Co znaczy SKLEPY CYNAMONOWE SCHULZA:
Sklepy cynamonowe to tytuł pierwszego zbioru opowiadań Brunona Schulza wydanego w roku 1934. Podręcznik zawiera 13 opowiadań (15, jeśli jako osobne opowiadania potraktujemy rozdzielony na trzy części Traktat o manekinach) pisanych prawdopodobnie na przełomie lat 20. i 30. - i zaznaczyć należy, Iż nie to są opowiadania z wczesnego dorobku Schulza. Te najwcześniejsze w okolicy późniejszych niż Sklepy... weszły do wydanego w r. 1937 tomu Sanatorium pod klepsydrą (jak się sądzi pierwszym opowiadaniem napisanym poprzez Schulza była Noc lipcowa z roku 1928, zamieszczona w tomie Sanatorium...) Opowiadania Schulza wyrosły ze specyfiki jego epistolografii - były to, jak dostrzeżono po latach, postscripta w listach do przyjaciół. Sam debiutancki tom zawdzięcza własną publikację wstawiennictwu zafascynowanej Schulzowską prozą Zofii Nałkowskiej.
Opowiadania ze Sklepów cynamonowych (jak zresztą i te z Sanatorium...) są gatunkowo różnorodne: rozpoczynają się od form fabularno opisowych (Sierpień, Nawiedzenie, Ptaki, Manekiny), aby przejść w stronę narracji traktatowej czy eseistycznej (Traktat o manekinach lub Wtóra Księga Rodzaju), opisowej (Nemrod, Pan, Pan Karol), opisowo eseistycznej (aleja Krokodyli), znów fabularno opisowej (Sklepy cynamonowe, Karakony, Wichura), aby zakończyć się opowiadaniem o fabule dodatkowo wzbogaconej refleksją na temat specyfiki świata (a ściślej "czasu") w nim przedstawionego (Noc wielkiego sezonu).
Jednakże bohaterem inicjalnego opowiadania Sklepów cynamonowych pt. Sierpień jest młodziutki Józef (inne opowiadania obrazujące poznawanie świata, swoistą edukację Józefa to: Nemrod, Pan, Sklepy cynamonowe), to centralną postacią prozy Schulza stanie się on w tomie Sanatorium..., tutaj w świecie Sklepów... tata, jego obrona "straconej kwestie literaturze", jego osamotnienie, odchodzenie od codzienności, wyobcowanie będą sukcesywnie prezentowanymi tematami. Narracja i jej bohaterzy osadzeni zostali w specyficznie nacechowanej przestrzeni. W Exposé do nie zrealizowanego niemieckiego wydania Sklepów..., autor napisze: "W książce tej podjęto próbę wydobycia dziejów pewnej rodziny, pewnego domu na prowincji nie z ich realnych przedmiotów, zdarzeń, charakterów czy prawdziwych losów, ale poszukując powyżej nimi mitycznej treści, sensu ostatecznego owej historii". "Dzieje pewnej rodziny" to jednak klucz do świata Schulzowskiej prozy. Ważne będzie to, Iż zarówno postać ojca - Jakuba ma własne precyzyjne biograficzne odniesienie do osoby Jakuba Schulza, kupca bławatnego, już od wczesnej młodości przyszłego pisarza starego, poważnie chorującego, popadającego przez własne przypadłości, jak i poprzez nieprzystosowanie do "nowych czasów" w finansowe ubóstwo; ważne są także realne, drohobyckie odpowiedniki kreślonej w opowiadaniach prowincjonalnej przestrzeni. Zasadniczą jednak sprawą ze sfery biografii autora, która określi świat jego prozy, będzie świadomość kryzysu cywilizacyjnego, jaki dotknął rządzącą się dotąd klarownymi normami społeczność. Skrótowo można to ująć jako XX w. raptownie wkraczający swoim naftowym "dzikim Klondajk" (zagłębie naftowe Drohobycz Borysław; zobacz opowiadanie Aleja Krokodyli) w pełen XIX wiecznej celebry i patriarchalnego drobnomieszczaństwa świat anachronicznego miasteczka. Wspólnie z pojawieniem się pazernych, bezwzględnych metod zarabiania giną wypracowane poprzez pokolenia praktyka i etyka kupiecka, w miejsce kupieckiego "słowa" i rękojmi pojawią się weksle, żyra i "ultima". Klęska ojca, bohatera tych opowiadań, to zasługa świata "ulicy Krokodylej", "nowej dzielnicy", gdzie "rozwinęły się od razu nowoczesne, trzeźwe formy komercjalizmu. Pseudoamerykanizm, zaszczepiony na starym, zmurszałym gruncie miasta, wystrzelił tu bujną, ale pustą i bezbarwną wegetacją tandetnej, lichej pretensjonalności". Sumując ten wątek, można w uproszczeniu rozszyfrować mechanizm Schulzowskiej symboliki i postawić znaki równości: sklep to świat, jego upadek to tego świata kataklizm.
