Co znaczy SPÓJRZMY PRAWDZIE W OCZY BARAŃCZAKA:
Jednym z głownych celów, jakie postawiła przed sobą literatura pokolenia ´68, było mówienie prawdy, odkłamanie zafałszowanego obrazu rzeczywistości i zafałszowanego języka, tak zwany nowo mowy. Niemal automatycznie w kontekst utworów programowych włączony został wiersz Stanisława Barańczaka Spójrzmy prawdzie w oczy.
Wiersz zaczyna się tytułowym zwrotem frazeologicznym Spójrzmy prawdzie w oczy, który, jak tłumaczy Leksykon J. polskiego, znaczy: "przyjąć do informacje fakty nieprzyjemne; zdać sobie sprawę z kłopotliwej sytuacji, umieć się pogodzić z przykrą rzeczywistością". W utworze Stanisława Barańczaka stał się on fundamentem konceptu frazeologicznego - tekst wiersza tworzy sieć lingwistycznych nawiązań do tytułowego zwrotu. Nawiązania skupiają wyrażenia charakteryzujące oczy (nieobecne oczy; stężałe oczy; krótkowzroczne oczy; oczy pośpiesznie obmywane [...] ocierane; zakrywane monetami; ślepy zaułek oczodołów; oczy wbite w chodnik pod stopami, wlepione w afisz i utkwione w chmurach). Na zasadzie konceptu pojawiły się również metafory językowe (dajmy z siebie wszystko na własność tym spojrzeniom; stańmy na wysokości oczu) i zmodyfikowana postać tytułowego zwrotu (odważmy się spojrzeć prawdzie w te szare oczy).
Wypowiedź podmiotu lirycznego złożona jest z szeregu rozkaźników (spójrzmy; dajmy; stańmy) skierowanych do "ty" lirycznego. Otwierający wiersz zwrot frazeologiczny - "Spójrzmy prawdzie w oczy" - zaczerpnięty został z języka mów politycznych, poprzez co narzuca odbiór tekstu jako przemówienia polityka. Jednak dalsza część tekstu zaprzecza temu skojarzeniu. W omawianym wierszu toczy się gdyż gra między znaczeniem metaforycznym, które wnosi zwrot frazeologiczny, a znaczeniem odmetaforyzowanym, pierwotnym, wynikającym z następstwa znaczeń wyrazów (spojrzeć w oczy). "My" liryczne nakazuje sobie czynność spoglądania (Spójrzmy), a w dalszym ciągu przedstawia własne obserwacje. Tekst wiersza nie dotyczy więc refleksji, która wynikałaby ze zwrotu "spójrzmy prawdzie w oczy", lecz ukazuje konkretną czynność spoglądania w oczy.
Dokonywane poprzez "my" liryczne obserwacje skupione na analizie wzroku, ukazują oczy, które są: nieobecne; stężałe; krótkowzroczne; obmywane; ocierane [...] z łez; zakrywane monetami. Takie oczy uniemożliwiają poznanie, funkcjonują w ukryciu, za przesłoną. Pozostają tajemnicą, czymś nieodgadnionym. Nie wszystkie dostrzeżone zachowania i czyny (podniesiony kołnierz, pośpieszne obmywanie i ocieranie łez) zdradzają intencję ukrywania. "Nieobecne", "stężałe" i "krótkowzroczne oczy wpatrzone z bliska w gazetowy petit" każą domyślać się skrytych pragnień. Odkryciem podmiotu staje się dostrzeżenie Orwellowskiej maski, za którą ukrywa się prawdziwe oblicze człowieka. Nakładanie jej w wypadku życia publicznego staje się obroną i metodą ocalenia własnego wnętrza. Obserwacje "my" lirycznego uwidaczniają zakłamanie i zastraszenie w życiu publicznym, lecz odsłaniają również egzystencjalną prawdę tamtej rzeczywistości: skazanie człowieka na podwójne trwanie w schizofrenicznej roli i nieustającą kontrolę własnych zachowań.
Następne nakazy "my" lirycznego w wierszu Barańczaka nie ukierunkowują postrzegania w głębię psychiki postaci, stawiają z kolei zadania wobec samych mówiących, wzywają do aktywności (dajmy z siebie wszystko) skierowanej na drugiego człowieka (na własność tym spojrzeniom).
W wierszu Stanisława Barańczaka postrzeganie człowieka przybiera znamiona odczytywania tekstu umieszczonego na murach (stańmy na wysokości oczu, jak napis kredą na murze). To jest rodzaj wyzwania, które domaga się powstania nowego rodzaju współporozumienia, rozgrywającego się poza tradycyjną, konwencjonalną drogą interakcji.
