Co znaczy TOWIANIZM:
mechanizm poglądów filozoficznych i religijnych, rozwijanych na gruncie koncepcji mistycznych i idei polskiego mesjanizmu narodowego, głoszonych poprzez Andrzeja Towiańskiego, założyciela utworzonego w 1842 r. Koła Kwestie Bożej, skupiającego grono kilkudziesięciu polskich emigrantów z Mickiewiczem na czele. Poglądy własne wyłożył w Biesiadzie, wydanej bez jego zgody w 1842 r., i w Ogromnym periodzie, napisanym w 1844 r. i pozostającym w rękopisie poprzez kolejnych kilkadziesiąt lat.
Towiański urodził się w 1798 albo 1799 r. Przybył w 1840 r. z Litwy do Paryża, by tam pośród emigracji szerzyć swe koncepcje, u których podstaw stać miały wg jego słów objawienia doznane w 1828 r. w Wilnie i w 1839 r. w rodzinnych Antoszwińciach.
Był absolwentem prawa Uniwersytetu Wileńskiego. Przed wyjazdem do Paryża znał już nie wszystkie osoby z kręgu bliskiego Mickiewiczowi, między innymi F. Malewskiego i jego żonę Helenę - siostrę Celiny Mickiewiczowej - i A.E. Odyńca i Walentego Wańkowicza. 25 lipca 1841 r. spotkał zaprzyjaźnionego z Mickiewiczem A. Goreckiego, który stać się miał jednym z pierwszych wyznawców Kwestie Bożej, lecz także wnet odstąpił od towiańczyków. U Mickiewicza, który przeżywał wówczas kryzys przez wzgląd na chorobą żony, przebywającej na leczeniu w zamkniętym zakładzie, Towiański pojawił się 30 lipca 1841. Wyzdrowienie C. Mickiewiczowej, które nastąpić miało po jej rozmowie z Towiańskim, przekonało ostatecznie poetę, Iż ma do czynienia z człowiekiem wypełniającym Bożą misję, który powinien przewodzić emigracji i sprawić, Iż postępując za jego wskazaniami powrócić będzie ona mogła do utraconej ojczyzny.
Pośród zwolenników idei Towiańskiego znaleźli się między innymi E. Januszkiewicz i - potem - J. Słowacki i S. Goszczyński. Przełomowym momentem dla szerzenia idei towianizmu pośród emigrantów było wystąpienie Towiańskiego po mszy dla Polaków w katedrze Notre Dame 27 września 1841. W mieszkaniu Towiańskiego w Nanterre pod Paryżem 4 maja 1842 r. odbyło się spotkanie założycielskie Koła Kwestie Bożej, które do końca roku zgromadzić miało 68 członków. Niedługo potem, 16 lipca 1842 r., Towiański dostał od władz nakaz opuszczenia Francji. Udał się wówczas do Belgii, pozostawiając Koło Kwestie Bożej pod opieką Mickiewicza. W lipcu 1843 r. Towiański wyruszył do Rzymu, gdzie miał nadzieję na audiencję u papieża, któremu osobiście pragnął przedstawić swe idee i przekonać go do nich, oczyszczając się równocześnie z oskarżeń o herezję. Audiencji tej Towiańskiemu nie powiodło się uzyskać, natychmiast po przyjeździe do Rzymu dostał gdyż nakaz opuszczenia miasta.
W listopadzie 1846 r., wskutek narastającego konfliktu między Towiańskim a Mickiewiczem, powstało liczące 22 członków odrębne Koło, na którego czele stanął sam pisarz.
Towiański do końca życia przebywał w Szwajcarii, skupiając wokół siebie grono zwolenników, które - podobnie jak wierne mu paryskie Koło Kwestie Bożej - nie miało już poważniejszego wpływu na emigrację polską. Zmarł w 1878 r.
Poglądy Towiańskiego nawiązywały do koncepcji dawniejszych pisarzy mistycznych, między innymi Emanuela Swedenborga. Uznanie prymatu duchowej istoty bytu łączył Towiański z przekonaniem o hierarchiczności wszechświata i z wiarą w reinkarnację. Postęp świata dokonywać się miał przez wznoszenie się duchów, wcielających się w coraz wyższe formy, ku Bogu. Mechanizm ten miał charakter postępu moralnego, bo odbywał się dzięki wewnętrznej pracy duchów, służącej ich doskonaleniu. Tocząca się we Wszechświecie walka dobra ze złem zmuszała do aktywności dusze wcielone, poddane wpływom łączących się w kolumny gromad "duchów jasnych" i "ciemnych". Mesjanistycznym rysem koncepcji Towiańskiego było przekonanie o zbliżającym się zwycięstwie dobra i nadejściu epoki Królestwa Bożego na ziemi i o szczególnej roli znakomitych jednostek (między innymi Napoleona) i narodów (niegdyś Francji, aktualnie narodów słowiańskich, szczególnie Polski) w osiągnięciu tego celu.