W jednym z listów Schulz napisze: "Uważam Sklepy za powieść autobiograficzną". Idąc tym torem, łatwo jednak dostrzec daleką od konwencjonalnego ładu prezentację własnej biografii, jak i daleką od konstrukcyjnej konsekwencji powieści niespójność, wieloznaczność, alogiczność zbioru prezentowanych zdarzeń (warto jednak zwrócić uwagę na specyfikę "czasowego" uporządkowanie zbioru Sanatorium...: Wiosna, Noc lipcowa, Druga jesień i tak dalej) Strukturalną jednak właściwością tych opowiadań będą znaki "epickiego"zdystansowania - już pierwsze zdanie: "W lipcu mój tata wyjeżdżał do wód i zostawiał mnie z matką i starszym bratem na pastwę białych od żaru i oszałamiających dni letnich." (Sierpień) kreśli swoisty powrót do przeszłości, do dzieciństwa i czasu dorastania - wyraziście i wielokrotnie podobne spojrzenie na odległą przeszłość będzie ponawiane. W zacytowanym zdaniu mowa o braku ojca - i zawsze tata będzie wyosobniony, nieużyteczny, zatracający się w swoim wewnętrznym świecie, w swoich pasjach i fantasmagoriach, obsesjach i rytuałach; w tym co zostaje mu po życiowych klęskach. Mowa w tym zdaniu jest również o "pozostawieniu na pastwę", o osamotnieniu bohatera, o potrzebie męskiej opieki i o pozostawieniu go matce - to poczucie braku męskiego przewodnictwa z jego uduchowieniem i fantazją powróci w opowiadaniu inicjującym drugi z tomów: w Księdze. Opowiadanie to, podobnie jak Sierpień, przeznaczone jest inicjacji, bohater opuszczony poprzez ojca, "uwiedziony pieszczotami matki", podświadomie zatęskni za mityczną "Księgą" daną mu "gdzieś u zarania dzieciństwa" - autentykiem wprowadzającym w świat. Księga nie tylko pozwala "czytać świat", lecz właściwie jest światem, jego sensem. Ów metafizyczny sedno odkrywany bywa w chwilach codzienności, a dany jest w "genialnej epoce" dzieciństwa; faktycznie przynależy jednak do sfery męskiej: "Czasem tata wstawał od Księgi i odchodził. Wówczas zostawałem z nią sam na sam i wiatr szedł poprzez jej stronice i obrazy wstawały".
W Sierpniu opuszczony poprzez ojca bohater skazany jest więc na samotne "przedzieranie" się poprzez gąszcz sensów które niesie rzeczywistość, i tak widziana rzeczywistość odbierana ("czytana") będzie przez sferę pierwotnych i podświadomych mitów i archetypów. W tej konfrontacji świat jawi się jako kaleki, "popękany", niedoskonały, uległy degradacji. Takie doświadczenie skazi młodzieńczą wizję świata poczuciem schyłkowości. "Inni" - kuzyn Emil - przez dewiancką prezentację sfery dorosłości narażą Józefa na stłumienia i kompleksy.
Tropienie "tajemnicy bytu" - dla Józefa to przedzieranie się poprzez świat, poprzez rzeczywistość zwodzącą ułudami nocy, labiryntowymi, wielowymiarowymi przestrzeniami snu (Sklepy cynamonowe). Tropienie tej tajemnicy poprzez ojca - bez mała biblijnego Jakuba - dzieje się przez sztukę. Dzięki niej gdyż, dzięki przypisanemu jej eksperymentatorstwu można doraźnie być kreatorem, demiurgiem - naśladować akt powstania (Traktat o manekinach). Doraźność owych aktów stwórczych jest dla Jakuba szansą istnienia, szansą przekreślaną jednak czy to poprzez władczą swoim erotyzmem kobiecość (znaczy ona również sferę cielesną, przyziemną - zobacz Ptaki), czy poprzez świat i zamieszkujących go ludzi (w opowiadaniu Noc wielkiego sezonu potomstwo niegdyś wygnanych poprzez Adelę ptaków wraca, jest jednak zdegenerowane - to tak, jak zdeformowane odbicie tworu twórcy wraca do niego przez ocenę, recenzję jego dzieła. W opowiadaniu jeszcze i to kalekie potomstwo zostaje ukamienowane poprzez bezdusznych profanów).