Trzeci nakaz "my" lirycznego brzmi następująco: odważmy się spojrzeć prawdzie w te szare oczy. Prawdą w wierszu Stanisława Barańczaka jest człowiek o podwójnym obliczu. Jest on niepoznawalny, lecz doświadczany jest poprzez samą własną obecność. Dlatego, Iż istnieje, pojawia się wobec niego poczucie odpowiedzialności, rodzi się etyczny nakaz oddania.
"My" liryczne obserwuje trzy wymiary przestrzeni, które w całości wypełnione są spojrzeniami umykającymi (wbite w chodnik; wlepione w afisz; utkwione w chmurach). Jednak paradoksalnie ten umykający wzrok aczkolwiek nie patrzy, to przecież obserwuje i domaga się dostrzegania (oczy, których z nas nie spuszcza). Zarówno obecność oczu wypełniających całość otaczającego świata, jak także paradoksalność tego spojrzenia, które aczkolwiek niewidzi, tj. widzące, pozwalają dostrzec, że w wierszu Barańczaka człowiek przejmuje rolę Boga.
Zakończenie, jak w barokowej poincie, wyznacza dwa bieguny ludzkich postaw, pomiędzy którymi rozgrywa się istnienie człowieka: pomiędzy hardą nieugiętością a koniecznością uznania powinności wobec drugiego człowieka.
(Joanna Dembińska Pawelec)
Zobacz także: NOWA FALA
Wiersz zaczyna się tytułowym zwrotem frazeologicznym Spójrzmy prawdzie w oczy, który, jak tłumaczy Leksykon J. polskiego, znaczy: "przyjąć do informacje fakty nieprzyjemne; zdać sobie sprawę z kłopotliwej sytuacji, umieć się pogodzić z przykrą rzeczywistością". W utworze Stanisława Barańczaka stał się on fundamentem konceptu frazeologicznego - tekst wiersza tworzy sieć lingwistycznych nawiązań do tytułowego zwrotu. Nawiązania skupiają wyrażenia charakteryzujące oczy (nieobecne oczy; stężałe oczy; krótkowzroczne oczy; oczy pośpiesznie obmywane [...] ocierane; zakrywane monetami; ślepy zaułek oczodołów; oczy wbite w chodnik pod stopami, wlepione w afisz i utkwione w chmurach). Na zasadzie konceptu pojawiły się również metafory językowe (dajmy z siebie wszystko na własność tym spojrzeniom; stańmy na wysokości oczu) i zmodyfikowana postać tytułowego zwrotu (odważmy się spojrzeć prawdzie w te szare oczy).
Wypowiedź podmiotu lirycznego złożona jest z szeregu rozkaźników (spójrzmy; dajmy; stańmy) skierowanych do "ty" lirycznego. Otwierający wiersz zwrot frazeologiczny - "Spójrzmy prawdzie w oczy" - zaczerpnięty został z języka mów politycznych, poprzez co narzuca odbiór tekstu jako przemówienia polityka. Jednak dalsza część tekstu zaprzecza temu skojarzeniu. W omawianym wierszu toczy się gdyż gra między znaczeniem metaforycznym, które wnosi zwrot frazeologiczny, a znaczeniem odmetaforyzowanym, pierwotnym, wynikającym z następstwa znaczeń wyrazów (spojrzeć w oczy). "My" liryczne nakazuje sobie czynność spoglądania (Spójrzmy), a w dalszym ciągu przedstawia własne obserwacje. Tekst wiersza nie dotyczy więc refleksji, która wynikałaby ze zwrotu "spójrzmy prawdzie w oczy", lecz ukazuje konkretną czynność spoglądania w oczy.
Dokonywane poprzez "my" liryczne obserwacje skupione na analizie wzroku, ukazują oczy, które są: nieobecne; stężałe; krótkowzroczne; obmywane; ocierane [...] z łez; zakrywane monetami. Takie oczy uniemożliwiają poznanie, funkcjonują w ukryciu, za przesłoną. Pozostają tajemnicą, czymś nieodgadnionym. Nie wszystkie dostrzeżone zachowania i czyny (podniesiony kołnierz, pośpieszne obmywanie i ocieranie łez) zdradzają intencję ukrywania. "Nieobecne", "stężałe" i "krótkowzroczne oczy wpatrzone z bliska w gazetowy petit" każą domyślać się skrytych pragnień. Odkryciem podmiotu staje się dostrzeżenie Orwellowskiej maski, za którą ukrywa się prawdziwe oblicze człowieka. Nakładanie jej w wypadku życia publicznego staje się obroną i metodą ocalenia własnego wnętrza. Obserwacje "my" lirycznego uwidaczniają zakłamanie i zastraszenie w życiu publicznym, lecz odsłaniają również egzystencjalną prawdę tamtej rzeczywistości: skazanie człowieka na podwójne trwanie w schizofrenicznej roli i nieustającą kontrolę własnych zachowań.
