Co znaczy SONETY KRYMSKIE:
Adama Mickiewicza to cykl 18 sonetów, wydanych wspólnie z erotycznym cyklem 22 sonetów odeskich (takie ustalenie przyjęto w pracach badawczych, rzadziej używa się tytułu Sonety erotyczne) w Moskwie w 1826 r. pod wspólnym tytułem: Sonety. Do części nakładu dodano jeszcze przekład na jęz. perski Sonetu V Widok gór ze stepów Kozłowa, dokonany przy użyciu Aleksandra Chodźki poprzez Mirzę Dżafara Topczy Baszę i żartobliwą, we wschodnim stylu utrzymaną przedmowę do tego przekładu. Sonety krymskie poprzedza motto (w jęz. niem.) z Goethego, z jego tomu literaturze wzorowanych na poetach perskich, mówiące: "Kto poetę chce zrozumieć, musi pójść w państwo poety" i lakoniczna dedykacja: "Towarzyszom / Podróży krymskiej / Autor." Przyczyn owej lakoniczności można się domyślać w fakcie, że pośród osób towarzyszących poecie znajdowała się Karolina z Rzewuskich Sobańska (Zbigniew Sudolski twierdzi, że "opętała poetę"), przedmiot wielu erotycznych, bynajmniej, nie tylko platonicznych westchnień, i adresatka kilku spośród Sonetów odeskich, jednocześnie jednak "szpieg w spódnicy", zwerbowany poprzez gen. Józefa Witta do tajnej służby wywiadowczej, z czego Mickiewicz, zapewne, zdawał sobie sprawę.
Nazwa i struktura sonetuwywodzą się z Włoch (sonetto) i określają tradycyjnie gatunek literaturze lirycznej, dokładniej - miłosnej. Sonet włoski posiadał stałą liczbę wersów (14), zwykle 11 zgłoskowych, cztery strofy rymowane adekwatnie: w dwóch analogicznych kwadrynach abba i dwóch tercynach cdc i ddc. Te cztery strofy natomiast podlegały ścisłemu podziałowi formalnemu (pod względem treściowym i stylistycznym) na część opisową (pierwszych 8 wersów) i pozostałą - refleksyjną. Nobilitację gatunek zawdzięczał opiewanym z niezwykłym kunsztem historiom miłości Dantego do Beatrycze (La vita nuova, 1292-94) i Petrarki do Laury (Il canzoniere, 1470). Renesans przyniósł liczne odmiany sonetu: francuską (popularną pośród pisarzy Plejady, z P. Ronsardem na czele), angielską - pisarzy epoki elżbietańskiej (inaczej wykonywaną poprzez E. Spencera, jeszcze odmiennie poprzez W. Szekspira). Różnorodność dotyczyła w pierwszej kolejności układu rymów i kompozycji wierszowej części refleksyjnej, dotyczyła także pewnej dowolności w sprawie adresata (Szekspir!).
Pierwsze sonety w literaturze polskiej - Jana Kochanowskiego (w obrębie jego Fraszek) i Mikołaja Sępa Szarzyńskiego (w odmianie metafizycznej) - nawiązywały do tradycji francuskiej. Sebastian Grabowiecki i Andrzej Morsztyn podjęli i ustalili jako wzorzec formę sonetu włoskiego, choć obu tym poetom ta sama forma służyła do prezentacji odmiennych zespołów tematycznych (uwarunkowanych światopoglądowo). Do czasów romantyzmu sonet pozostawał więc w świadomości artystów i czytelników gatunkiem niekoniecznie lirycznym z dwoma niedoścignionymi cyklami erotycznymi Dantego i Petrarki.
