Co znaczy SZTAMBUCH:
Starożytni przekazywali sobie godne uwagi wiadomości zapisane na białej tablicy (z łaciny albus - ´biały´), której znaczenie wyewoluowało dzisiaj w stronę ekskluzywnych przedsięwzięć edytorskich, bogato ilustrowanych bądź także prywatnych kolekcji fotografii (odnosząc się do "przechowalni" znaczków pocztowych częściej używa się ustalenia ´klaser´). W średniowieczu gromadzono już bardziej systematyczne zbiory autografów wybitnych obywateli (do najstarszych należy sztambuch Albrechta Dürera). Obyczaje humanistyczne, a w szczególności zamiłowanie do podróżowania - od wypraw na studia do stolic Europy po peregrynacje o charakterze religijnym - znacząco rozszerzyło krąg osób wpisujących się do sztambucha. Natomiast wieki XVII i XVIII wzbogaciły owe wpisy o mniej albo bardziej starannie wykonane rysunki, symbole, emblematy, godła i herby. Sztambuch trafił wreszcie do buduaru: treści erudycyjne, nawet jeżeli już przedtem przyjmowały formę fraszki, ustępują na rzecz klasycystycznej miniatury, wyszukanego komplementu, żartobliwego panegiryku, sentymentalnego (lubo konwencjonalnego) wyznania.
Prawdziwy rozrost obyczaju wpisywania się do sztambuchów, nadzwyczajnie popularnego pośród pensjonarek (nie stroniły jednak od niego i poważne damy), nastąpił dopiero w dobie romantyzmu i wiązać go należy z aktywnością na tym polu wileńskich filomatów. Do najsłynniejszych zaliczyć wypada imionniki: Maryli z Wereszczaków Puttkamerowej, Marii Wodzińskiej, Ludwiki Kostrowickiej, Salomei Bécu primo voto Słowackiej, wreszcie Marii Szymanowskiej (matki Celiny, późniejszej żony Mickiewicza), gdzie sztambuchu znalazły się wpisy i podpisy najznakomitszych postaci epoki z całej niemal Europy; okolicznością sprzyjającą rozwijaniu tego hobby, stworzeniu owego zbioru był nadzwyczajny talent muzyczny jego właścicielki.
Zróżnicowanie artystyczne wpisywanych do imionników wierszy skutkuje pewne wahanie, czy wolno tu mówić o literaturze sztambuchowej. Przecież i tu, wśród zalewu produkcji wierszokletów i zdecydowanych grafomanów, spotykamy wiersze całkiem przyzwoite, a nawet świetne. Do sztambucha panny Maryli wpisali się - w okolicy narzeczonego, hrabiego Wawrzyńca Puttkamera -Tomasz Zan, Jan Czeczot i Mickiewicz (Jak te imiona błogi los spotyka...), do imionnika Feliksa Kadłubowskiego - Antoni Malczewski (Kiedy strapiony Polak po zgonie Ojczyzny...). W sztambuchu pani Salomei znajdujemy wiersz Jaśniały chwile szczęśliwsze, niestety! - z adnotacją Mickiewicza: "R. 1822 D. 22 [października] w kilka godz. po odebraniu rozkazu oddalenia się [z] Litwy", wiersze Ignacego Chodźki i Juliana Korsaka, Henryka Cieszkowskiego (wybitnego potem filozofa) i Maurycego Gosławskiego, Gustawa Olizara i Ludwika Spitznagla, wreszcie młodzieńczy sonet Słowackiego i parodiujący jego wysiłki twórcze sonet wuja - Jana Januszewskiego.
Mickiewicz bardzo chętnie wpisywał się do imionników panien i mężatek, nie wyłączając przyjaciół mężczyzn; znajdujemy jego wiersze (łącznie blisko dwadzieścia!) w wielu sztambuchach: Ludwice Mackiewiczównej wpisał Nieznajomej dalekiej, nieznany, daleki..., Janowi Wiernikowskiemu - Żegnaj mi parnaski bracie..., Marii Siwickiej - Jak wielorakie świecą na tym błoniu kwiaty..., Konstantemu Rdułtowskiemu - Różnym losem rzuceni na świata powodzie...(nawiasem, utwór ten - do czasu określenia rzeczywistego adresata poprzez prof. S. Pigonia - uchodził za tekst dedykowany... Karolinie Rzewuskiej, a więc pani Sobańskiej).