Wypływający z tych założeń list, sygnowany poprzez A. Chodźkę, napisany został w rzeczywistości poprzez samego Towiańskiego i zredagowany poprzez Mickiewicza. Skierowany w 1844 r. do cara Mikołaja I, stał się jedną z przyczyn rozłamu. Z Koła wystąpiła część członków, którzy nie mogli się pogodzić z wiernopoddańczym tonem tego posłania. Wyrzeczenie się aspiracji niepodległościowych szło tu gdyż w parze z uznaniem wyjątkowej roli Rosji na aktualnym etapie dziejów i akceptacją jej misji przewodniczenia ludom słowiańskim we wcielaniu w życie Kwestie Bożej. Koło Towiańskiego działało aż do Zgonu swego założyciela, od dokonanego w 1846 r. rozłamu traciło jednak etapowo znaczenie.
Towianizm wywarł wielki wpływ na twórczość najwybitniejszych pisarzy romantycznych. W duchu jego idei Mickiewicz wygłaszał w Colle`ge de France wykłady o poezji słowiańskiej (w szczególności kurs III i IV). Mistyczne koncepcje Towiańskiego stały się również fundamentem rozwiniętego poprzez Juliusza Słowackiego mechanizmu genezyjskiego.
(Jacek Lyszczyna)
zobacz także: EMIGRACJA, Poezja SŁOWIAŃSKA, MESJANIZM
Towiański urodził się w 1798 albo 1799 r. Przybył w 1840 r. z Litwy do Paryża, by tam pośród emigracji szerzyć swe koncepcje, u których podstaw stać miały wg jego słów objawienia doznane w 1828 r. w Wilnie i w 1839 r. w rodzinnych Antoszwińciach.
Był absolwentem prawa Uniwersytetu Wileńskiego. Przed wyjazdem do Paryża znał już nie wszystkie osoby z kręgu bliskiego Mickiewiczowi, między innymi F. Malewskiego i jego żonę Helenę - siostrę Celiny Mickiewiczowej - i A.E. Odyńca i Walentego Wańkowicza. 25 lipca 1841 r. spotkał zaprzyjaźnionego z Mickiewiczem A. Goreckiego, który stać się miał jednym z pierwszych wyznawców Kwestie Bożej, lecz także wnet odstąpił od towiańczyków. U Mickiewicza, który przeżywał wówczas kryzys przez wzgląd na chorobą żony, przebywającej na leczeniu w zamkniętym zakładzie, Towiański pojawił się 30 lipca 1841. Wyzdrowienie C. Mickiewiczowej, które nastąpić miało po jej rozmowie z Towiańskim, przekonało ostatecznie poetę, Iż ma do czynienia z człowiekiem wypełniającym Bożą misję, który powinien przewodzić emigracji i sprawić, Iż postępując za jego wskazaniami powrócić będzie ona mogła do utraconej ojczyzny.
Pośród zwolenników idei Towiańskiego znaleźli się między innymi E. Januszkiewicz i - potem - J. Słowacki i S. Goszczyński. Przełomowym momentem dla szerzenia idei towianizmu pośród emigrantów było wystąpienie Towiańskiego po mszy dla Polaków w katedrze Notre Dame 27 września 1841. W mieszkaniu Towiańskiego w Nanterre pod Paryżem 4 maja 1842 r. odbyło się spotkanie założycielskie Koła Kwestie Bożej, które do końca roku zgromadzić miało 68 członków. Niedługo potem, 16 lipca 1842 r., Towiański dostał od władz nakaz opuszczenia Francji. Udał się wówczas do Belgii, pozostawiając Koło Kwestie Bożej pod opieką Mickiewicza. W lipcu 1843 r. Towiański wyruszył do Rzymu, gdzie miał nadzieję na audiencję u papieża, któremu osobiście pragnął przedstawić swe idee i przekonać go do nich, oczyszczając się równocześnie z oskarżeń o herezję. Audiencji tej Towiańskiemu nie powiodło się uzyskać, natychmiast po przyjeździe do Rzymu dostał gdyż nakaz opuszczenia miasta.
W listopadzie 1846 r., wskutek narastającego konfliktu między Towiańskim a Mickiewiczem, powstało liczące 22 członków odrębne Koło, na którego czele stanął sam pisarz.
