Co znaczy WALLENRODYZM:
To termin, definicja eponimiczne utworzone jeszcze w epoce romantyzmu od nazwiska tytułowej postaci powieści poetyckiej Adama Mickiewicza Konrad Wallenrod. Powieść z dziejów litewskich i pruskich, pisanej w Rosji w latach 1825-27, wydanej zaś po raz pierwszy w Petersburgu (1828). Dedykowany przyjaciołom poety z Odessy i Moskwy (Bonawenturze i Joannie Zaleskim) utwór poprzedzony został mottem z renesansowego, włoskiego dzieła Niccolo Machiavellego Il Principe (Książę): "Macie gdyż wiedzieć, że są dwa metody walczenia... trzeba być lisem i lwem."
Istotę tego definicje stanowi tragiczne rozdarcie bohatera, który z miłości do ojczyzny wyrzeka się szczęścia osobistego (życia w rodzinie z kochaną i kochającą go kobietą - Aldoną), dobrego imienia - rycerskiego honoru, wreszcie szczęścia wiecznego (zbawienia swej nieśmiertelnej duszy); a to w wyniku dokonanego wyboru posługiwania się dla osiągnięcia szczytnego, patriotycznego celu sposobami niegodnymi rycerza (sprzecznymi z etosem tego stanu) - zdradą i podstępem. Miłości do ojczyzny uczył go wajdelota (śpiewak ludowy, bard) Halban, który - jak czytamy - w Pieśni IV: "Wolnym rycerzom - powiadał - wolno wybierać oręże / I na polu otwartym bić się równymi siłami; / Tyś niewolnik, jedyna broń niewolników - podstępy." Wers ostatni, stanowiący wyraźną aluzję skierowaną do narodów zniewolonych poprzez carski aparat, usunięty poprzez petersburskiego cenzora Anastazjewicza, pojawił się w tekście dopiero po Zgonu poety opierając się na zachowanego autografu (na początku zresztą, w wydaniu paryskim z roku 1860, zamiast ´podstępów´ wydrukowano ´zdradę´).
Przewrotność postawy wallenrodycznej bazuje na tym, Iż bohater pod pozorem wiernej służby pozyskuje zaufanie wrogów ojczyzny, by tym skuteczniej zniszczyć ich w w najwyższym stopniu sprzyjających okolicznościach. Tak Konrad - fikcyjny bohater, którego imię Mickiewicz zapożyczył od historycznego Konrada von Wallenrode, wielkiego mistrza Krzyżaków w latach 1391-93 - będąc już wodzem Zakonu, nader nieudolnie prowadził wojnę z Litwą, co doprowadziło do wyniszczenia znienawidzonych poprzez niego wrogów prawdziwej ojczyzny. Zdemaskowany postanawia na wzór biblijnego bohatera: "Jak Samson jednym wstrząśnieniem kolumny, / Zburzyć gmach cały, i runąć pod gmachem." Popełnia więc to "szlachetne" samobójstwo i pociąga za sobą swych wrogów. Przy życiu pozostaje wajdelota Halban, który ma unieśmiertelnić i rozgłosić w pieśni bohaterskie gesty Konrada; tak wajdelota wypełni rolę antycznego Tyrteusza, poety zrazu zachęcającego go do mężnych, patriotycznych czynów, a po bohaterskiej Zgonu herolda jego sławy.
Poniekąd sam pisarz dał słowo takiej postawie, gdy w przedmowie do drugiego wydania petersburskiego (1829) po akapicie kończącym pierwotną przedmowę i podkreślającym, że treść poematu jest jedynie "obiektem historycznym" i dotyczy zamierzchłej przeszłości (nie ma więc bezpośredniego związku ze współczesnością), dopisał satysfakcjonujące cenzurę, w istocie zaś przewrotne zdania wychwalające cara jako "Ojca wszystkich" plemion, "Ojca tylu ludów", którymi opiekuje się ze "szczodrobliwością", zapewniając "wszystkim wolne posiadanie dóbr ziemnych i droższych jeszcze dóbr moralnych i umysłowych" (w tym także "zostawia swoim poddanym istniejącą wiarę, zwyczaje i mowę"). Mickiewicz objaśniał swą postawę w wierszu Do przyjaciół Moskali dołączonym do Dziadów części III (1832), w wyrazach: "pókim był w okuciach, / Pełzając milczkiem jak wąż, łudziłem despotę". Współcześni mieli mu za złe serwilizm wobec despoty, dzisiaj jesteśmy skłonni odczytywać w owej przedmowie - tak wyraziście rozmijającej się z prawdą, z rzeczywistym postępowaniem zaborcy - przejawy romantycznej ironii poety.