Do imionników wpisywano niekiedy wiersze starannie uprzednio skomponowane, niekiedy przeciwnie - ad hoc improwizowane. Niekwestionowanym wirtuozem tych ostatnich był Słowacki (Do Ludwika Spitznagla, W imionniku pani B.R. [jest to baronowej Richthoffen], W albumie E. Hr. Krasińskiej, Do Pani Joanny Bobrowej), szczyty artyzmu zaś osiągnął, tworząc liryki: W pamiętniku Zofii Bobrówny i W sztambuchu Marii Wodzińskiej. Natomiast Norwid sięgał po tę formę znacząco rzadziej, jednak i on odcisnął własne swoje, unikalne piętno na tym odrębnym już wówczas rodzaju literaturze - [W albumie Zofii Skrzyneckiej], W pamiętniku L.A. Improwizacja.
Nadzwyczajna popularność wierszy sztambuchowych w wieku XIX przyczyniła się do względnie szybkiego ich skonwencjonalizowania; zaczęto wydawać zbiory i wzory takowych wierszy. W świecie literaturze ostały się jedynie wpisy najwybitniejszych artystów. Nie dlatego, Iż zostały wpisane do sztambuchów o pięknie złoconych brzegach, oprawionych w łagodną skórę; ostały się dlatego, Iż były dobre.
(Marek Piechota)
Zobacz także: FRAGMENT ROMANTYCZNY, IMPROWIZACJA, Literatura FILOMATÓW I FILARETÓW, WIERSZ ROMANTYCZNY
Prawdziwy rozrost obyczaju wpisywania się do sztambuchów, nadzwyczajnie popularnego pośród pensjonarek (nie stroniły jednak od niego i poważne damy), nastąpił dopiero w dobie romantyzmu i wiązać go należy z aktywnością na tym polu wileńskich filomatów. Do najsłynniejszych zaliczyć wypada imionniki: Maryli z Wereszczaków Puttkamerowej, Marii Wodzińskiej, Ludwiki Kostrowickiej, Salomei Bécu primo voto Słowackiej, wreszcie Marii Szymanowskiej (matki Celiny, późniejszej żony Mickiewicza), gdzie sztambuchu znalazły się wpisy i podpisy najznakomitszych postaci epoki z całej niemal Europy; okolicznością sprzyjającą rozwijaniu tego hobby, stworzeniu owego zbioru był nadzwyczajny talent muzyczny jego właścicielki.
Zróżnicowanie artystyczne wpisywanych do imionników wierszy skutkuje pewne wahanie, czy wolno tu mówić o literaturze sztambuchowej. Przecież i tu, wśród zalewu produkcji wierszokletów i zdecydowanych grafomanów, spotykamy wiersze całkiem przyzwoite, a nawet świetne. Do sztambucha panny Maryli wpisali się - w okolicy narzeczonego, hrabiego Wawrzyńca Puttkamera -Tomasz Zan, Jan Czeczot i Mickiewicz (Jak te imiona błogi los spotyka...), do imionnika Feliksa Kadłubowskiego - Antoni Malczewski (Kiedy strapiony Polak po zgonie Ojczyzny...). W sztambuchu pani Salomei znajdujemy wiersz Jaśniały chwile szczęśliwsze, niestety! - z adnotacją Mickiewicza: "R. 1822 D. 22 [października] w kilka godz. po odebraniu rozkazu oddalenia się [z] Litwy", wiersze Ignacego Chodźki i Juliana Korsaka, Henryka Cieszkowskiego (wybitnego potem filozofa) i Maurycego Gosławskiego, Gustawa Olizara i Ludwika Spitznagla, wreszcie młodzieńczy sonet Słowackiego i parodiujący jego wysiłki twórcze sonet wuja - Jana Januszewskiego.
