Definicja SZTUKI PLASTYCZNE I ARCHITEKTURA

Co znaczy SZTUKI PLASTYCZNE I ARCHITEKTURA: Sztukę baroku, owo "piękno wielorakie", Władysław Tomkiewicz postrzega w opozycji do sztuki odrodzenia: "jeżeli artyści renesansowi za źródło poznania uważali naturę, a twórczość swą traktowali jako poznawanie praw przyrody i demonstrowanie ich w sztuce, to teraz malarze i rzeźbiarze odrzucali realizm poznawczy renesansu na rzecz konceptualizmu. Jeżeli artyści doby odrodzenia pragnęli pouczać (docere), to teraz tendencją artystów stało się zadziwiać odbiorcę i sprawiać mu radość (delectare). Nowego artystę nie interesowało już wierne odtwarzanie rzeczywistości - teraz staje się ona tylko kanwą do snucia indywidualnych pomysłów, "o których - jeżeli zacytować Szekspira - filozofom się nie śniło". Sztuka XVII stulecia stała się sztuką ruchu. Geometryczny spokój i matematyczne proporcje architektury XVI w. zostały zastąpione dynamicznie ujętymi formami, gdzie sporą rolę poczęły odgrywać linie krzywe i eliptyczne. Kryło się w nich gdyż wrażenie ruchu i pulsowania, przekształcające i odrealniające masywność kamienia. Fasady barokowych budowli stały się "płynne", poddane iluzji zmienności zależnie od punktu obserwacji. Architekci i dekoratorzy nadzwyczajnie regularnie uciekali się do technik iluzjonistycznych, "powiększających" przestrzeń. Nieuchwytności proporcji i miar towarzyszyły liczne kontrasty i operowanie światłocieniem. Do arcydzieł europejskiej sztuki barokowej należą bez wątpienia: kolumnada bazyliki św. Piotra w Watykanie, zaprojektowana poprzez Giovanniego Lorenza Berniniego, i Ekstaza św. Teresy, poprzez niego wyrzeźbiona. Wśród malarzy wyróżniają się: brutalny realista Caravaggio, chłodny intelektualista Rembrandt, sybaryta Rubens i wizjoner i fantasta El Greco. W Polsce XVII stulecia, podobnie jak w innych państwach europejskich, rozkwitała w pierwszej kolejności architektura i sztuka sakralna: kościół św. Piotra i Pawła w Krakowie i św. Pawła w Wilnie, rzeźbiarska dekoracja kościoła w Tarłowie przedstawiająca Taniec Zgonu. Sztukę polskiego baroku sarmackiego najpełniej charakteryzowała architektura okazjonalna: castrum doloris - ozdobne konstrukcje katafalkowe, i portret trumienny.
W sztuce polskiej XVII i pierwszej połowy XVIII stulecia dominował nurt italianizujący - co znaczy, Iż pozostawała ona pod przemożnym wpływem baroku włoskiego, rzymskiego. Barok inicjalny zrodził się po Soborze Trydenckim jako styl potężny i surowy, monumentalny i ascetyczny, który zdominował sztukę Kościoła walczącego o przywrócenie mu dominującej pozycji w Europie. W Polsce jego zagorzałymi zwolennikami i niestrudzonymi mecenasami stali się Wazowie i jezuici. Drugą połowę XVII w. zdominowała sztuka dojrzałego baroku, sztuka Kościoła triumfującego i świeckiego splendoru i przepychu zafascynowana stylem iluzjonistycznym i dynamicznym, synkretycznym i emotywnym. W Rzeczypospolitej rozwinął się on po "potopie", a znalazł mecenasów w osobach Jana III Sobieskiego i saskich Wettynów. Żywotność baroku w Polsce - w szczególności zaś tego prowincjonalnego, pokrytego werniksem sarmackim - wynikała z faktu, Iż teatralność i malowniczość sztuki barokowej odpowiadała gustom szlacheckim.
W najwyższym stopniu zadziwiająca i olśniewająca okazała się w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w okolicy literatury architektura barokowa. Niekłamany zachwyt cudzoziemców wzbudzały rezydencje magnackie, obezwładniające ogromem i przepychem. Niedościgłym odpowiednikiem inwencji budowniczych stał się zamek Krzyżtopór w Ujeździe. Była to budowla monumentalna, pomyślana jako zaklęty w rebus kalendarzowy znak trwania i potęgi rodu Ossolińskich. Pałac o piętrach dziesięciometrowej wysokości zdobiły cztery wieże, odpowiadające czterem porom roku; jego dwanaście sal przypisanych było następnym miesiącom, a pięćdziesiąt dwie komnaty - wszystkim tygodniom roku; trzysta sześćdziesiąt pięć wielkich okien oznaczało liczbę dni w roku. Kres świetności tej rezydencji położyli Szwedzi, niszcząc ją w roku 1656. Stanisław Herakliusz Lubomirski własne wizerunki: reprezentacyjny i prywatny, nie tylko stworzył; zaprojektował także ich oprawę architektoniczną. Podwarszawską rezydencję Marszałka w Ujazdowie współtworzyły: "oficjalny" pałac w stylu palladiańskim (zaprojektowany poprzez Tylmana z Gameren), ogród i trzy "prywatne" pawilony: Ermitaż - ekskluzywna samotnia przeznaczoną do rozmyślań i skupienia wewnętrznego, Arkadia - świątynia umysłu, miejsce studiów i zabaw intelektualnych, uczonej lektury i zajęć literackich, a również Łazienka - domena ciała i zmysłów, królestwo kąpieli, miłości i odpoczynku. Emblematyczne inskrypcje autorstwa Lubomirskiego informują o przeznaczeniu i funkcji każdego z trzech pawilonów ogrodowych, a właściwie wytwornych gabinetów.
Zobacz także: BIBLIA I STANISŁAW HERAKLIUSZ LUBOMIRSKI