Co znaczy SIELANKI SZYMONA SZYMONOWICA:
Patrząc z perspektywy kilku stuleci, można powiedzieć, Iż Sielanki Szymona Szymonowica to utwór, który powstał na pograniczu dwu epok literackich - renesansu i baroku (robota nad Sielankami trwała od 1593 do 1614 r.). Więcej jest w nich cech epoki mijającej, renesansu, lecz naukowcy dostrzegają także w nich pewne przedmioty barokowe. Sam autor, ukryty za postaciami przemawiających pasterzy, to - można aby powiedzieć za Horacym - laudator temporis acti (piewca minionych czasów).
Sielanki pochodzą rzeczywiście z późnego okresu twórczości Szymonowica - zostały opublikowane, gdy był on już autorem większości swych łacińskich i polskich utworów i w zaciszu swej wiejskiej samotni mógł rozważać własne dotychczasowe losy. A były one ciekawe. Szymonowic urodził się we Lwowie w roku 1558 w rodzinie mieszczańskiej. Tata jego, Szymon, był nie tylko kupcem i krawcem, lecz również człowiekiem wykształconym. Sam Szymonowic także ukończył studia w Akademii Krakowskiej, a jego mistrzami byli wybitni uczeni owych czasów - Jakub Górski czy Stanisław Sokołowski, znał także wybitnego matematyka Walentego Fontanę. Nie wiemy nic bliższego o jego studiach zagranicznych, które najprawdopodobniej podjął najpierw lat 80. Decydującą rolę w jego życiu odegrał kanclerz Jan Zamoyski, któremu zawdzięczał nobilitację przyznaną w uznaniu licznych zasług. Szymonowic miał gdyż zasługi nie tylko w zakresie literatury, jako świetny organizator przyczynił się do stworzenia Akademii Zamoyskiej, a po Zgonu hetmana (1605) opiekował się jego synem Tomaszem. Etapowo usuwał się jednak do swoich ziemskich majątków. Warto przy okazji wspomnieć - przez wzgląd na gospodarskimi obowiązkami Szymonowica - Iż istnieją świadectwa dowodzące tego, Iż Szymonowic bez względu przestrzegał surowych praw feudalnych, co pozostaje w sprzeczności z jednostronnym odczytaniem jednej z jego sielanek - Żeńców (będzie o tym mowa dalej). Szymonowic zmarł w Czernięcinie w maju 1629 r.
Naukowcy dzielą zwykle jego twórczość na wcześniejszą, łacińską i późniejszą, w j. polskim. Ten pierwszy moment miałby wskazywać na pewne ślady fascynacji nowym stylem, barokiem, a drugi, polski, miałby charakter renesansowy. To uproszczenia, lecz sam podział jest w zasadzie trafny. W młodości Szymonowic napisał łaciński poemat Divus Stanislaus, który przedstawiając oficjalną wersję wypadków związanych z konfliktem Stanisława ze Szczepanowa z Bolesławem Śmiałym, zdobył poecie przychylność kręgów kościelnych. Spośród późniejszych utworów zwracały uwagę utwory pisane na wzór greckiego poety Pindara, których styl i kompozycja przypominała właśnie utwory barokowe. Dotyczy to także najsłynniejszego łacińskiego utworu Szymonowica, dramatu Castus Joseph (Pobożny Józef), który pod tymże łacińskim tytułem ukazał się w dalszym ciągu w przekładzie na j. polski. Przywołajmy opinię Wiktora Weintrauba: "We poprzednich [...] łacińskich wierszach Szymonowic występuje jako typowy przedstawiciel stylu barokowego. Słownictwo jego dramatu Castus Joseph, nie unikające zarówno archaizmów, jak i kolokwializmów, wyszukana rytmika ód, zuchwałe innowacje wersyfikacyjne (w jego Aelinopeanie nierzadko wyrazy są rozłamane na dwa wersy), bogata metaforyka, użycie nadzwyczajnych złożonych epitetów własnej inwencji [...], zawiły szyk, oksymorony - wszystko to rysy bardzo konsekwentnego, aż przejrzałego baroku". Dalej uczony stwierdza, Iż "radykalny odwrót od tej poetyki", z jakim mamy do czynienia w Sielankach jest zagadką. Nie ma zastrzeżenia, Iż to jest odwrót - w Sielankach metaforyka jest oszczędna, słownictwo "klasycyzujące, którego ideałem jest prostota i szlachetność wyrazu". Janusz Pelc uznał je za "późny manifest klasycyzmu renesansowego", manifest niezależności artysty, który wyrwał się z okowów dworskiej służby.