Sam tata - "natchniony herezjarcha" i "obrońca straconej kwestie literaturze" w widzeniu wspominającego go Józefa ulega przemianom, fizykalizują się jego emocje (staje się muchą, karakonem, kondorem) - odchodząc ze świata, przeistacza się w materię, a w tytułowym opowiadaniu kolejnego zbioru żyje z pozoru, w "nielegalnym czasie" zaświatowego sanatorium.
W ostatnim opowiadaniu zbioru, w Nocy... sklep to zarówno sklep bławatny w okresie handlowej hossy, jak i świat twórcy w okresie święta jego sztuki. Te dwie sfery: handlu i artyzmu złączone postacią ojca symbolizują chyba świat odchodzącej normy cywilizacyjnej - świat "sklepów cynamonowych", tych, jak pisze Schulz: "prawdziwie szlachetnych handli, w późną noc otwartych, [...] o których zapomina się w dnie zwykłe". I nieważne czy sklepy te w przestrzeni realnego miasta istniały faktycznie, czy także były tylko tworem archetypowej tęsknoty ujawnionym w labiryntowych przestrzeniach nocy percypowanej poprzez młodzieńczą wrażliwość.
(Zdzisław Marcinów)
Zobacz także: PROZA SCHULZA
Opowiadania ze Sklepów cynamonowych (jak zresztą i te z Sanatorium...) są gatunkowo różnorodne: rozpoczynają się od form fabularno opisowych (Sierpień, Nawiedzenie, Ptaki, Manekiny), aby przejść w stronę narracji traktatowej czy eseistycznej (Traktat o manekinach lub Wtóra Księga Rodzaju), opisowej (Nemrod, Pan, Pan Karol), opisowo eseistycznej (aleja Krokodyli), znów fabularno opisowej (Sklepy cynamonowe, Karakony, Wichura), aby zakończyć się opowiadaniem o fabule dodatkowo wzbogaconej refleksją na temat specyfiki świata (a ściślej "czasu") w nim przedstawionego (Noc wielkiego sezonu).
Jednakże bohaterem inicjalnego opowiadania Sklepów cynamonowych pt. Sierpień jest młodziutki Józef (inne opowiadania obrazujące poznawanie świata, swoistą edukację Józefa to: Nemrod, Pan, Sklepy cynamonowe), to centralną postacią prozy Schulza stanie się on w tomie Sanatorium..., tutaj w świecie Sklepów... tata, jego obrona "straconej kwestie literaturze", jego osamotnienie, odchodzenie od codzienności, wyobcowanie będą sukcesywnie prezentowanymi tematami. Narracja i jej bohaterzy osadzeni zostali w specyficznie nacechowanej przestrzeni. W Exposé do nie zrealizowanego niemieckiego wydania Sklepów..., autor napisze: "W książce tej podjęto próbę wydobycia dziejów pewnej rodziny, pewnego domu na prowincji nie z ich realnych przedmiotów, zdarzeń, charakterów czy prawdziwych losów, ale poszukując powyżej nimi mitycznej treści, sensu ostatecznego owej historii". "Dzieje pewnej rodziny" to jednak klucz do świata Schulzowskiej prozy. Ważne będzie to, Iż zarówno postać ojca - Jakuba ma własne precyzyjne biograficzne odniesienie do osoby Jakuba Schulza, kupca bławatnego, już od wczesnej młodości przyszłego pisarza starego, poważnie chorującego, popadającego przez własne przypadłości, jak i poprzez nieprzystosowanie do "nowych czasów" w finansowe ubóstwo; ważne są także realne, drohobyckie odpowiedniki kreślonej w opowiadaniach prowincjonalnej przestrzeni. Zasadniczą jednak sprawą ze sfery biografii autora, która określi świat jego prozy, będzie świadomość kryzysu cywilizacyjnego, jaki dotknął rządzącą się dotąd klarownymi normami społeczność. Skrótowo można to ująć jako XX w. raptownie wkraczający swoim naftowym "dzikim Klondajk" (zagłębie naftowe Drohobycz Borysław; zobacz opowiadanie Aleja Krokodyli) w pełen XIX wiecznej celebry i patriarchalnego drobnomieszczaństwa świat anachronicznego miasteczka. Wspólnie z pojawieniem się pazernych, bezwzględnych metod zarabiania giną wypracowane poprzez pokolenia praktyka i etyka kupiecka, w miejsce kupieckiego "słowa" i rękojmi pojawią się weksle, żyra i "ultima". Klęska ojca, bohatera tych opowiadań, to zasługa świata "ulicy Krokodylej", "nowej dzielnicy", gdzie "rozwinęły się od razu nowoczesne, trzeźwe formy komercjalizmu. Pseudoamerykanizm, zaszczepiony na starym, zmurszałym gruncie miasta, wystrzelił tu bujną, ale pustą i bezbarwną wegetacją tandetnej, lichej pretensjonalności". Sumując ten wątek, można w uproszczeniu rozszyfrować mechanizm Schulzowskiej symboliki i postawić znaki równości: sklep to świat, jego upadek to tego świata kataklizm.