Do tych tradycji świadomie nawiązywał znakomicie klasycznie wykształcony Mickiewicz w cyklu Sonetów odeskich, które poprzedził mottem z Petrarki (przytoczonym w jęz. wł.): "Kiedy byłem po części innym człowiekiem, niż jestem", uprawniającym do interpretacji, Iż tak pisarz, jak i bohater liryczny tych erotyków prowadzą swoistą grę z bohaterkami adresatkami i czytelnikiem. Ponadto Sonet I nosi tytuł Do Laury, Sonet VII podtytuł Z Petrarki (i motto z jego Sonetu I 89), wreszcie Sonet X Błogosławieństwo także jest, sygnalizowaną w podtytule, parafrazą jednego z sonetów do Laury (Benedetto il giorno..., I 47). Mickiewicz nie tylko użył tu rozleglejszej formy 13 zgłoskowca, właściwszego w naszej tradycji dla form epickich (o dominującej warstwie opisowej i narracyjnej), więcej - przeraził klasyków śmiałością erotyki i wielością obiektów westchnień, sprzeczną z obowiązującym, konserwatywnym kanonem moralności.
W Sonetach krymskich Mickiewicz zachował wypróbowany już wiersz 13 zgłoskowy, który tu znakomicie współgrał z przedsięwzięciem opisowym sonetowych kwadryn, jednak niemal ze wszystkimi pozostałymi elementami struktury klasycznego sonetu poczynał sobie nader swobodnie. Po pierwsze więc, w cyklu wierszy tradycyjnie predestynowanym do wyznań lirycznych zawarł pisarz relację z rzeczywistej wycieczki po Krymie z lata i wczesnej jesieni 1825 r., nie mniej jednak kolejność sonetów nie odzwierciedlała ani trasy podróży, ani powstawania poszczególnych wierszy (a więc ewentualnej kolejności poetyckich doznań autora) - cykl jest owocem starannie przemyślanej kompozycji, od westchnienia za utraconą ojczyzną ("głos z Litwy" w Sonecie I Stepy Akermańskie), aż po pragnienie o losie poety, tworzącym "nieśmiertelne pieśni", obdarzonym w przyszłości wieńcem sławy (Sonet XVIII Ajudah).
Ten w istocie poemat opisowo podróżniczy (z takiej propozycji gatunkowej skorzystałby zapewne podróżujący klasyk), złożony z szeregu sonetów, nasycony został romantycznym widzeniem walorów kolorytu lokalnego. Mickiewicz nie tylko zachwyca się odmiennością krajobrazu i orientalnej kultury, przekonuje także czytelnika do romantycznego widzenia świata, odmiennie postrzeganego z dalszej odległości, odmiennie z bliska (Sonet I Stepy Akermańskie, Sonet V Widok gór ze stepów Kozłowa), odmiennie odbieranego tego samego elementu krajobrazu w zależności od zmieniającego się oświetlenia (Sonet VI Bakczysaraj, Sonet VII Bakczysaraj w nocy, Sonet XI Ałuszta w dzień i Sonet XII Ałuszta w nocy), zmieniającej się pogody (Sonet II Cisza morska i Sonet IV Burza). Liryczne refleksje ukazują harmonijne przenikanie się nastroju podmiotu obserwatora i egzotycznej dla niego przyrody, odmiennej kultury, religii, cywilizacji.
Szereg sonetów został swoiście udramatyzowany, także w wyniku zabiegów formalnych, poszczególne sprawy włożył gdyż pisarz w usta turysty Pielgrzyma i miejscowego przewodnika Mirzy (Sonet V Widok gór ze stepów Kozłowa, Sonet XV Droga nad przepaścią w Czufut Kale), w kilku głos oddał owemu Mirzie (Sonet IX Mogiły haremu, Sonet VIII Czatyrdach, Sonet XVI Góra Kikineis). Mieszanie gatunków i rodzajów - epiki, liryki i dramatu - to, uwidoczniona tu z całą wyrazistością, właściwość prądu romantycznego z powodzeniem wypróbowana w obrębie poprzednich ballad.
