Co znaczy WALKA KLASYKÓW Z ROMANTYKAMI:
XIX w. zachował w swej pamięci legendę o jednej spośród najdonioślejszych w historii naszej literatury polemik w diametralnie odmiennym brzmieniu: jako o walce romantyków z klasykami. Zmiana kolejności sugerowała, Iż stroną bez względu atakującą, agresywną byli przedstawiciele nowego kierunku estetycznego, konserwatywnie zaś nastawione autorytety broniły jedynie słusznych, szablonowych wartości. Takie postawienie problemu, właściwe z legendą i bliskie prawdy, nie oddaje jednak całej jego złożoności.
Dobrym pretekstem do wybuchu sporu okazała się - zupełnie nieoczekiwanie dla autora - rozprawa Kazimierza Brodzińskiego O klasyczności i romantyczności tudzież o duchu literaturze polskiej ("Pamiętnik Warszawski" 1818), gdzie późniejszy prof. Uniwersytetu Warszawskiego (od roku 1822) wysunął szereg konkretnych zarzutów wobec klasycyzmu, w tym pokusił się o krytykę zasady naśladowania i postawił kilka postulatów, spośród których bodaj główny ten, by poezja była narodowa i oryginalna, co najlapidarniej wyraża słynne zdanie: "Nie bądźmy echem cudzoziemców!" Z ostrą repliką wobec tych - jeszcze nieśmiałych - tez wystąpił znakomity matematyk i astronom, prof. Uniwersytetu Wileńskiego Jan Śniadecki (O pismach klasycznych i romantycznych, "Dziennik Wileński" 1819), którego oburzyła krytyka klasycznych wzorów francuskich, wysunięcie uczucia przed rozum (rozsądek), wreszcie - oparty na nowej, niemieckiej filozofii transcendentalnej - niewłaściwy, jego zdaniem, relacja do religii. Decyzyjnym argumentem na płaszczyźnie estetyki i dialektyki miał być dla uczonego empiryka fakt, że regulaminy poetyk Arystotelesa i Horacego sprawdzały się poprzez dwa tysiące i więcej lat, muszą więc być dobre, uniwersalne, nie wolno z nich rezygnować.
W miarę błyskawicznie powstały dwa zwalczające się obozy. Do Śniadeckiego dołączyli warszawscy zwolennicy klasycyzmu: Kajetan Koźmian, Ludwik Osiński, Franciszek Salezy Dmochowski i (w najwyższym stopniu umiarkowany, podejmujący szereg pojednawczych inicjatyw) Franciszek Morawski. Po stronie nowego prądu opowiedzieli się: oczywiście Adam Mickiewicz, Maurycy Mochnacki - znakomity krytyk i teoretyk romantyzmu, Stefan Witwicki i Michał Grabowski (późniejszy zdecydowany konserwatysta w obrębie "koterii petersburskiej"). Terenem walki były w pierwszej kolejności salony literackie: w Warszawie - Tadeusza Mostowskiego i generała Wincentego Krasińskiego, w Wilnie - Jana Śniadeckiego i Salomei Bécu, ponadto prasa literacka, wstępy do tomików literaturze.
Klasycy zarzucali romantykom nieumiejętność tworzenia literaturze wedle wzorów klasycznych (w szczególności opartych na realizacjach francuskich), czyli dobrych, sprawdzonych, zgodnych z przepisami oświeceniowych i antycznych jeszcze poetyk normatywnych, mieli pretensje o zachwaszczanie języka, w trakcie gdy czynem patriotycznym była troska o zachowanie jego czystości, wreszcie napiętnowali amoralność, której szczytowym punktem były między innymi nieobyczajność podmiotu bohatera Sonetów odeskich (Dmochowski ogłosił w tomie III "Biblioteki Polskiej" w Warszawie dość cierpkie Uwagi nad "Sonetami" pana Mickiewicza) i makiawelizm postawy Konrada Wallenroda. Romantycy przeciwstawiali ich poglądom konieczność historycznych zmian, wiarę w prymat ducha nad materią, nowy kanon estetyczny i etyczny (patriotyzm powyżej wszystko!). Gdyby Arystoteles pisał teraz, musiałby w swojej poetyce uwzględnić dzieła Szekspira - to sąd Walentego Chłędowskiego (Arystoteles, sędzia romantyczności, "Haliczanin" 1830). Oburzała także romantyków ugodowość, lojalizm klasyków wobec władz zaborczych (wielu z nich piastowało intratne, państwowe posady).
