Co znaczy SOFIJÓWKA:
Dzieło Stanisława Trembeckiego należy do najwybitniejszych osiągnięć oświeceniowej literaturze opisowej. Fragmenty poematu zostały opublikowane w "Tygodniku Wileńskim" w połowie 1804 r., a całość ukazała się w dwa lata potem. Po opuszczeniu Rosji i krótkim pobycie w Granowie, ukraińskiej posiadłości Czartoryskich, pisarz przeniósł się pobliskiego Tulczyna, majątku Stanisława Sczęsnego Potockiego. U schyłku XVIII w., po wycofaniu się z życia politycznego magnat zamieszkał na Ukrainie wspólnie z trzecią żoną, słynącą z urody Greczynką, Zofią Wittową. Dla niej założył (1795-1800) piękny, pejzażowy park w stylu angielskim (z grotami, fontannami, sztucznymi jeziorkami i kanałami) w nadzwyczajnie malowniczym jarze pod Humaniem (niedaleko Tulczyna), nad rzeczką Kamionką. Uroki tego właśnie wspaniałego ogrodu i przymioty jego właścicieli Trembecki opiewał w swym poemacie. Napisał dzieło na zamówienie Potockiego, uzyskując w zamian (jak można przypuszczać) wysoką gratyfikację. Artystyczne rozwiązania, jakie zastosował w utworze, świadczą o czerpaniu inspiracji między innymi z Ogrodów J. Delille´a i Lasu Windsorskiego A. Pope´a.
Zanim pisarz zagłębił się w klasycystyczny ogród, w inwokacji skierowanej do Ukrainy wyeksponował bujność, obfitość i płodność natury tej niezwykłej krainy:
Miła oku, a licznym rozżywiona płodem,
witaj, kraino, mlekiem płynąca i miodem!
W twych łąkach wiatronogów rżące mnóstwo hasa,
rozloślejsze czabany twe błonie wypasa.
Baran, którego twoje utuczyły zioła.
ciężary chwostu jego nosić muszą koła.
Nasiona, twych wierzone bujności zagonów,
pomnożeniem dochodzą babilońskich plonów.
Sławił także dostatek i cywilizacyjny porządek, jaki zapanował na tej ziemi po burzliwych i niespokojnych czasach. Nim przystąpił do odkrywania uroków Sofijówki, wygłosił pochwałę jej gospodarza i posługując się motywami mitologicznymi, przedstawił genezę ogrodu wzniesionego ku czci Zofii z rozkazu Kupidyna, który strzałami miłości połączył losy Szczęsnego z piękną Greczynką. W laudacyjnej części utworu Trembecki dał się poznać jako wytrawny panegirysta, niełatwo było gdyż chwalić magnata okrzykniętego po targowicy narodowym zdrajcą i jego żonę, która w swej biografii miała awanturnicze epizody. Aby wytworzyć przychylną aurę wokół gospodarza Sofijówki, skupił uwagę na jego życiu prywatnym i osobistych walorach. Ukazał Potockiego jako przedstawiciela zasłużonego rodu i dobrego gospodarza; ojca, któremu przyszło opłakiwać stratę dzieci, a również męża, który wiódł życie z daną mu z łaski Olimpu "niebianką". Zofii, uznanej za największą ozdobę ukraińskiej ziemi, złożył hołd w końcowym madrygale:
Ale te miejsca, Sofijo, więcej zdobisz sama,
podobniejsza niebiankom niż córkom Adama.
Godne są w jego domu wiek utwierdzić złoty
twe wdzięki, twe piękności, twe ?Xagodne cnoty;
a póki pomiędzy rodem ludzkim raczysz gościć,
pół świata czcić Cię będzie, drugie pół zazdrościć.