Żadnemu z licznych naśladowców Mickiewicza, podlegających osobliwej w owym czasie sonetomanii, może poza jedynym Stefanem Garczyńskim, autorem Sonetów wojennych (wyd. w zbiorze literaturze, Paryż 1833, t. 2), poświęconych heroicznemu zrywowi narodowemu - Stworzeniu Listopadowemu, nie powiodło się dorównać jego Sonetom.brbrbr
(Marek Piechota)
Zobacz także: SONET, SONETY ODESKIE, PIELGRZYM, WIERSZ ROMANTYCZNY
Nazwa i struktura sonetuwywodzą się z Włoch (sonetto) i określają tradycyjnie gatunek literaturze lirycznej, dokładniej - miłosnej. Sonet włoski posiadał stałą liczbę wersów (14), zwykle 11 zgłoskowych, cztery strofy rymowane adekwatnie: w dwóch analogicznych kwadrynach abba i dwóch tercynach cdc i ddc. Te cztery strofy natomiast podlegały ścisłemu podziałowi formalnemu (pod względem treściowym i stylistycznym) na część opisową (pierwszych 8 wersów) i pozostałą - refleksyjną. Nobilitację gatunek zawdzięczał opiewanym z niezwykłym kunsztem historiom miłości Dantego do Beatrycze (La vita nuova, 1292-94) i Petrarki do Laury (Il canzoniere, 1470). Renesans przyniósł liczne odmiany sonetu: francuską (popularną pośród pisarzy Plejady, z P. Ronsardem na czele), angielską - pisarzy epoki elżbietańskiej (inaczej wykonywaną poprzez E. Spencera, jeszcze odmiennie poprzez W. Szekspira). Różnorodność dotyczyła w pierwszej kolejności układu rymów i kompozycji wierszowej części refleksyjnej, dotyczyła także pewnej dowolności w sprawie adresata (Szekspir!).
Pierwsze sonety w literaturze polskiej - Jana Kochanowskiego (w obrębie jego Fraszek) i Mikołaja Sępa Szarzyńskiego (w odmianie metafizycznej) - nawiązywały do tradycji francuskiej. Sebastian Grabowiecki i Andrzej Morsztyn podjęli i ustalili jako wzorzec formę sonetu włoskiego, choć obu tym poetom ta sama forma służyła do prezentacji odmiennych zespołów tematycznych (uwarunkowanych światopoglądowo). Do czasów romantyzmu sonet pozostawał więc w świadomości artystów i czytelników gatunkiem niekoniecznie lirycznym z dwoma niedoścignionymi cyklami erotycznymi Dantego i Petrarki.
Do tych tradycji świadomie nawiązywał znakomicie klasycznie wykształcony Mickiewicz w cyklu Sonetów odeskich, które poprzedził mottem z Petrarki (przytoczonym w jęz. wł.): "Kiedy byłem po części innym człowiekiem, niż jestem", uprawniającym do interpretacji, Iż tak pisarz, jak i bohater liryczny tych erotyków prowadzą swoistą grę z bohaterkami adresatkami i czytelnikiem. Ponadto Sonet I nosi tytuł Do Laury, Sonet VII podtytuł Z Petrarki (i motto z jego Sonetu I 89), wreszcie Sonet X Błogosławieństwo także jest, sygnalizowaną w podtytule, parafrazą jednego z sonetów do Laury (Benedetto il giorno..., I 47). Mickiewicz nie tylko użył tu rozleglejszej formy 13 zgłoskowca, właściwszego w naszej tradycji dla form epickich (o dominującej warstwie opisowej i narracyjnej), więcej - przeraził klasyków śmiałością erotyki i wielością obiektów westchnień, sprzeczną z obowiązującym, konserwatywnym kanonem moralności.
W Sonetach krymskich Mickiewicz zachował wypróbowany już wiersz 13 zgłoskowy, który tu znakomicie współgrał z przedsięwzięciem opisowym sonetowych kwadryn, jednak niemal ze wszystkimi pozostałymi elementami struktury klasycznego sonetu poczynał sobie nader swobodnie. Po pierwsze więc, w cyklu wierszy tradycyjnie predestynowanym do wyznań lirycznych zawarł pisarz relację z rzeczywistej wycieczki po Krymie z lata i wczesnej jesieni 1825 r., nie mniej jednak kolejność sonetów nie odzwierciedlała ani trasy podróży, ani powstawania poszczególnych wierszy (a więc ewentualnej kolejności poetyckich doznań autora) - cykl jest owocem starannie przemyślanej kompozycji, od westchnienia za utraconą ojczyzną ("głos z Litwy" w Sonecie I Stepy Akermańskie), aż po pragnienie o losie poety, tworzącym "nieśmiertelne pieśni", obdarzonym w przyszłości wieńcem sławy (Sonet XVIII Ajudah).