Następne nakazy "my" lirycznego w wierszu Barańczaka nie ukierunkowują postrzegania w głębię psychiki postaci, stawiają z kolei zadania wobec samych mówiących, wzywają do aktywności (dajmy z siebie wszystko) skierowanej na drugiego człowieka (na własność tym spojrzeniom).
W wierszu Stanisława Barańczaka postrzeganie człowieka przybiera znamiona odczytywania tekstu umieszczonego na murach (stańmy na wysokości oczu, jak napis kredą na murze). To jest rodzaj wyzwania, które domaga się powstania nowego rodzaju współporozumienia, rozgrywającego się poza tradycyjną, konwencjonalną drogą interakcji.
Trzeci nakaz "my" lirycznego brzmi następująco: odważmy się spojrzeć prawdzie w te szare oczy. Prawdą w wierszu Stanisława Barańczaka jest człowiek o podwójnym obliczu. Jest on niepoznawalny, lecz doświadczany jest poprzez samą własną obecność. Dlatego, Iż istnieje, pojawia się wobec niego poczucie odpowiedzialności, rodzi się etyczny nakaz oddania.
"My" liryczne obserwuje trzy wymiary przestrzeni, które w całości wypełnione są spojrzeniami umykającymi (wbite w chodnik; wlepione w afisz; utkwione w chmurach). Jednak paradoksalnie ten umykający wzrok aczkolwiek nie patrzy, to przecież obserwuje i domaga się dostrzegania (oczy, których z nas nie spuszcza). Zarówno obecność oczu wypełniających całość otaczającego świata, jak także paradoksalność tego spojrzenia, które aczkolwiek niewidzi, tj. widzące, pozwalają dostrzec, że w wierszu Barańczaka człowiek przejmuje rolę Boga.
Zakończenie, jak w barokowej poincie, wyznacza dwa bieguny ludzkich postaw, pomiędzy którymi rozgrywa się istnienie człowieka: pomiędzy hardą nieugiętością a koniecznością uznania powinności wobec drugiego człowieka.
(Joanna Dembińska Pawelec)
Zobacz także: NOWA FALA
- Co znaczy ŚWIĘTA MIŁOŚCI KOCHANEJ OJCZYZNY...:
- Porównanie incipit miała jedna z oktaw IX pieśni Myszeidy Ignacego Krasickiego, którą A. Naruszewicz wydrukował w Zabawach Przyjemnych i Pożytecznych (1774) jako samodzielny tekst i którą potem tytułowano Hymn spójrzmy prawdzie w oczy barańczaka co znaczy.
- Krzyżówka SZKOŁA RYCERSKA:
- Dlaczego Korpusu Kadetów, zwana Szkołą Rycerską, powstała w 1765 r. w Warszawie z inicjatywy Stanisława Augusta. Jej komendantem władca mianował Adama Kazimierza Czartoryskiego. Książę żywo interesował się spójrzmy prawdzie w oczy barańczaka krzyżówka.
- Co to jest ŚNIGROBEK LEŚMIANA:
- Jak lepiej decyzyjnych o wyjątkowości dzieła Bolesława Leśmiana jest specyfika i oryginalność wykreowanego przezeń świata poetyckiego. Pośród mieszkańców tego świata znajdują się postacie nam bliskie , takie spójrzmy prawdzie w oczy barańczaka co to jest.
- Słownik SZKOŁA UKRAIŃSKA POEZJI:
- Kiedy literaturze stworzył Aleksander Tyszyński, który w rozprawie O szkołach literaturze polskiej, włączonej w powieść Amerykanka w Polsce (1837), wyróżnił w 1iteraturze polskiej drugiej połowy XVIII w. i spójrzmy prawdzie w oczy barańczaka słownik.
- Czym jest SONETY ODESKIE:
- Od czego zależy sonetów Adama Mickiewicza, określany poprzez badaczy literatury zazwyczaj mianem sonetów odeskich, niekiedy sonetów erotycznych, powstał najprawdopodobniej w Odessie i Moskwie w latach 1825-1826 spójrzmy prawdzie w oczy barańczaka czym jest.
Czym jest spójrzmy prawdzie w oczy barańczaka znaczenie w Motywy literatura S .