Styl walki dobrze oddaje dzisiejsza bezstronna konstatacja, Iż Mickiewicz, gdy krytykował niewiele udaną Jagiellonidę Dyzmy Bończy Tomaszewskiego, czynił to z pozycji starannie wykształconego filologa klasycznego, porównywał dzieło z poetyką klasycystyczną, zarzucał, Iż Tomaszewski obiecywał w przedmowie, że czytelnik otrzyma klasyczną epopeję, w realizacji zaś nie przestrzegał fundamentalnych wskaźników gatunku. Gdy występował w obronie nowego prądu, czynił to w przedmowie do następnego wydania swych utworów (Do czytelnika. O krytykach i recenzentach warszawskich, w: Poezje, Petersburg 1829). Klasycy regularnie posługiwali się parodiami nowych utworów (szczególnie ballad), tworzyli w salonach specyficzną atmosferę, do wystąpień publicznych delegowali młodszych spośród siebie (Franciszka Morawskiego), nie potrafili ukryć w prywatnej, niekiedy wierszowanej korespondencji osobistej satysfakcji z faktu, Iż Mickiewicz, jednakże sam nawoływał do stworzenia, przecież nie wziął w nim udziału.
Badanie walki klasyków z romantykami, czy także - jak to woli tradycja - walki romantyków z klasykami skłania do smutnej refleksji, Iż walka ta przyniosła więcej szkód niż pożytku, a rachunek za nią wypadło płacić jeszcze kolejnym pokoleniom. Nareszcie ubiegłego wieku prof. Maria Janion ogłosiła zmierzch "paradygmatu romantycznego", zmierzch przydatności romantycznych fantazmatów dla współczesnego polskiego społeczeństwa. Czas pokaże, czy sprawdzi się ta diagnoza.
(Marek Piechota)
Zobacz także: WALLENRODYZM
Dobrym pretekstem do wybuchu sporu okazała się - zupełnie nieoczekiwanie dla autora - rozprawa Kazimierza Brodzińskiego O klasyczności i romantyczności tudzież o duchu literaturze polskiej ("Pamiętnik Warszawski" 1818), gdzie późniejszy prof. Uniwersytetu Warszawskiego (od roku 1822) wysunął szereg konkretnych zarzutów wobec klasycyzmu, w tym pokusił się o krytykę zasady naśladowania i postawił kilka postulatów, spośród których bodaj główny ten, by poezja była narodowa i oryginalna, co najlapidarniej wyraża słynne zdanie: "Nie bądźmy echem cudzoziemców!" Z ostrą repliką wobec tych - jeszcze nieśmiałych - tez wystąpił znakomity matematyk i astronom, prof. Uniwersytetu Wileńskiego Jan Śniadecki (O pismach klasycznych i romantycznych, "Dziennik Wileński" 1819), którego oburzyła krytyka klasycznych wzorów francuskich, wysunięcie uczucia przed rozum (rozsądek), wreszcie - oparty na nowej, niemieckiej filozofii transcendentalnej - niewłaściwy, jego zdaniem, relacja do religii. Decyzyjnym argumentem na płaszczyźnie estetyki i dialektyki miał być dla uczonego empiryka fakt, że regulaminy poetyk Arystotelesa i Horacego sprawdzały się poprzez dwa tysiące i więcej lat, muszą więc być dobre, uniwersalne, nie wolno z nich rezygnować.
W miarę błyskawicznie powstały dwa zwalczające się obozy. Do Śniadeckiego dołączyli warszawscy zwolennicy klasycyzmu: Kajetan Koźmian, Ludwik Osiński, Franciszek Salezy Dmochowski i (w najwyższym stopniu umiarkowany, podejmujący szereg pojednawczych inicjatyw) Franciszek Morawski. Po stronie nowego prądu opowiedzieli się: oczywiście Adam Mickiewicz, Maurycy Mochnacki - znakomity krytyk i teoretyk romantyzmu, Stefan Witwicki i Michał Grabowski (późniejszy zdecydowany konserwatysta w obrębie "koterii petersburskiej"). Terenem walki były w pierwszej kolejności salony literackie: w Warszawie - Tadeusza Mostowskiego i generała Wincentego Krasińskiego, w Wilnie - Jana Śniadeckiego i Salomei Bécu, ponadto prasa literacka, wstępy do tomików literaturze.