Sielanki są niewątpliwie głównym utworem Szymonowica. On wprowadził do polszczyzny tę nazwę gatunkową (od "sioło" - "wieś"), podobnie jak Kochanowski nazwę fraszki, aczkolwiek realizacji literackich gatunku szukalibyśmy już przedtem - choćby w arkadyjskim świecie Pieśni świętojańskiej o sobótce autorstwa tegoż Kochanowskiego. Tradycje sielanki sięgają jednak starożytności, kiedy to powstały bukoliki (dosłownie - pieśni wolarzy) greckiego poety Teokryta i eklogi rzymskiego poety Wergiliusza. Znany jest jeszcze z poetyk, trzeci, grecki termin - idylla. Dwa były - mimo wszystkich różnic - wyznaczniki utworów bukolicznych, sielankowych: przedstawiały one łatwe życie rozgrywające się w pejzażu wiejskim, pasterskim, którego nie dotknęło zło cywilizacji, a bohaterami byli właśnie pasterze, rolnicy, ogrodnicy czy rybacy. Dawna teoria literaturze nie wykluczała alegorycznego traktowania sielanki, która mogła odnosić się do bardziej realnych wydarzeń. Miała ona być jednak w pierwszej kolejności realizacją mitu o Arkadii - krainie wiecznej szczęśliwości, gdzie nie ma konfliktów, a ludzie wiodą żywot spokojny wypełniony codziennymi radościami, muzyką i śpiewaniem. Pokrewnym sielance (czy także eklodze i bukolice) gatunkiem literackim realizującym mit arkadyjski był dramat pasterski. W epoce renesansu do tradycji sielanki Teokryta i Wergiliusza dołączył jeszcze włoski pisarz Jacopo Sannazaro (sielanka Wierzby Szymonowica jest zresztą częściowo przekładem jego sielanki Salices).
W Sielankach Szymonowica w okolicy utworów ukazujących arkadyjską wizję świata, mityczną scenerię występują i takie, gdzie odniesienia do ówczesnej rzeczywistości są bardzo wyraźne (jak w Żeńcach). Nieraz możemy spotkać w sielankach lokalny, ruski koloryt, odwołanie się do szlacheckiej i ludowej obrzędowości, pasterze noszą swojskie imiona. Trudno czasami domyślić się, Iż sielanka jest przekładem utworu Teokryta czy Wergiliusza. Ukazywanym wydarzeniom towarzyszy głos poety i aczkolwiek nie to jest wyraźnie wyodrębniony narrator, jego głos łączy różne sceny sielanek w jedną całość - wypowiada swoje opinie ustami różnych bohaterów. Jedna z tych wypowiedzi jest regularnie cytowana - skarga Menalki z sielanki Kiermasz:
wszystko się pomyka
na doł: zginęli dawni dobrzy kantorowie,
A miasto nich leda kto muzykiem się zowie.
I pieśni marne jakieś, nastrzępione słówki,
Bez rzeczy, a w nich gańby tylko i przymówki.
Do mitu o złotym wieku odwołuje się Sielanka III, wzorowana na VI eklodze Wergiliusza. gdzie mit ten głosi starzec Silenus. To najwyraźniejsza wypowiedź Szymonowica właśnie jako "chwalcy minionych czasów". Nie można jednak - jak czynili to uczeni kilkadziesiąt lat temu - traktować sielanek jako duchowej biografii poety, aczkolwiek liczne aluzje antydworskie albo obrazki z codziennego życia odwołują się niewątpliwie do przeżyć i doświadczeń samego autora.