Mickiewicz bardzo chętnie wpisywał się do imionników panien i mężatek, nie wyłączając przyjaciół mężczyzn; znajdujemy jego wiersze (łącznie blisko dwadzieścia!) w wielu sztambuchach: Ludwice Mackiewiczównej wpisał Nieznajomej dalekiej, nieznany, daleki..., Janowi Wiernikowskiemu - Żegnaj mi parnaski bracie..., Marii Siwickiej - Jak wielorakie świecą na tym błoniu kwiaty..., Konstantemu Rdułtowskiemu - Różnym losem rzuceni na świata powodzie...(nawiasem, utwór ten - do czasu określenia rzeczywistego adresata poprzez prof. S. Pigonia - uchodził za tekst dedykowany... Karolinie Rzewuskiej, a więc pani Sobańskiej).
Do imionników wpisywano niekiedy wiersze starannie uprzednio skomponowane, niekiedy przeciwnie - ad hoc improwizowane. Niekwestionowanym wirtuozem tych ostatnich był Słowacki (Do Ludwika Spitznagla, W imionniku pani B.R. [jest to baronowej Richthoffen], W albumie E. Hr. Krasińskiej, Do Pani Joanny Bobrowej), szczyty artyzmu zaś osiągnął, tworząc liryki: W pamiętniku Zofii Bobrówny i W sztambuchu Marii Wodzińskiej. Natomiast Norwid sięgał po tę formę znacząco rzadziej, jednak i on odcisnął własne swoje, unikalne piętno na tym odrębnym już wówczas rodzaju literaturze - [W albumie Zofii Skrzyneckiej], W pamiętniku L.A. Improwizacja.
Nadzwyczajna popularność wierszy sztambuchowych w wieku XIX przyczyniła się do względnie szybkiego ich skonwencjonalizowania; zaczęto wydawać zbiory i wzory takowych wierszy. W świecie literaturze ostały się jedynie wpisy najwybitniejszych artystów. Nie dlatego, Iż zostały wpisane do sztambuchów o pięknie złoconych brzegach, oprawionych w łagodną skórę; ostały się dlatego, Iż były dobre.
(Marek Piechota)
Zobacz także: FRAGMENT ROMANTYCZNY, IMPROWIZACJA, Literatura FILOMATÓW I FILARETÓW, WIERSZ ROMANTYCZNY
- Co znaczy ŚNIADECKI JAN (1756-1830):
- Porównanie uczonym, cenionym pedagogiem, zasłużonym działaczem oświaty - człowiekiem o wszechstronnych uzdolnieniach i zainteresowaniach. Pasjonowały go edukacji ścisłe, a również historia sztuki, filozofia sztambuch co znaczy.
- Krzyżówka SIELANKA:
- Dlaczego gatunku w poezji polskiej sięgają okresu renesansu (J. Kochanowski, Sz. Szymonowic) i baroku (bracia Zimorowicowie, J. Gawiński), z kolei jego pełny rozrost nastąpił w literaturze oświeceniowej sztambuch krzyżówka.
- Co to jest SKLEPY CYNAMONOWE SCHULZA:
- Jak lepiej to tytuł pierwszego zbioru opowiadań Brunona Schulza wydanego w roku 1934. Podręcznik zawiera 13 opowiadań (15, jeśli jako osobne opowiadania potraktujemy rozdzielony na trzy części Traktat o sztambuch co to jest.
- Słownik SARMATYZM:
- Kiedy kluczowy wątek komedii wystawionej na warszawskiej scenie w 1785 r. Franciszek Zabłocki zaczerpnął z obyczajowej sztuki Hauteroche´a Les nobles de province. Przeciętny pierwowzór francuski nasycił sztambuch słownik.
- Czym jest SZKOŁA RYCERSKA:
- Od czego zależy Korpusu Kadetów, zwana Szkołą Rycerską, powstała w 1765 r. w Warszawie z inicjatywy Stanisława Augusta. Jej komendantem władca mianował Adama Kazimierza Czartoryskiego. Książę żywo interesował się sztambuch czym jest.
Czym jest sztambuch znaczenie w Motywy literatura S .
