Co znaczy TRAGEDIA:
W poetykach klasycyzmu i w rozważaniach poświęconych koncepcji teatru tragedię plasowano bardzo wysoko (nawet wyżej niż epopeję). Oświeceniowa teoria owego gatunku nawiązywała do tradycji antyku (raczej Poetyki Arystotelesa) i do klasycyzmu francuskiego XVII i XVIII w. Na ten temat wypowiadano się na łamach "Monitora", w przedmowach do sztuk i w normatywnych poetykach i teoretycznych rozprawach. Rozważania przeznaczone tragedii zawierały między innymi: poemat W. Rzewuskiego O nauce wierszopiskiej (1762), Przedmowa A.K. Czartoryskiego do Panny na wydaniu (1771), rozprawa F.N. Golańskiego O wymowie i literaturze (1786), Sztuka rymotwórcza (1788) F.K. Dmochowskiego. W pierwszych dziesięcioleciach XIX w. klasycy (między innymi L. Osiński i E. Słowacki) uznawali ją za gatunek wzorcowy. Rygorystycznie określano wyznaczniki jej budowy, tematyki, stylu, a nawet wersyfikacyjnego kształtu. Obiektem pogłębionych analiz stała się kategoria tragizmu i koncepcja bohatera tragicznego.
Kluczowe przedmioty kompozycji i budowy tragedii zostały wyznaczone poprzez ściśle określone "regulaminy", tzn. reguły tworzenia sformułowane odnosząc się do tego gatunku w poetykach i innych tekstach o charakterze normatywnym. Ponadto od autorów wymagano przestrzegania w dziełach zasad, które wynikały z nadrzędnych, filozoficzno ideowych i estetycznych założeń klasycyzmu jako prądu literackiego. Świat wykreowany w dziełach powinien cechować racjonalny porządek, możliwy do objęcia myślą ludzką, zdolną do utrzymania w nim ładu i harmonii i do przezwyciężenia zła. Bezpośrednio pociągało to za sobą obowiązek przestrzegania zasady prawdopodobieństwa. Wykluczano w tragediach wszelakie zjawiska i postaci fantastyczne, a również nadnaturalną motywację zdarzeń i postępowania bohaterów. W konstrukcji dzieł wymagano przestrzegania zasady trzech jedności: akcji (eliminowanie wątków i epizodów pobocznych) i czasu (ideałem było zrównanie czasu zdarzenia dramatycznego z czasem trwania przedstawienia) i miejsca (zjawisko dramatyczne winno się rozgrywać w jednolitym przestrzennie miejscu).
Z tragedii wykluczono tematykę współczesną. Obiektem akcji miało być zjawisko ogromnej rangi - cnoty lub zbrodnie, które przekraczają miarę przeciętności. Bezpośrednio z tym wiązał się dobór bohaterów, ich stanowa przynależność: mieli to być władcy albo rycerze. Wyrazem obowiązującego w tragedii wysokiego stylu były kategorie wzniosłości, podniosłości, patosu i heroizmu. Aby osiągnąć taki sukces, należało posługiwać się odpowiednimi środkami ekspresji, nie wykraczającymi przeciw zasadzie stosowności i ogólnie przyjętej normie smaku (zalecano między innymi unikanie scen i obrazów drastycznych). Nie uznawano z kolei za niezbędny obiekt końcowej katastrofy, która wiązała się z tragicznym finałem.
Wzorce klasycystycznej tragedii przeszczepiali na rodzimy grunt tłumacze i adaptatorzy dzieł francuskich wieku XVII (raczej Corneille´a i Racine´a) i XVIII (między innymi Woltera). Ogromne zasługi mieli w tym zakresie: S. Konarski, J.A. Załuski, J.E. Minasowicz, a najpierw XIX w. również L. Osiński i L. Kropiński. Pierwszą oryginalną tragedią w polskiej poezji oświeceniowej była Tragedia Epaminondy Konarskiego (wyst. 1756). Wkrótce potem powstały sztuki W. Rzewuskiego: Żółkiewski (1758) i Władysław pod Warną (1760). Tematy zaczerpnięte z narodowej przeszłości poeta uczynił kanwą patriotycznych refleksji dotyczących obywatelskiej i żołnierskiej służby jednostki w imię dobra ogólnego, a również rozważań nad zagadnieniami związanymi z reformą instytucji państwa. Na kolejne, godne uwagi tragedie trzeba było czekać kilkadziesiąt lat. Stworzenie Zygmunta Augusta (1783) J. Wybickiego i Bolesława III (1790; w nowej wersji dzieło nosiło tytuł Judyta, królowa polska, 1792) F. Karpińskiego, Władysława pod Warną (1788-89) J.U. Niemcewicza wiązało się w dużej mierze z dramatycznym postępem wypadków politycznych w Polsce.