W jednym z listów Schulz napisze: "Uważam Sklepy za powieść autobiograficzną". Idąc tym torem, łatwo jednak dostrzec daleką od konwencjonalnego ładu prezentację własnej biografii, jak i daleką od konstrukcyjnej konsekwencji powieści niespójność, wieloznaczność, alogiczność zbioru prezentowanych zdarzeń (warto jednak zwrócić uwagę na specyfikę "czasowego" uporządkowanie zbioru Sanatorium...: Wiosna, Noc lipcowa, Druga jesień i tak dalej) Strukturalną jednak właściwością tych opowiadań będą znaki "epickiego"zdystansowania - już pierwsze zdanie: "W lipcu mój tata wyjeżdżał do wód i zostawiał mnie z matką i starszym bratem na pastwę białych od żaru i oszałamiających dni letnich." (Sierpień) kreśli swoisty powrót do przeszłości, do dzieciństwa i czasu dorastania - wyraziście i wielokrotnie podobne spojrzenie na odległą przeszłość będzie ponawiane. W zacytowanym zdaniu mowa o braku ojca - i zawsze tata będzie wyosobniony, nieużyteczny, zatracający się w swoim wewnętrznym świecie, w swoich pasjach i fantasmagoriach, obsesjach i rytuałach; w tym co zostaje mu po życiowych klęskach. Mowa w tym zdaniu jest również o "pozostawieniu na pastwę", o osamotnieniu bohatera, o potrzebie męskiej opieki i o pozostawieniu go matce - to poczucie braku męskiego przewodnictwa z jego uduchowieniem i fantazją powróci w opowiadaniu inicjującym drugi z tomów: w Księdze. Opowiadanie to, podobnie jak Sierpień, przeznaczone jest inicjacji, bohater opuszczony poprzez ojca, "uwiedziony pieszczotami matki", podświadomie zatęskni za mityczną "Księgą" daną mu "gdzieś u zarania dzieciństwa" - autentykiem wprowadzającym w świat. Księga nie tylko pozwala "czytać świat", lecz właściwie jest światem, jego sensem. Ów metafizyczny sedno odkrywany bywa w chwilach codzienności, a dany jest w "genialnej epoce" dzieciństwa; faktycznie przynależy jednak do sfery męskiej: "Czasem tata wstawał od Księgi i odchodził. Wówczas zostawałem z nią sam na sam i wiatr szedł poprzez jej stronice i obrazy wstawały".
W Sierpniu opuszczony poprzez ojca bohater skazany jest więc na samotne "przedzieranie" się poprzez gąszcz sensów które niesie rzeczywistość, i tak widziana rzeczywistość odbierana ("czytana") będzie przez sferę pierwotnych i podświadomych mitów i archetypów. W tej konfrontacji świat jawi się jako kaleki, "popękany", niedoskonały, uległy degradacji. Takie doświadczenie skazi młodzieńczą wizję świata poczuciem schyłkowości. "Inni" - kuzyn Emil - przez dewiancką prezentację sfery dorosłości narażą Józefa na stłumienia i kompleksy.