Postawa wallenrodyczna w momencie przedpowstaniowym miała wielu entuzjastów, szczególnie pośród młodszego, romantycznie usposobionego pokolenia. Tradycja podaje nawet celny aforyzm, przypisywany Ludwikowi Nabielakowi, Sewerynowi Goszczyńskiemu bądź także Leonardowi Chodźce, wypowiedziany po wybuchu Stworzenia Listopadowego (29 XI 1830): "wyraz stało się Ciałem, a Wallenrod - Belwederem." Z drugiej strony obóz klasyczny potępiał amoralizm takiej postawy; Kajetan Koźmian zarzucał także poecie, Iż ten: "Wywędrował i obce odwiedzał narody, / Gdy miecz mściwy wytępiał jego wallenrody".
Krytyczny relacja do tego definicje i postawy wyrażali także romantycy (Krasiński, Norwid). Juliusz Słowacki w Pieśni II Beniowskiego Wallenrodem nazwał gen. Jana Stefana Krukowieckiego, faktycznego dowódcę stworzenia w jego ostatnich dniach, który podpisał zgodę na kapitulację stolicy, potem zaś, po żartobliwych grach słownych, Iż: "Walenrodyczność a więc walenrodyzm (...) Wprowadził pewny do zdrady metodyzm", pisarz doprowadza tę ideę do absurdu, sugerując, że nowym Wallenrodem może się okazać "sam Paszkiewicz" - feldmarszałek rosyjski, po upadku stworzenia carski namiestnik w Warszawie, który zachował się w pamięci Polaków jako zwolennik wyjątkowo dotkliwych represji.
(Marek Piechota)
Zobacz także: TYRTEIZM, WALKA KLASYKÓW Z ROMANTYKAMI
Istotę tego definicje stanowi tragiczne rozdarcie bohatera, który z miłości do ojczyzny wyrzeka się szczęścia osobistego (życia w rodzinie z kochaną i kochającą go kobietą - Aldoną), dobrego imienia - rycerskiego honoru, wreszcie szczęścia wiecznego (zbawienia swej nieśmiertelnej duszy); a to w wyniku dokonanego wyboru posługiwania się dla osiągnięcia szczytnego, patriotycznego celu sposobami niegodnymi rycerza (sprzecznymi z etosem tego stanu) - zdradą i podstępem. Miłości do ojczyzny uczył go wajdelota (śpiewak ludowy, bard) Halban, który - jak czytamy - w Pieśni IV: "Wolnym rycerzom - powiadał - wolno wybierać oręże / I na polu otwartym bić się równymi siłami; / Tyś niewolnik, jedyna broń niewolników - podstępy." Wers ostatni, stanowiący wyraźną aluzję skierowaną do narodów zniewolonych poprzez carski aparat, usunięty poprzez petersburskiego cenzora Anastazjewicza, pojawił się w tekście dopiero po Zgonu poety opierając się na zachowanego autografu (na początku zresztą, w wydaniu paryskim z roku 1860, zamiast ´podstępów´ wydrukowano ´zdradę´).
Przewrotność postawy wallenrodycznej bazuje na tym, Iż bohater pod pozorem wiernej służby pozyskuje zaufanie wrogów ojczyzny, by tym skuteczniej zniszczyć ich w w najwyższym stopniu sprzyjających okolicznościach. Tak Konrad - fikcyjny bohater, którego imię Mickiewicz zapożyczył od historycznego Konrada von Wallenrode, wielkiego mistrza Krzyżaków w latach 1391-93 - będąc już wodzem Zakonu, nader nieudolnie prowadził wojnę z Litwą, co doprowadziło do wyniszczenia znienawidzonych poprzez niego wrogów prawdziwej ojczyzny. Zdemaskowany postanawia na wzór biblijnego bohatera: "Jak Samson jednym wstrząśnieniem kolumny, / Zburzyć gmach cały, i runąć pod gmachem." Popełnia więc to "szlachetne" samobójstwo i pociąga za sobą swych wrogów. Przy życiu pozostaje wajdelota Halban, który ma unieśmiertelnić i rozgłosić w pieśni bohaterskie gesty Konrada; tak wajdelota wypełni rolę antycznego Tyrteusza, poety zrazu zachęcającego go do mężnych, patriotycznych czynów, a po bohaterskiej Zgonu herolda jego sławy.