Ten w istocie poemat opisowo podróżniczy (z takiej propozycji gatunkowej skorzystałby zapewne podróżujący klasyk), złożony z szeregu sonetów, nasycony został romantycznym widzeniem walorów kolorytu lokalnego. Mickiewicz nie tylko zachwyca się odmiennością krajobrazu i orientalnej kultury, przekonuje także czytelnika do romantycznego widzenia świata, odmiennie postrzeganego z dalszej odległości, odmiennie z bliska (Sonet I Stepy Akermańskie, Sonet V Widok gór ze stepów Kozłowa), odmiennie odbieranego tego samego elementu krajobrazu w zależności od zmieniającego się oświetlenia (Sonet VI Bakczysaraj, Sonet VII Bakczysaraj w nocy, Sonet XI Ałuszta w dzień i Sonet XII Ałuszta w nocy), zmieniającej się pogody (Sonet II Cisza morska i Sonet IV Burza). Liryczne refleksje ukazują harmonijne przenikanie się nastroju podmiotu obserwatora i egzotycznej dla niego przyrody, odmiennej kultury, religii, cywilizacji.
Szereg sonetów został swoiście udramatyzowany, także w wyniku zabiegów formalnych, poszczególne sprawy włożył gdyż pisarz w usta turysty Pielgrzyma i miejscowego przewodnika Mirzy (Sonet V Widok gór ze stepów Kozłowa, Sonet XV Droga nad przepaścią w Czufut Kale), w kilku głos oddał owemu Mirzie (Sonet IX Mogiły haremu, Sonet VIII Czatyrdach, Sonet XVI Góra Kikineis). Mieszanie gatunków i rodzajów - epiki, liryki i dramatu - to, uwidoczniona tu z całą wyrazistością, właściwość prądu romantycznego z powodzeniem wypróbowana w obrębie poprzednich ballad.
Żadnemu z licznych naśladowców Mickiewicza, podlegających osobliwej w owym czasie sonetomanii, może poza jedynym Stefanem Garczyńskim, autorem Sonetów wojennych (wyd. w zbiorze literaturze, Paryż 1833, t. 2), poświęconych heroicznemu zrywowi narodowemu - Stworzeniu Listopadowemu, nie powiodło się dorównać jego Sonetom.brbrbr
(Marek Piechota)
Zobacz także: SONET, SONETY ODESKIE, PIELGRZYM, WIERSZ ROMANTYCZNY
- Co znaczy SZTUKI PLASTYCZNE I ARCHITEKTURA:
- Porównanie piękno wielorakie , Władysław Tomkiewicz postrzega w opozycji do sztuki odrodzenia: jeżeli artyści renesansowi za źródło poznania uważali naturę, a twórczość swą traktowali jako poznawanie praw sonety krymskie co znaczy.
- Krzyżówka SKAMANDRYCI W KRAJU I NA EMIGRACJI:
- Dlaczego r. stał się istotnym momentem dla podejmowania życiowych decyzji wszystkich pisarzy, którzy od 1939 r. przebywali za granicą. Z czołowej piątki Skamandra wojnę w państwie spędził tylko Jarosław sonety krymskie krzyżówka.
- Co to jest STARA BAŚŃ KRASZEWSKIEGO:
- Jak lepiej otwierającą cykl, a raczej intencja cyklu o całości dziejów Polski jest pochodząca z 1876 r. Stara baśń. Dążenie do maksymalnie obiektywnego i opartego na naukowych faktach i badaniach odtworzenia sonety krymskie co to jest.
- Słownik SZKOŁA GŁÓWNA:
- Kiedy jedna z niewątpliwych członkiń stronnictwa postępu , składała u początków swej drogi twórczej dość zadziwiającą deklarację: Nie trzeba być erudytą albo erudytką ani także uczyć się około Szkoły sonety krymskie słownik.
- Czym jest SONETY ODESKIE:
- Od czego zależy sonetów Adama Mickiewicza, określany poprzez badaczy literatury zazwyczaj mianem sonetów odeskich, niekiedy sonetów erotycznych, powstał najprawdopodobniej w Odessie i Moskwie w latach 1825-1826 sonety krymskie czym jest.
Czym jest sonety krymskie znaczenie w Motywy literatura S .