Tropienie "tajemnicy bytu" - dla Józefa to przedzieranie się poprzez świat, poprzez rzeczywistość zwodzącą ułudami nocy, labiryntowymi, wielowymiarowymi przestrzeniami snu (Sklepy cynamonowe). Tropienie tej tajemnicy poprzez ojca - bez mała biblijnego Jakuba - dzieje się przez sztukę. Dzięki niej gdyż, dzięki przypisanemu jej eksperymentatorstwu można doraźnie być kreatorem, demiurgiem - naśladować akt powstania (Traktat o manekinach). Doraźność owych aktów stwórczych jest dla Jakuba szansą istnienia, szansą przekreślaną jednak czy to poprzez władczą swoim erotyzmem kobiecość (znaczy ona również sferę cielesną, przyziemną - zobacz Ptaki), czy poprzez świat i zamieszkujących go ludzi (w opowiadaniu Noc wielkiego sezonu potomstwo niegdyś wygnanych poprzez Adelę ptaków wraca, jest jednak zdegenerowane - to tak, jak zdeformowane odbicie tworu twórcy wraca do niego przez ocenę, recenzję jego dzieła. W opowiadaniu jeszcze i to kalekie potomstwo zostaje ukamienowane poprzez bezdusznych profanów).
Sam tata - "natchniony herezjarcha" i "obrońca straconej kwestie literaturze" w widzeniu wspominającego go Józefa ulega przemianom, fizykalizują się jego emocje (staje się muchą, karakonem, kondorem) - odchodząc ze świata, przeistacza się w materię, a w tytułowym opowiadaniu kolejnego zbioru żyje z pozoru, w "nielegalnym czasie" zaświatowego sanatorium.
W ostatnim opowiadaniu zbioru, w Nocy... sklep to zarówno sklep bławatny w okresie handlowej hossy, jak i świat twórcy w okresie święta jego sztuki. Te dwie sfery: handlu i artyzmu złączone postacią ojca symbolizują chyba świat odchodzącej normy cywilizacyjnej - świat "sklepów cynamonowych", tych, jak pisze Schulz: "prawdziwie szlachetnych handli, w późną noc otwartych, [...] o których zapomina się w dnie zwykłe". I nieważne czy sklepy te w przestrzeni realnego miasta istniały faktycznie, czy także były tylko tworem archetypowej tęsknoty ujawnionym w labiryntowych przestrzeniach nocy percypowanej poprzez młodzieńczą wrażliwość.
(Zdzisław Marcinów)
Zobacz także: PROZA SCHULZA
- Co znaczy SZTUKI PLASTYCZNE I ARCHITEKTURA:
- Porównanie przyjrzeć się architekturze i innym sztukom XX w. bez uzmysłowienia sobie cezury, jaka nastąpiła w rozwoju tradycji kulturalnych wspólnie z nadejściem wieku technicznego. Doprowadził on do sklepy cynamonowe schulza co znaczy.
- Krzyżówka ŚNIADECKI JAN (1756-1830):
- Dlaczego uczonym, cenionym pedagogiem, zasłużonym działaczem oświaty - człowiekiem o wszechstronnych uzdolnieniach i zainteresowaniach. Pasjonowały go edukacji ścisłe, a również historia sztuki, filozofia sklepy cynamonowe schulza krzyżówka.
- Co to jest SZTUKI PLASTYCZNE I ARCHITEKTURA:
- Jak lepiej pewne podobieństwa pomiędzy periodyzacją (zobacz) literatury renesansowej a periodyzacją sztuk plastycznych i architektury. Przyjmuje się, Iż początki sztuki renesansowej w Polsce, tak zwany sklepy cynamonowe schulza co to jest.
- Słownik ŚLUB GOMBROWICZA:
- Kiedy twórczości Gombrowicza, a pierwszym napisanym i wydanym na emigracji, dramatem autora Ferdydurke. Ukazał się - razem z Trans Atlantykiem - w 1953 r. nakładem paryskiego Instytutu Literackiego ze sklepy cynamonowe schulza słownik.
- Czym jest SONETY ODESKIE:
- Od czego zależy sonetów Adama Mickiewicza, określany poprzez badaczy literatury zazwyczaj mianem sonetów odeskich, niekiedy sonetów erotycznych, powstał najprawdopodobniej w Odessie i Moskwie w latach 1825-1826 sklepy cynamonowe schulza czym jest.
Czym jest sklepy cynamonowe schulza znaczenie w Motywy literatura S .