Z racji na Potockiego, a również swoje przekonania chwalił w poemacie rosyjskich władców, z którymi magnat był powiązany: nieżyjącą już Katarzynę II i liberalnego jeszcze wtedy Aleksandra I. Te partie poematu stały się przyczyną krytycznej oceny patriotycznej i moralnej postawy Trembeckiego. Nie dostrzeżono gdyż, że pierwiastki panegiryczne mają głębsze, filozoficzne uwarunkowania i łączą się z patronującą poematowi ideą "złotego wieku".
Trembecki wpisał dzieło w tradycję klasycystycznej literaturze opisowej, ale malarskich opisów zewnętrznego piękna zjawisk natury jest w poemacie w miarę mało. Częściej ich miejsce zajmują partie narracyjne i refleksyjne, gdzie autor stara się poznać duszę ogrodu przez interpretację jego topograficznych i przestrzennych przedmiotów jako mechanizmu znaków kulturowych. Takie rozwiązanie, nowatorskie w polskiej literaturze, w dużej mierze wynikało z rozwiązań, które odpowiednio z obowiązującymi regułami sztuki zastosował architekt klasycystycznego ogrodu: "uczłowieczył przyrodę, nasycił ją pierwiastkami cywilizacyjnymi, uczynił z niej uniwersum kulturowe, a tym samym narzucił poecie określony tryb postępowania, zmusił go do interpretacji poszczególnych znaków i złożenia z nich całości" (J. Snopek).
Wędrówka po malowniczym parku odgrywa w poemacie funkcję ramy kompozycyjnej, spajającej partie opisowe i rozbudowane dygresje. Narratorem jest postać działająca w świecie przedstawionym, zwyczajny spacerowicz utożsamiany z tulczyńskim ogrodnikiem, J.N. Czyżewiczem. Wędruje po parku, zatrzymuje się w nie wszystkich miejscach, snuje powiązane z nimi refleksje, przywołuje wypowiedzi spotykanych tam postaci. Z ogrodowym krajobrazem wiąże obrazy przywołane z tradycji kulturowej, mity i refleksje filozoficzne. Widok groty Tetydyjon skłania go do przypomnienia zawartej Metamorfozach Owidiusza historii o zgwałceniu Tetydy poprzez Peleusa. W dyspucie mędrców w Szkole Ateńskiej przypomina antyczne koncepcje hedonistyczne, a również kosmogoniczną teorię Lukrecjusza, dotyczącą cyklicznej powtarzalności etapów rozwoju wszechświata. Inspirowany stoicką koncepcją "wielkiego periodu" ("byliśmy, czym jesteśmy milijony razów"), przywołał wizję koła historii jako fatalnej machiny, za sprawą której ludzie w nieskończoność będą przeżywać te same radości i upadki.
Trembecki ożywił w Sofijówce wpisaną w dzieje ludzkości topikę ogrodu jako miejsca szczęśliwego i pięknego, wzoru harmonijnego współistnienia człowieka z naturą. Ogród wykreowany w poemacie nie ma granic, posiada czar i wdzięk "wszelkich sławnych ogrodów wszystkich czasów, staje się syntezą ludzkiej wiedzy o świecie" (A. Nasiłowska). Pisarz nakreślił w utworze wizję Ukrainy jako pozbawionej przedmiotów dzikości i barbarzyństwa kolebki ogromnej kultury; w realnej rzeczywistości pisarz poszukiwał odblasków minionego czasu. Sławił tę ziemię za naturalne dobra, będące źródłem szczęścia pojmowanego w duchu epikurejskim - zdrowia i czerstwego ciała. Literackie walory Sofijówki docenili klasycy warszawscy, a również młody Mickiewicz. W komentarzach do Literaturze Trembeckiego z 1822 r. wyraził przekonanie, że opisanie parku "uważać można za arcydzieło, stawające w okolicy najcelniejszych poematów tego rodzaju w jakiejkolwiek poezji".
(Bożena Mazurkowa)
Zobacz także: KLASYCYZM, POEMAT OPISOWY
Zanim pisarz zagłębił się w klasycystyczny ogród, w inwokacji skierowanej do Ukrainy wyeksponował bujność, obfitość i płodność natury tej niezwykłej krainy:
Miła oku, a licznym rozżywiona płodem,
witaj, kraino, mlekiem płynąca i miodem!
