zaś jest członkiem "tej rasy", "tego plemienia".
W artykule O Żydach i kwestii żydowskiej Eliza Orzeszkowa idealnie potrafiła zdiagnozować stan umysłów swoich rodaków i ich poglądów dotyczących ogółu Izraelitów:
Szachraj, wyzyskiwacz, fanatyk, gdy do masy ciemnych i biednych należy, pyszałek, arogant, samochwalca, gdy się wzbogaci, oto kim i jaki jest Żyd, wg wyobrażeń powszechnie u nas utrwalonych (...) Czy istotnie w momencie tworzenia Żydów, natura była ogromną kapryśnicą i jedno plemię to napiętnowała plamami, od których wolne są wszystkie plemiona inne?
U autorki Meira Ezofowicza słowo "plemię" pozbawiony jest negatywnych konotacji, jakie towarzyszyły temu pojęciu w innych tekstach. Czy założenia programu asymilacyjnego mogły się powieść w chwili, gdy ogół narodu asymilującego się był postrzegany tak, jak dobitnie mówi rzeczniczka tegoż programu? Sama nie jest kompletnie wolna od tej samej przywary, którą krytykuje u swych współbraci. Autorka przyjaznych listów do Henryka Nusbauma, zapraszająca jego, jego żonę i córkę - Jadziuńkę poddaje się równocześnie w cytowanym artykule, o bardzo widocznym przecież programowym charakterze, sile ciążącej stereotypu: "Nie idzie nam o to, by dowieść, Iż Żydzi w większości wypadków bywają w relacjach interesownych nieuczciwymi, ponieważ to rzecz jasna i której nikt nie zaprzecza". Można tylko dodać, że nie to jest jedyny przykład w pismach Orzeszkowej, gdzie dostrzeżemy ślad innego postrzegania jednostki i stosowania zupełnie innych mierników przy ocenie ogółu. Równocześnie zauważyć należy, Iż retoryka Orzeszkowej jest nieco odmienna niż chociażby styl pism publicystycznych Świętochowskiego. Autorka Gedali stara się pozbawić własne teksty charakterystycznych uogólnień, osłabia wymowę tych faktów, które stawiałby społeczność żydowską w niekorzystnym świetle. Przytacza, zaraz w kolejnym akapicie, przykład nieuczciwych sklepikarzy gojów, którzy korzystają z szabatu (i zamkniętych w tym czasie sklepów żydowskich) podwyższając ceny, ponieważ w te dni nie boją się konkurencji. Chociaż niemoc ukrycia, nawet u tak ogromnej zwolenniczki asymilacji i przyjaciółki Żydów, zakorzenionych stereotypów pojawi się jeszcze, niestety, w wielu innych fragmentach jej artykułów. Co ciekawe, to akcentowanie patriotyzmu Żydów (zesłaniec - Srul, czy wspomnienia dotyczące przeszłości Mendla), podkreślanie ich związków z państwem, gdzie żyli, było w poezji pozytywizmu praktyką znaną i miało stanowić dowód świadczący o dokonujących się przemianach. Dlatego w powieści Mirtala Orzeszkowa sama dostrzega "analogie pomiędzy losem Żydów i Polaków jako narodów podbitych" (Markiewicz), lecz równocześnie zauważa w O nacyonalizmie..., Iż podbite narody, prócz Żydów właśnie, nie opuszczają ziemi swych przodków i Iż gest taki zaważyć może, w przyszłości, na braku uczuć patriotycznych. Aleksander Hertz zauważył, że mimo wielu prób przybliżenia czytelnikowi rzeczywistości i świata Żydów pozytywiści stworzyli obraz fragmentaryczny i pobieżny, patrzyli na Żydów jedynie z jednego punktu widzenia - ich udziału w polskości.
Zobacz także: ASYMILACJA, MENDEL GDAŃSKI MARII KONOPNICKIEJ
- Co znaczy ŻALE SARMATY NAD GROBEM ZYGMUNTA AUGUSTA:
- Porównanie Franciszka Karpińskiego z 1801 r., nawiązująca do wzoru wypowiedzi lamentacyjnej wyraża ból i rozpacz na skutek klęski rozbiorów. Apostrofa do Zygmunta Augusta, ostatniej podpory dawnej potęgi żydzi w literaturze i publicystyce pozytywistyczn co znaczy.
- Krzyżówka ZEMSTA. KOMEDIA W 4 AKTACH, WIERSZEM:
- Dlaczego Fredro przystępował w latach 1832-1833 do tworzenia Zemsty, komedii wieńczącej jego dokonania w pierwszym okresie twórczości (do roku 1835), był już teatralnym profesjonalistą, poetą znakomicie żydzi w literaturze i publicystyce pozytywistyczn krzyżówka.
- Co to jest ŻYDOWSKI TEMAT:
- Jak lepiej 1918 poprzez Polskę własnej państwowości przyniosło zarówno Polakom żydowskiego pochodzenia, jak i Żydom także poczucie wolności, zagwarantowane poprzez traktat wersalski, a potwierdzone poprzez żydzi w literaturze i publicystyce pozytywistyczn co to jest.
- Słownik ŻYWOTY ŚWIĘTYCH:
- Kiedy hagios - święty; grapho - piszę) obejmuje utwory wierszowane albo prozaiczne przedstawiające żywoty świętych. To jest zatem religijno kultowa odmiana biografistyki, będącej jednym z działów żydzi w literaturze i publicystyce pozytywistyczn słownik.
- Czym jest ŻYDOWSKI TEMAT:
- Od czego zależy światowej doprowadził do zrealizowania poprzez nazizm celowej eksterminacji narodu żydowskiego. Na ziemiach okupowanych poprzez hitlerowców utworzono getta, z których wywożono do obozów Zgonu żydzi w literaturze i publicystyce pozytywistyczn czym jest.
Czym jest żydzi w literaturze i publicystyce pozytywistyczn znaczenie w Motywy literatura Z .