Pośród dwudziestu sielanek tylko dwie można aby nazwać realistycznymi - Kołacze, które są obrazem obrzędu weselnego i Żeńców, opisujących ciężką pracę robotnic folwarcznych. I tu jednak odgrywa ogromną rolę konwencja, a - jak podkreślano nie raz - Żeńcy nie są wyrazem potępienia wyzysku chłopa, a raczej na tle sielankowej przyrody ukazują konflikt, który może złagodzić pieśń, odgrywająca fundamentalną rolę w tym utworze. W Żeńcach wyrażono nadzieję, Iż możliwe jest odrodzenie dobroci w człowieku, powrót do dawnej, pierwotnej szczęśliwości. To nie rewolucyjność - przypisywana dawniej Szymonowicowi - lecz przeciwny jej konserwatyzm wyznacza ideowy sedno utworu
Niejednokrotnie dopatrywano się w sielankach współczesnych wydarzeń ukrytych pod antycznym, pasterskim kostiumem: w szczególności w Sielance XVII, krytykującej politykę Zygmunta III Wazy. Sielanki mówią o zalotach, o miłości, o ślubach i weselach, nawet o czarach odprawianych poprzez zazdrosną żonę (Sielanka XV. Czary), aczkolwiek znajduje się w tym świecie także miejsce na Zgon - jak w alegorycznej Sielance XIX. Rocznica poświęconej rocznicy Zgonu Jana Zamoyskiego.
Konwencjonalność przypisana gatunkowi nie jest synonimem sztuczności, a raczej specyficzną metodą wypowiedzi, która mogła dotyczyć wszystkich ludzkich doświadczeń. I dlatego sielanka stała się w poezji polskiej gatunkiem bardzo popularnym Następcami Szymonowica byli: Jan Gawiński, Adrian Wieszczycki, Henryk Chełchowski, a w pierwszej kolejności Bartłomiej Zimorowic, autor Sielanek nowych ruskich. Późna twórczość Szymonowica kończy jednak karierę tego gatunku w poezji staropolskiej rozpoczętą poprzez Sobótkę Jana Kochanowskiego
Sielanki pochodzą rzeczywiście z późnego okresu twórczości Szymonowica - zostały opublikowane, gdy był on już autorem większości swych łacińskich i polskich utworów i w zaciszu swej wiejskiej samotni mógł rozważać własne dotychczasowe losy. A były one ciekawe. Szymonowic urodził się we Lwowie w roku 1558 w rodzinie mieszczańskiej. Tata jego, Szymon, był nie tylko kupcem i krawcem, lecz również człowiekiem wykształconym. Sam Szymonowic także ukończył studia w Akademii Krakowskiej, a jego mistrzami byli wybitni uczeni owych czasów - Jakub Górski czy Stanisław Sokołowski, znał także wybitnego matematyka Walentego Fontanę. Nie wiemy nic bliższego o jego studiach zagranicznych, które najprawdopodobniej podjął najpierw lat 80. Decydującą rolę w jego życiu odegrał kanclerz Jan Zamoyski, któremu zawdzięczał nobilitację przyznaną w uznaniu licznych zasług. Szymonowic miał gdyż zasługi nie tylko w zakresie literatury, jako świetny organizator przyczynił się do stworzenia Akademii Zamoyskiej, a po Zgonu hetmana (1605) opiekował się jego synem Tomaszem. Etapowo usuwał się jednak do swoich ziemskich majątków. Warto przy okazji wspomnieć - przez wzgląd na gospodarskimi obowiązkami Szymonowica - Iż istnieją świadectwa dowodzące tego, Iż Szymonowic bez względu przestrzegał surowych praw feudalnych, co pozostaje w sprzeczności z jednostronnym odczytaniem jednej z jego sielanek - Żeńców (będzie o tym mowa dalej). Szymonowic zmarł w Czernięcinie w maju 1629 r.