W twych łąkach wiatronogów rżące mnóstwo hasa,
rozloślejsze czabany twe błonie wypasa.
Baran, którego twoje utuczyły zioła.
ciężary chwostu jego nosić muszą koła.
Nasiona, twych wierzone bujności zagonów,
pomnożeniem dochodzą babilońskich plonów.
Sławił także dostatek i cywilizacyjny porządek, jaki zapanował na tej ziemi po burzliwych i niespokojnych czasach. Nim przystąpił do odkrywania uroków Sofijówki, wygłosił pochwałę jej gospodarza i posługując się motywami mitologicznymi, przedstawił genezę ogrodu wzniesionego ku czci Zofii z rozkazu Kupidyna, który strzałami miłości połączył losy Szczęsnego z piękną Greczynką. W laudacyjnej części utworu Trembecki dał się poznać jako wytrawny panegirysta, niełatwo było gdyż chwalić magnata okrzykniętego po targowicy narodowym zdrajcą i jego żonę, która w swej biografii miała awanturnicze epizody. Aby wytworzyć przychylną aurę wokół gospodarza Sofijówki, skupił uwagę na jego życiu prywatnym i osobistych walorach. Ukazał Potockiego jako przedstawiciela zasłużonego rodu i dobrego gospodarza; ojca, któremu przyszło opłakiwać stratę dzieci, a również męża, który wiódł życie z daną mu z łaski Olimpu "niebianką". Zofii, uznanej za największą ozdobę ukraińskiej ziemi, złożył hołd w końcowym madrygale:
Ale te miejsca, Sofijo, więcej zdobisz sama,
podobniejsza niebiankom niż córkom Adama.
Godne są w jego domu wiek utwierdzić złoty
twe wdzięki, twe piękności, twe ?Xagodne cnoty;
a póki pomiędzy rodem ludzkim raczysz gościć,
pół świata czcić Cię będzie, drugie pół zazdrościć.
Z racji na Potockiego, a również swoje przekonania chwalił w poemacie rosyjskich władców, z którymi magnat był powiązany: nieżyjącą już Katarzynę II i liberalnego jeszcze wtedy Aleksandra I. Te partie poematu stały się przyczyną krytycznej oceny patriotycznej i moralnej postawy Trembeckiego. Nie dostrzeżono gdyż, że pierwiastki panegiryczne mają głębsze, filozoficzne uwarunkowania i łączą się z patronującą poematowi ideą "złotego wieku".
Trembecki wpisał dzieło w tradycję klasycystycznej literaturze opisowej, ale malarskich opisów zewnętrznego piękna zjawisk natury jest w poemacie w miarę mało. Częściej ich miejsce zajmują partie narracyjne i refleksyjne, gdzie autor stara się poznać duszę ogrodu przez interpretację jego topograficznych i przestrzennych przedmiotów jako mechanizmu znaków kulturowych. Takie rozwiązanie, nowatorskie w polskiej literaturze, w dużej mierze wynikało z rozwiązań, które odpowiednio z obowiązującymi regułami sztuki zastosował architekt klasycystycznego ogrodu: "uczłowieczył przyrodę, nasycił ją pierwiastkami cywilizacyjnymi, uczynił z niej uniwersum kulturowe, a tym samym narzucił poecie określony tryb postępowania, zmusił go do interpretacji poszczególnych znaków i złożenia z nich całości" (J. Snopek).