Towiański do końca życia przebywał w Szwajcarii, skupiając wokół siebie grono zwolenników, które - podobnie jak wierne mu paryskie Koło Kwestie Bożej - nie miało już poważniejszego wpływu na emigrację polską. Zmarł w 1878 r.
Poglądy Towiańskiego nawiązywały do koncepcji dawniejszych pisarzy mistycznych, między innymi Emanuela Swedenborga. Uznanie prymatu duchowej istoty bytu łączył Towiański z przekonaniem o hierarchiczności wszechświata i z wiarą w reinkarnację. Postęp świata dokonywać się miał przez wznoszenie się duchów, wcielających się w coraz wyższe formy, ku Bogu. Mechanizm ten miał charakter postępu moralnego, bo odbywał się dzięki wewnętrznej pracy duchów, służącej ich doskonaleniu. Tocząca się we Wszechświecie walka dobra ze złem zmuszała do aktywności dusze wcielone, poddane wpływom łączących się w kolumny gromad "duchów jasnych" i "ciemnych". Mesjanistycznym rysem koncepcji Towiańskiego było przekonanie o zbliżającym się zwycięstwie dobra i nadejściu epoki Królestwa Bożego na ziemi i o szczególnej roli znakomitych jednostek (między innymi Napoleona) i narodów (niegdyś Francji, aktualnie narodów słowiańskich, szczególnie Polski) w osiągnięciu tego celu.
Wypływający z tych założeń list, sygnowany poprzez A. Chodźkę, napisany został w rzeczywistości poprzez samego Towiańskiego i zredagowany poprzez Mickiewicza. Skierowany w 1844 r. do cara Mikołaja I, stał się jedną z przyczyn rozłamu. Z Koła wystąpiła część członków, którzy nie mogli się pogodzić z wiernopoddańczym tonem tego posłania. Wyrzeczenie się aspiracji niepodległościowych szło tu gdyż w parze z uznaniem wyjątkowej roli Rosji na aktualnym etapie dziejów i akceptacją jej misji przewodniczenia ludom słowiańskim we wcielaniu w życie Kwestie Bożej. Koło Towiańskiego działało aż do Zgonu swego założyciela, od dokonanego w 1846 r. rozłamu traciło jednak etapowo znaczenie.
Towianizm wywarł wielki wpływ na twórczość najwybitniejszych pisarzy romantycznych. W duchu jego idei Mickiewicz wygłaszał w Colle`ge de France wykłady o poezji słowiańskiej (w szczególności kurs III i IV). Mistyczne koncepcje Towiańskiego stały się również fundamentem rozwiniętego poprzez Juliusza Słowackiego mechanizmu genezyjskiego.
(Jacek Lyszczyna)
zobacz także: EMIGRACJA, Poezja SŁOWIAŃSKA, MESJANIZM
- Co znaczy TREMBECKI STANISŁAW (1739-1812):
- Porównanie był jednym z najwybitniejszych pisarzy klasycystycznych i osiągnął wybitne efekty artystyczne w wierszach zbliżonych do dworskiego rokoka. Życiową stabilizację i sposobność spokojnego tworzenia towianizm co znaczy.
- Krzyżówka TEATR NARODOWY:
- Dlaczego Stanisław August powołał w Warszawie pierwszy w Polsce stały teatr publiczny. W obrębie tej nadrzędnej instytucji do r. 1791 wspólny zarząd obejmował teatr obcojęzyczny, gdzie występowały sprowadzane towianizm krzyżówka.
- Co to jest TWÓRCZOŚĆ PRZYBYSZEWSKIEGO. NAŚLADOWCY:
- Jak lepiej debiutował esejem z pogranicza edukacji i literaturze Zur Psychologie des Individuums (1891). Był to jeden z najwcześniejszych manifestów odradzającego się indywidualizmu w życiu i sztuce. Zapowiadał towianizm co to jest.
- Słownik TYRTEIZM:
- Kiedy eponimiczne, utworzone dla ustalenia istotnej cechy i całego nurtu w polskiej literaturze patriotycznej (Maria Janion używa tu ustalenia kanon tyrtejski , przeważnie zresztą w opozycji do kanonu towianizm słownik.
- Czym jest TWÓRCZOŚĆ BERENTA:
- Od czego zależy Berenta stanowi istotny rozdział zarówno w poezji Młodej Polski, jak i dwudziestolecia międzywojennego. Debiut powieściowy Berenta przypada na rok 1985. Tytułowy Fachowiec jest młodym człowiekiem towianizm czym jest.
Czym jest towianizm znaczenie w Motywy literatura T .