Naukowcy dzielą zwykle jego twórczość na wcześniejszą, łacińską i późniejszą, w j. polskim. Ten pierwszy moment miałby wskazywać na pewne ślady fascynacji nowym stylem, barokiem, a drugi, polski, miałby charakter renesansowy. To uproszczenia, lecz sam podział jest w zasadzie trafny. W młodości Szymonowic napisał łaciński poemat Divus Stanislaus, który przedstawiając oficjalną wersję wypadków związanych z konfliktem Stanisława ze Szczepanowa z Bolesławem Śmiałym, zdobył poecie przychylność kręgów kościelnych. Spośród późniejszych utworów zwracały uwagę utwory pisane na wzór greckiego poety Pindara, których styl i kompozycja przypominała właśnie utwory barokowe. Dotyczy to także najsłynniejszego łacińskiego utworu Szymonowica, dramatu Castus Joseph (Pobożny Józef), który pod tymże łacińskim tytułem ukazał się w dalszym ciągu w przekładzie na j. polski. Przywołajmy opinię Wiktora Weintrauba: "We poprzednich [...] łacińskich wierszach Szymonowic występuje jako typowy przedstawiciel stylu barokowego. Słownictwo jego dramatu Castus Joseph, nie unikające zarówno archaizmów, jak i kolokwializmów, wyszukana rytmika ód, zuchwałe innowacje wersyfikacyjne (w jego Aelinopeanie nierzadko wyrazy są rozłamane na dwa wersy), bogata metaforyka, użycie nadzwyczajnych złożonych epitetów własnej inwencji [...], zawiły szyk, oksymorony - wszystko to rysy bardzo konsekwentnego, aż przejrzałego baroku". Dalej uczony stwierdza, Iż "radykalny odwrót od tej poetyki", z jakim mamy do czynienia w Sielankach jest zagadką. Nie ma zastrzeżenia, Iż to jest odwrót - w Sielankach metaforyka jest oszczędna, słownictwo "klasycyzujące, którego ideałem jest prostota i szlachetność wyrazu". Janusz Pelc uznał je za "późny manifest klasycyzmu renesansowego", manifest niezależności artysty, który wyrwał się z okowów dworskiej służby.
Sielanki są niewątpliwie głównym utworem Szymonowica. On wprowadził do polszczyzny tę nazwę gatunkową (od "sioło" - "wieś"), podobnie jak Kochanowski nazwę fraszki, aczkolwiek realizacji literackich gatunku szukalibyśmy już przedtem - choćby w arkadyjskim świecie Pieśni świętojańskiej o sobótce autorstwa tegoż Kochanowskiego. Tradycje sielanki sięgają jednak starożytności, kiedy to powstały bukoliki (dosłownie - pieśni wolarzy) greckiego poety Teokryta i eklogi rzymskiego poety Wergiliusza. Znany jest jeszcze z poetyk, trzeci, grecki termin - idylla. Dwa były - mimo wszystkich różnic - wyznaczniki utworów bukolicznych, sielankowych: przedstawiały one łatwe życie rozgrywające się w pejzażu wiejskim, pasterskim, którego nie dotknęło zło cywilizacji, a bohaterami byli właśnie pasterze, rolnicy, ogrodnicy czy rybacy. Dawna teoria literaturze nie wykluczała alegorycznego traktowania sielanki, która mogła odnosić się do bardziej realnych wydarzeń. Miała ona być jednak w pierwszej kolejności realizacją mitu o Arkadii - krainie wiecznej szczęśliwości, gdzie nie ma konfliktów, a ludzie wiodą żywot spokojny wypełniony codziennymi radościami, muzyką i śpiewaniem. Pokrewnym sielance (czy także eklodze i bukolice) gatunkiem literackim realizującym mit arkadyjski był dramat pasterski. W epoce renesansu do tradycji sielanki Teokryta i Wergiliusza dołączył jeszcze włoski pisarz Jacopo Sannazaro (sielanka Wierzby Szymonowica jest zresztą częściowo przekładem jego sielanki Salices).
W Sielankach Szymonowica w okolicy utworów ukazujących arkadyjską wizję świata, mityczną scenerię występują i takie, gdzie odniesienia do ówczesnej rzeczywistości są bardzo wyraźne (jak w Żeńcach). Nieraz możemy spotkać w sielankach lokalny, ruski koloryt, odwołanie się do szlacheckiej i ludowej obrzędowości, pasterze noszą swojskie imiona. Trudno czasami domyślić się, Iż sielanka jest przekładem utworu Teokryta czy Wergiliusza. Ukazywanym wydarzeniom towarzyszy głos poety i aczkolwiek nie to jest wyraźnie wyodrębniony narrator, jego głos łączy różne sceny sielanek w jedną całość - wypowiada swoje opinie ustami różnych bohaterów. Jedna z tych wypowiedzi jest regularnie cytowana - skarga Menalki z sielanki Kiermasz:
wszystko się pomyka
na doł: zginęli dawni dobrzy kantorowie,
A miasto nich leda kto muzykiem się zowie.
I pieśni marne jakieś, nastrzępione słówki,
Bez rzeczy, a w nich gańby tylko i przymówki.
