Co znaczy WERTERYZM:
moda literacka i obyczajowa, która ogarnęła z początkiem XIX stulecia niemal całą Europę, charakterystyczna dla kultury wczesnego romantyzmu. Zapoczątkowała ją powieść J.W. Goethego Cierpienia młodego Wertera (Leiden des jungen Werthers, 1774, wyd. drugie zmienione 1786), która stała się jednym z głownych niemieckich utworów literackich okresu "burzy i naporu". Tytułowy bohater, zakochany w Lotcie, narzeczonej, a potem żonie jego przyjaciela Alberta, popełnia nareszcie powieści samobójstwo, widząc w tym jedyne wyjście z sytuacji. Pośrodku kilku kolejnych lat ukazały się przekłady Cierpień młodego Wertera we Francji, Anglii i Włoszech, spotykając się wszędzie z entuzjastycznym przyjęciem ze strony czytelników. Werteryzm stał się swoistą modą, widoczną między innymi w naśladowaniu stroju bohatera powieści, jego lektur, jak Pieśni Osjana (The Works of Ossian, 1760-1763) J. Macphersona, w akcentowaniu przesadnej emocjonalności, a również w akceptacji samobójstwa jako skutecznej formy ucieczki od nierozwiązywalnych problemów i dylematów etycznych, przed którymi staje człowiek. Szczególnie mocno uwidoczniało się to w rozwoju powieści sentymentalnej, a również w twórczości pisarzy wczesnego romantyzmu. Werteryzm narzucił im w szczególności motyw nieszczęśliwej miłości, nie mającej szansy spełnienia, jak także problem rozczarowania światem i życiem, które pragnie się porzucić. Werterowski typ bohatera cechowała wybujała uczuciowość, marzycielstwo, poetycka wyobraźnia, a równocześnie poczucie krępującej więzi stwarzanej poprzez społeczeństwo i panujące w nim normy i konwencje obyczajowe.
Pierwszy polski przekład Cierpień młodego Wertera, który wyszedł spod pióra K. Brodzińskiego, ukazał się dopiero w 1822 r. Powieść była ulubioną lekturą Mickiewicza, czego wyraźnym śladem jest werterowska kreacja postaci Gustawa z Dziadów części IV. Przedtem werterowski typ bohatera pojawił się w sentymentalnych jeszcze powieściach Ludwika Kropińskiego Julia i Adolf (1810, wyd.1824) i Feliksa Bernatowicza Nierozsądne śluby (1820). Głośne stały się w latach 20. samobójstwa między innymi Ludwika Spitznagla (1805-1822, uwiecznione potem w poemacie J. Słowackiego Godzina myśli) i poety T. Zaborowskiego (1799-1828). Werteryzm w poezji polskiej skończył się w zasadzie wspólnie z wybuchem stworzenia listopadowego, które postawiło przed poezją nowe problemy i zadania, odsuwając z głównego pola zainteresowania kwestie uczuciowe i egzystencjalne bohaterów. Równocześnie akceptacja poświęcenia życia dla ojczyzny jako najwyższego ideału oznaczała moralną dyskwalifikację samobójstwa, traktowanego od tego momentu jako oznaka słabości i ucieczka przed powinnością. Przełom ten odzwierciedlały również losy ówczesnych bohaterów literackich, czego odpowiednikiem może być przemiana Mickiewiczowskiego Gustawa w Konrada.
(Jacek Lyszczyna)
Zobacz także: Literatura ROMANTYCZNEGO PRZELOMU, DZIADÓW CZĘŚĆ II, IV I III
Pierwszy polski przekład Cierpień młodego Wertera, który wyszedł spod pióra K. Brodzińskiego, ukazał się dopiero w 1822 r. Powieść była ulubioną lekturą Mickiewicza, czego wyraźnym śladem jest werterowska kreacja postaci Gustawa z Dziadów części IV. Przedtem werterowski typ bohatera pojawił się w sentymentalnych jeszcze powieściach Ludwika Kropińskiego Julia i Adolf (1810, wyd.1824) i Feliksa Bernatowicza Nierozsądne śluby (1820). Głośne stały się w latach 20. samobójstwa między innymi Ludwika Spitznagla (1805-1822, uwiecznione potem w poemacie J. Słowackiego Godzina myśli) i poety T. Zaborowskiego (1799-1828). Werteryzm w poezji polskiej skończył się w zasadzie wspólnie z wybuchem stworzenia listopadowego, które postawiło przed poezją nowe problemy i zadania, odsuwając z głównego pola zainteresowania kwestie uczuciowe i egzystencjalne bohaterów. Równocześnie akceptacja poświęcenia życia dla ojczyzny jako najwyższego ideału oznaczała moralną dyskwalifikację samobójstwa, traktowanego od tego momentu jako oznaka słabości i ucieczka przed powinnością. Przełom ten odzwierciedlały również losy ówczesnych bohaterów literackich, czego odpowiednikiem może być przemiana Mickiewiczowskiego Gustawa w Konrada.
(Jacek Lyszczyna)
Zobacz także: Literatura ROMANTYCZNEGO PRZELOMU, DZIADÓW CZĘŚĆ II, IV I III
- Co znaczy WEISER DAWIDEK PAWŁA HUELLEGO:
- Porównanie twierdzenie, Iż Weiser Dawidek, a więc książkowy debiut Pawła Huellego, pozostaje główną książką w jego dotychczasowym dorobku. To pozycja specjalna - uznana za najistotniejszy debiut lat 80. XX w werteryzm co znaczy.
- Krzyżówka WŁADYSŁAW Z GIELNIOWA:
- Dlaczego najnowszych odkryć i badań filologicznych (w pierwszej kolejności Wiesława Wydry) Władysław z Gielniowa wyrasta na najwybitniejszego spośród znanych z imienia pisarzy polskich XV stulecia. Urodził werteryzm krzyżówka.
- Co to jest WALKA KLASYKÓW Z ROMANTYKAMI:
- Jak lepiej swej pamięci legendę o jednej spośród najdonioślejszych w historii naszej literatury polemik w diametralnie odmiennym brzmieniu: jako o walce romantyków z klasykami. Zmiana kolejności sugerowała, Iż werteryzm co to jest.
- Słownik WYWIAD BIAŁOSZEWSKIEGO:
- Kiedy utwór zbioru Oho (1985), ostatniego tomu ułożonego poprzez samego Białoszewskiego, który ukazał się już po Zgonu poety. Tytuł odwołuje nas do w najwyższym stopniu bodaj popularnego gatunku werteryzm słownik.
- Czym jest WIESŁAW:
- Od czego zależy sielanka Kazimierza Brodzińskiego, ogłoszona w Pamiętniku Warszawskim (1820), należy do narodowego, patriotycznego nurtu polskiego sentymentalizmu. W narracyjnym, stychicznym utworze pisarz zarysował werteryzm czym jest.
Czym jest werteryzm znaczenie w Motywy literatura W .