Poniekąd sam pisarz dał słowo takiej postawie, gdy w przedmowie do drugiego wydania petersburskiego (1829) po akapicie kończącym pierwotną przedmowę i podkreślającym, że treść poematu jest jedynie "obiektem historycznym" i dotyczy zamierzchłej przeszłości (nie ma więc bezpośredniego związku ze współczesnością), dopisał satysfakcjonujące cenzurę, w istocie zaś przewrotne zdania wychwalające cara jako "Ojca wszystkich" plemion, "Ojca tylu ludów", którymi opiekuje się ze "szczodrobliwością", zapewniając "wszystkim wolne posiadanie dóbr ziemnych i droższych jeszcze dóbr moralnych i umysłowych" (w tym także "zostawia swoim poddanym istniejącą wiarę, zwyczaje i mowę"). Mickiewicz objaśniał swą postawę w wierszu Do przyjaciół Moskali dołączonym do Dziadów części III (1832), w wyrazach: "pókim był w okuciach, / Pełzając milczkiem jak wąż, łudziłem despotę". Współcześni mieli mu za złe serwilizm wobec despoty, dzisiaj jesteśmy skłonni odczytywać w owej przedmowie - tak wyraziście rozmijającej się z prawdą, z rzeczywistym postępowaniem zaborcy - przejawy romantycznej ironii poety.
Postawa wallenrodyczna w momencie przedpowstaniowym miała wielu entuzjastów, szczególnie pośród młodszego, romantycznie usposobionego pokolenia. Tradycja podaje nawet celny aforyzm, przypisywany Ludwikowi Nabielakowi, Sewerynowi Goszczyńskiemu bądź także Leonardowi Chodźce, wypowiedziany po wybuchu Stworzenia Listopadowego (29 XI 1830): "wyraz stało się Ciałem, a Wallenrod - Belwederem." Z drugiej strony obóz klasyczny potępiał amoralizm takiej postawy; Kajetan Koźmian zarzucał także poecie, Iż ten: "Wywędrował i obce odwiedzał narody, / Gdy miecz mściwy wytępiał jego wallenrody".
Krytyczny relacja do tego definicje i postawy wyrażali także romantycy (Krasiński, Norwid). Juliusz Słowacki w Pieśni II Beniowskiego Wallenrodem nazwał gen. Jana Stefana Krukowieckiego, faktycznego dowódcę stworzenia w jego ostatnich dniach, który podpisał zgodę na kapitulację stolicy, potem zaś, po żartobliwych grach słownych, Iż: "Walenrodyczność a więc walenrodyzm (...) Wprowadził pewny do zdrady metodyzm", pisarz doprowadza tę ideę do absurdu, sugerując, że nowym Wallenrodem może się okazać "sam Paszkiewicz" - feldmarszałek rosyjski, po upadku stworzenia carski namiestnik w Warszawie, który zachował się w pamięci Polaków jako zwolennik wyjątkowo dotkliwych represji.
(Marek Piechota)
Zobacz także: TYRTEIZM, WALKA KLASYKÓW Z ROMANTYKAMI
- Co znaczy WESELE WYSPIAŃSKIEGO:
- Porównanie i Jadwigi Mikołajczykówny w Kościele Mariackim w Krakowie i wesele w Bronowicach, w domu szwagra panny młodej, Włodzimierza Tetmajera, był może nie skandalem, lecz z pewnością sensacją dla ówczesnych wallenrodyzm co znaczy.
- Krzyżówka WERSYFIKACJA:
- Dlaczego lekturze Pieśni czy Trenów Kochanowskiego sięgnął po antologię polskiej literaturze średniowiecznej, trudno byłoby mu się zapewne wyzbyć wrażenia chropowatości rytmicznej i brzmieniowej ówczesnych wallenrodyzm krzyżówka.
- Co to jest WĘŻYK FRANCISZEK (1785-1862):
- Jak lepiej pisarza podejmującego wątki narodowe i historyczne łączył mocne jeszcze tendencje klasycystyczne z pierwiastkami romantycznymi. Wyrazem zainteresowań poezją antyczną były jego młodzieńcze przekłady wallenrodyzm co to jest.
- Słownik WERSYFIKACJA POLSKA:
- Kiedy ciągle istniały modele wiersza odziedziczone po średniowieczu. Wiersz asylabiczny, gdzie wersy wypełniane były poprzez następne zdania, bezwzględnie na ich długość i liczba sylab, był stosowany wallenrodyzm słownik.
- Czym jest WIERSZ DO LEGIÓW POLSKICH:
- Od czego zależy napisanym w 1805 r. Cyprian Godebski uczcił pamięć żołnierzy Legionów Dąbrowskiego. Poeta, mający za sobą legionowe doświadczenia, złożył hołd bezimiennym bohaterom, którzy na obcej ziemi wybrali wallenrodyzm czym jest.
Czym jest wallenrodyzm znaczenie w Motywy literatura W .