Klasycy zarzucali romantykom nieumiejętność tworzenia literaturze wedle wzorów klasycznych (w szczególności opartych na realizacjach francuskich), czyli dobrych, sprawdzonych, zgodnych z przepisami oświeceniowych i antycznych jeszcze poetyk normatywnych, mieli pretensje o zachwaszczanie języka, w trakcie gdy czynem patriotycznym była troska o zachowanie jego czystości, wreszcie napiętnowali amoralność, której szczytowym punktem były między innymi nieobyczajność podmiotu bohatera Sonetów odeskich (Dmochowski ogłosił w tomie III "Biblioteki Polskiej" w Warszawie dość cierpkie Uwagi nad "Sonetami" pana Mickiewicza) i makiawelizm postawy Konrada Wallenroda. Romantycy przeciwstawiali ich poglądom konieczność historycznych zmian, wiarę w prymat ducha nad materią, nowy kanon estetyczny i etyczny (patriotyzm powyżej wszystko!). Gdyby Arystoteles pisał teraz, musiałby w swojej poetyce uwzględnić dzieła Szekspira - to sąd Walentego Chłędowskiego (Arystoteles, sędzia romantyczności, "Haliczanin" 1830). Oburzała także romantyków ugodowość, lojalizm klasyków wobec władz zaborczych (wielu z nich piastowało intratne, państwowe posady).
Styl walki dobrze oddaje dzisiejsza bezstronna konstatacja, Iż Mickiewicz, gdy krytykował niewiele udaną Jagiellonidę Dyzmy Bończy Tomaszewskiego, czynił to z pozycji starannie wykształconego filologa klasycznego, porównywał dzieło z poetyką klasycystyczną, zarzucał, Iż Tomaszewski obiecywał w przedmowie, że czytelnik otrzyma klasyczną epopeję, w realizacji zaś nie przestrzegał fundamentalnych wskaźników gatunku. Gdy występował w obronie nowego prądu, czynił to w przedmowie do następnego wydania swych utworów (Do czytelnika. O krytykach i recenzentach warszawskich, w: Poezje, Petersburg 1829). Klasycy regularnie posługiwali się parodiami nowych utworów (szczególnie ballad), tworzyli w salonach specyficzną atmosferę, do wystąpień publicznych delegowali młodszych spośród siebie (Franciszka Morawskiego), nie potrafili ukryć w prywatnej, niekiedy wierszowanej korespondencji osobistej satysfakcji z faktu, Iż Mickiewicz, jednakże sam nawoływał do stworzenia, przecież nie wziął w nim udziału.
Badanie walki klasyków z romantykami, czy także - jak to woli tradycja - walki romantyków z klasykami skłania do smutnej refleksji, Iż walka ta przyniosła więcej szkód niż pożytku, a rachunek za nią wypadło płacić jeszcze kolejnym pokoleniom. Nareszcie ubiegłego wieku prof. Maria Janion ogłosiła zmierzch "paradygmatu romantycznego", zmierzch przydatności romantycznych fantazmatów dla współczesnego polskiego społeczeństwa. Czas pokaże, czy sprawdzi się ta diagnoza.
(Marek Piechota)
Zobacz także: WALLENRODYZM
- Co znaczy WAŻNE WYDARZENIA HISTORYCZNE:
- Porównanie XVII stulecia - srebrnego okresu dziejów Rzeczypospolitej szlacheckiej - Władysław Czapliński stwierdza, iż właśnie ten wiek pozostawił po sobie głębokie ślady, Iż był to z trzech stuleci dziejów walka klasyków z romantykami co znaczy.
- Krzyżówka WIOSNA I WINO WIERZYŃSKIEGO:
- Dlaczego debiutancki tom wierszy Kazimierza Wierzyńskiego opublikowany w 1919 r. To jest poetycki manifest skamandryckiego witalizmu i programowa wręcz realizacja jego założeń (zobacz Skamander). Tomem tym walka klasyków z romantykami krzyżówka.
- Co to jest WĘGIERSKI TOMASZ KAJETAN (1756-1787):
- Jak lepiej lecz niepokornym pisarzem Warszawy. Jako uczeń Collegium Nobilium zwrócił na siebie uwagę w okresie szablonowych popisów szkolnych. Miał raptem 15 lat, gdy zadebiutował w Zabawach Przyjemnych i walka klasyków z romantykami co to jest.
- Słownik WIELKA PODRÓŻ BALIŃSKIEGO:
- Kiedy Stanisława Balińskiego to zestaw literaturze charakterystycznej dla tego nurtu wojennej liryki, który z pełną świadomością odwoływał się do tradycji romantycznej i dziejów emigracji polistopadowej walka klasyków z romantykami słownik.
- Czym jest WAŻNE WYDARZENIA HISTORYCZNE:
- Od czego zależy nowożytnych Polska znajdowała się pod rządami dynastii Jagiellonów. Po Zgonu Kazimierza Jagiellończyka (panował w latach 1447-1492) w Królestwie Polskim panował Jan Olbracht (1492-1501), a w Ogromnym walka klasyków z romantykami czym jest.
Czym jest walka klasyków z romantykami znaczenie w Motywy literatura W .