Wędrówka po malowniczym parku odgrywa w poemacie funkcję ramy kompozycyjnej, spajającej partie opisowe i rozbudowane dygresje. Narratorem jest postać działająca w świecie przedstawionym, zwyczajny spacerowicz utożsamiany z tulczyńskim ogrodnikiem, J.N. Czyżewiczem. Wędruje po parku, zatrzymuje się w nie wszystkich miejscach, snuje powiązane z nimi refleksje, przywołuje wypowiedzi spotykanych tam postaci. Z ogrodowym krajobrazem wiąże obrazy przywołane z tradycji kulturowej, mity i refleksje filozoficzne. Widok groty Tetydyjon skłania go do przypomnienia zawartej Metamorfozach Owidiusza historii o zgwałceniu Tetydy poprzez Peleusa. W dyspucie mędrców w Szkole Ateńskiej przypomina antyczne koncepcje hedonistyczne, a również kosmogoniczną teorię Lukrecjusza, dotyczącą cyklicznej powtarzalności etapów rozwoju wszechświata. Inspirowany stoicką koncepcją "wielkiego periodu" ("byliśmy, czym jesteśmy milijony razów"), przywołał wizję koła historii jako fatalnej machiny, za sprawą której ludzie w nieskończoność będą przeżywać te same radości i upadki.
Trembecki ożywił w Sofijówce wpisaną w dzieje ludzkości topikę ogrodu jako miejsca szczęśliwego i pięknego, wzoru harmonijnego współistnienia człowieka z naturą. Ogród wykreowany w poemacie nie ma granic, posiada czar i wdzięk "wszelkich sławnych ogrodów wszystkich czasów, staje się syntezą ludzkiej wiedzy o świecie" (A. Nasiłowska). Pisarz nakreślił w utworze wizję Ukrainy jako pozbawionej przedmiotów dzikości i barbarzyństwa kolebki ogromnej kultury; w realnej rzeczywistości pisarz poszukiwał odblasków minionego czasu. Sławił tę ziemię za naturalne dobra, będące źródłem szczęścia pojmowanego w duchu epikurejskim - zdrowia i czerstwego ciała. Literackie walory Sofijówki docenili klasycy warszawscy, a również młody Mickiewicz. W komentarzach do Literaturze Trembeckiego z 1822 r. wyraził przekonanie, że opisanie parku "uważać można za arcydzieło, stawające w okolicy najcelniejszych poematów tego rodzaju w jakiejkolwiek poezji".
(Bożena Mazurkowa)
Zobacz także: KLASYCYZM, POEMAT OPISOWY
- Co znaczy ŚWIĘTA MIŁOŚCI KOCHANEJ OJCZYZNY...:
- Porównanie incipit miała jedna z oktaw IX pieśni Myszeidy Ignacego Krasickiego, którą A. Naruszewicz wydrukował w Zabawach Przyjemnych i Pożytecznych (1774) jako samodzielny tekst i którą potem tytułowano Hymn sofijówka co znaczy.
- Krzyżówka SONETY KRYMSKIE:
- Dlaczego to cykl 18 sonetów, wydanych wspólnie z erotycznym cyklem 22 sonetów odeskich (takie ustalenie przyjęto w pracach badawczych, rzadziej używa się tytułu Sonety erotyczne) w Moskwie w 1826 r. pod sofijówka krzyżówka.
- Co to jest SREBRNE ORŁY PARNICKIEGO:
- Jak lepiej druga powieść w dorobku Parnickiego, a zarazem jedna z najpopularniejszych, o czym zdecydował tematyczny związek z dziejami kształtowania się polskiej państwowości (Parnicki rzadko nawiązywał w sofijówka co to jest.
- Słownik ŚNIADECKI JAN (1756-1830):
- Kiedy uczonym, cenionym pedagogiem, zasłużonym działaczem oświaty - człowiekiem o wszechstronnych uzdolnieniach i zainteresowaniach. Pasjonowały go edukacji ścisłe, a również historia sztuki, filozofia sofijówka słownik.
- Czym jest SZTAMBUCH:
- Od czego zależy przekazywali sobie godne uwagi wiadomości zapisane na białej tablicy (z łaciny albus - ´biały´), której znaczenie wyewoluowało dzisiaj w stronę ekskluzywnych przedsięwzięć edytorskich, bogato sofijówka czym jest.
Czym jest sofijówka znaczenie w Motywy literatura S .