Do mitu o złotym wieku odwołuje się Sielanka III, wzorowana na VI eklodze Wergiliusza. gdzie mit ten głosi starzec Silenus. To najwyraźniejsza wypowiedź Szymonowica właśnie jako "chwalcy minionych czasów". Nie można jednak - jak czynili to uczeni kilkadziesiąt lat temu - traktować sielanek jako duchowej biografii poety, aczkolwiek liczne aluzje antydworskie albo obrazki z codziennego życia odwołują się niewątpliwie do przeżyć i doświadczeń samego autora.
Pośród dwudziestu sielanek tylko dwie można aby nazwać realistycznymi - Kołacze, które są obrazem obrzędu weselnego i Żeńców, opisujących ciężką pracę robotnic folwarcznych. I tu jednak odgrywa ogromną rolę konwencja, a - jak podkreślano nie raz - Żeńcy nie są wyrazem potępienia wyzysku chłopa, a raczej na tle sielankowej przyrody ukazują konflikt, który może złagodzić pieśń, odgrywająca fundamentalną rolę w tym utworze. W Żeńcach wyrażono nadzieję, Iż możliwe jest odrodzenie dobroci w człowieku, powrót do dawnej, pierwotnej szczęśliwości. To nie rewolucyjność - przypisywana dawniej Szymonowicowi - lecz przeciwny jej konserwatyzm wyznacza ideowy sedno utworu
Niejednokrotnie dopatrywano się w sielankach współczesnych wydarzeń ukrytych pod antycznym, pasterskim kostiumem: w szczególności w Sielance XVII, krytykującej politykę Zygmunta III Wazy. Sielanki mówią o zalotach, o miłości, o ślubach i weselach, nawet o czarach odprawianych poprzez zazdrosną żonę (Sielanka XV. Czary), aczkolwiek znajduje się w tym świecie także miejsce na Zgon - jak w alegorycznej Sielance XIX. Rocznica poświęconej rocznicy Zgonu Jana Zamoyskiego.
Konwencjonalność przypisana gatunkowi nie jest synonimem sztuczności, a raczej specyficzną metodą wypowiedzi, która mogła dotyczyć wszystkich ludzkich doświadczeń. I dlatego sielanka stała się w poezji polskiej gatunkiem bardzo popularnym Następcami Szymonowica byli: Jan Gawiński, Adrian Wieszczycki, Henryk Chełchowski, a w pierwszej kolejności Bartłomiej Zimorowic, autor Sielanek nowych ruskich. Późna twórczość Szymonowica kończy jednak karierę tego gatunku w poezji staropolskiej rozpoczętą poprzez Sobótkę Jana Kochanowskiego
- Co znaczy STARA BAŚŃ KRASZEWSKIEGO:
- Porównanie otwierającą cykl, a raczej intencja cyklu o całości dziejów Polski jest pochodząca z 1876 r. Stara baśń. Dążenie do maksymalnie obiektywnego i opartego na naukowych faktach i badaniach odtworzenia sielanki szymona szymonowica co znaczy.
- Krzyżówka SZKOŁA RYCERSKA:
- Dlaczego Korpusu Kadetów, zwana Szkołą Rycerską, powstała w 1765 r. w Warszawie z inicjatywy Stanisława Augusta. Jej komendantem władca mianował Adama Kazimierza Czartoryskiego. Książę żywo interesował się sielanki szymona szymonowica krzyżówka.
- Co to jest SOLARIS LEMA:
- Jak lepiej poeta fantastyczno naukowy, eseista, krytyk i teoretyk literatury, filozof. Wszystkie dziedziny jego twórczości pisarskiej podporządkowane są fantastyce naukowej. Jej najchętniej poświęca zarówno sielanki szymona szymonowica co to jest.
- Słownik ŚWIˇTYNIA SYBILLI:
- Kiedy Woronicza opisuje i uświetnia zaprojektowaną poprzez Ch. P. Aignera budowlę, którą wzniesiono z inicjatywy Izabeli Czartoryskiej w Puławach, odbudowanych po zniszczeniach wojennych. Poemat sielanki szymona szymonowica słownik.
- Czym jest ŚNIADECKI JAN (1756-1830):
- Od czego zależy uczonym, cenionym pedagogiem, zasłużonym działaczem oświaty - człowiekiem o wszechstronnych uzdolnieniach i zainteresowaniach. Pasjonowały go edukacji ścisłe, a również historia sztuki, filozofia sielanki szymona szymonowica czym jest.
Czym jest sielanki szymona szymonowica znaczenie w Motywy literatura S .