Strata niepodległości i bytu państwowego wpłynęły na umocnienie rangi narodowej tragedii. Do końca lat 20. XIX w. powstało kilkadziesiąt sztuk, które ożywiały w czytelnikach i publiczności teatralnej uczucia patriotyczne. Od autorów tragedii wymagano, aby utrwalali pamięć o najświetniejszych kartach narodowych dziejów. Było to w dużej mierze uwarunkowane ówczesną sytuacją polityczną. Po utracie niepodległości tragikom wyznaczono specjalną rolę w budzeniu uczuć i postaw patriotycznych i w zachowaniu i doskonaleniu j. polskiego, w kultywowaniu pamięci o ogromnej przeszłości państwie i o legendarnych dziejach narodu. Dążenie do podniesienia rangi owego gatunku zarówno w praktyce pisarskiej, jak i w repertuarze stołecznej sceny programowo patronowało recenzentom z Towarzystwa Iksów. Za najznakomitsze osiągnięcie literackie tego czasu w dziedzinie tragedii uważane jest Barbarę Radziwiłłównę (wyst. 1817) A. Felińskiego. Wysoką ocenę zdobyła także Ludgarda (1816) L. Kropińskiego i Gliński (1810) F. Wężyka. Sztuki te w kompozycji zachowywały wzorce klasycystyczne, ich bohaterzy nosili jednak wyraźny ślad wpływu sentymentalizmu.
O schyłkowości, kryzysie klasycznego wzorca gatunku zdecydowała rozbieżność pomiędzy zbyt wysokimi wymogami, formułowanymi w teorii, a pisarskimi możliwościami autorów. Konserwatyzm klasyków warszawskich sprawił, Iż nowatorska koncepcja dramatu, zarysowana poprzez Wężyka w rozprawie O literaturze dramatycznej, napisanej na konkurs ogłoszony poprzez Towarzystwo Przyjaciół Nauk, została odrzucona w 1814 r., wyłamywała się gdyż z klasycystycznego schematu. Równie znaczne było ożywienie w latach 20. XIX w. zainteresowania dramatami Szekspira i Schillera, które zawierały rozwiązania, do których już wkrótce miał nawiązać dramat romantyczny.
(Bożena Mazurkowa)
Zobacz także: BARBARA RADZIWIŁŁÓWNA, GLIŃSKI, KLASYCYZM, POETYKI NORMATYWNE, TEATR NARODOWY, TOWARZYSTWO IKSÓW
Kluczowe przedmioty kompozycji i budowy tragedii zostały wyznaczone poprzez ściśle określone "regulaminy", tzn. reguły tworzenia sformułowane odnosząc się do tego gatunku w poetykach i innych tekstach o charakterze normatywnym. Ponadto od autorów wymagano przestrzegania w dziełach zasad, które wynikały z nadrzędnych, filozoficzno ideowych i estetycznych założeń klasycyzmu jako prądu literackiego. Świat wykreowany w dziełach powinien cechować racjonalny porządek, możliwy do objęcia myślą ludzką, zdolną do utrzymania w nim ładu i harmonii i do przezwyciężenia zła. Bezpośrednio pociągało to za sobą obowiązek przestrzegania zasady prawdopodobieństwa. Wykluczano w tragediach wszelakie zjawiska i postaci fantastyczne, a również nadnaturalną motywację zdarzeń i postępowania bohaterów. W konstrukcji dzieł wymagano przestrzegania zasady trzech jedności: akcji (eliminowanie wątków i epizodów pobocznych) i czasu (ideałem było zrównanie czasu zdarzenia dramatycznego z czasem trwania przedstawienia) i miejsca (zjawisko dramatyczne winno się rozgrywać w jednolitym przestrzennie miejscu).
Z tragedii wykluczono tematykę współczesną. Obiektem akcji miało być zjawisko ogromnej rangi - cnoty lub zbrodnie, które przekraczają miarę przeciętności. Bezpośrednio z tym wiązał się dobór bohaterów, ich stanowa przynależność: mieli to być władcy albo rycerze. Wyrazem obowiązującego w tragedii wysokiego stylu były kategorie wzniosłości, podniosłości, patosu i heroizmu. Aby osiągnąć taki sukces, należało posługiwać się odpowiednimi środkami ekspresji, nie wykraczającymi przeciw zasadzie stosowności i ogólnie przyjętej normie smaku (zalecano między innymi unikanie scen i obrazów drastycznych). Nie uznawano z kolei za niezbędny obiekt końcowej katastrofy, która wiązała się z tragicznym finałem.
Wzorce klasycystycznej tragedii przeszczepiali na rodzimy grunt tłumacze i adaptatorzy dzieł francuskich wieku XVII (raczej Corneille´a i Racine´a) i XVIII (między innymi Woltera). Ogromne zasługi mieli w tym zakresie: S. Konarski, J.A. Załuski, J.E. Minasowicz, a najpierw XIX w. również L. Osiński i L. Kropiński. Pierwszą oryginalną tragedią w polskiej poezji oświeceniowej była Tragedia Epaminondy Konarskiego (wyst. 1756). Wkrótce potem powstały sztuki W. Rzewuskiego: Żółkiewski (1758) i Władysław pod Warną (1760). Tematy zaczerpnięte z narodowej przeszłości poeta uczynił kanwą patriotycznych refleksji dotyczących obywatelskiej i żołnierskiej służby jednostki w imię dobra ogólnego, a również rozważań nad zagadnieniami związanymi z reformą instytucji państwa. Na kolejne, godne uwagi tragedie trzeba było czekać kilkadziesiąt lat. Stworzenie Zygmunta Augusta (1783) J. Wybickiego i Bolesława III (1790; w nowej wersji dzieło nosiło tytuł Judyta, królowa polska, 1792) F. Karpińskiego, Władysława pod Warną (1788-89) J.U. Niemcewicza wiązało się w dużej mierze z dramatycznym postępem wypadków politycznych w Polsce.
Strata niepodległości i bytu państwowego wpłynęły na umocnienie rangi narodowej tragedii. Do końca lat 20. XIX w. powstało kilkadziesiąt sztuk, które ożywiały w czytelnikach i publiczności teatralnej uczucia patriotyczne. Od autorów tragedii wymagano, aby utrwalali pamięć o najświetniejszych kartach narodowych dziejów. Było to w dużej mierze uwarunkowane ówczesną sytuacją polityczną. Po utracie niepodległości tragikom wyznaczono specjalną rolę w budzeniu uczuć i postaw patriotycznych i w zachowaniu i doskonaleniu j. polskiego, w kultywowaniu pamięci o ogromnej przeszłości państwie i o legendarnych dziejach narodu. Dążenie do podniesienia rangi owego gatunku zarówno w praktyce pisarskiej, jak i w repertuarze stołecznej sceny programowo patronowało recenzentom z Towarzystwa Iksów. Za najznakomitsze osiągnięcie literackie tego czasu w dziedzinie tragedii uważane jest Barbarę Radziwiłłównę (wyst. 1817) A. Felińskiego. Wysoką ocenę zdobyła także Ludgarda (1816) L. Kropińskiego i Gliński (1810) F. Wężyka. Sztuki te w kompozycji zachowywały wzorce klasycystyczne, ich bohaterzy nosili jednak wyraźny ślad wpływu sentymentalizmu.
O schyłkowości, kryzysie klasycznego wzorca gatunku zdecydowała rozbieżność pomiędzy zbyt wysokimi wymogami, formułowanymi w teorii, a pisarskimi możliwościami autorów. Konserwatyzm klasyków warszawskich sprawił, Iż nowatorska koncepcja dramatu, zarysowana poprzez Wężyka w rozprawie O literaturze dramatycznej, napisanej na konkurs ogłoszony poprzez Towarzystwo Przyjaciół Nauk, została odrzucona w 1814 r., wyłamywała się gdyż z klasycystycznego schematu. Równie znaczne było ożywienie w latach 20. XIX w. zainteresowania dramatami Szekspira i Schillera, które zawierały rozwiązania, do których już wkrótce miał nawiązać dramat romantyczny.
(Bożena Mazurkowa)
Zobacz także: BARBARA RADZIWIŁŁÓWNA, GLIŃSKI, KLASYCYZM, POETYKI NORMATYWNE, TEATR NARODOWY, TOWARZYSTWO IKSÓW
- Co znaczy TOWARZYSTWO PRZYJACIÓŁ NAUK W WARSZAWIE (1800-183:
- Porównanie polska interdyscyplinarna akademia nauk o charakterze ogólnonarodowym. Towarzystwo, powołane w Warszawie pod koniec 1800 r. z inicjatywy Stanisława Sołtyka, działało do 1832 r. Skupiało znakomitych tragedia co znaczy.
- Krzyżówka TEOLOGIA GRZECHU I POEZJA BAROKOWA:
- Dlaczego poprzez św. Grzegorza Wielkiego, od św. Wiktora, od Ewagriusza Pontyjskiego poprzez Piotra Albelarda po szermierzy Trydentu i neoscholastyków z XVI i XVII stulecia, od Lutra po Pascala myśl tragedia krzyżówka.
- Co to jest TRYLOGIA:
- Jak lepiej Henryka Sienkiewicza, podejmującym tematykę historyczną była (stylizowana na relację pamiętnikarską) Niewola tatarska z roku 1880. Od czasów debiutu (Na marne 1869) zaistniał Sienkiewicz w tragedia co to jest.
- Słownik TRADYCJA LITERACKA:
- Kiedy traditio znaczy przekazywanie. Tradycja zatem to przekazywanie z pokolenia na pokolenie dziedzictwa przeszłości. Lecz tradycja to również odbieranie przekazywanego poprzez przeszłość dziedzictwa. Nie tragedia słownik.
- Czym jest TEKA STAŃCZYKA:
- Od czego zależy Krakowie ukazywało się czasopismo Przegląd Polski . Linię tego pisma w owym czasie można określić jako lewicę konserwatywną . Start działalności gazety należy wiązać z polemiką, którą wobec młodych tragedia czym jest.
Czym jest tragedia znaczenie w Motywy literatura T .
