Co znaczy SARMATYZM:
Pomysł na intrygę i kluczowy wątek komedii wystawionej na warszawskiej scenie w 1785 r. Franciszek Zabłocki zaczerpnął z obyczajowej sztuki Hauteroche´a Les nobles de province. Przeciętny pierwowzór francuski nasycił licznymi realiami staroszlacheckiej kultury sarmackiej, dzięki czemu dzieło zdobyło znamiona rodzimości. Akcja komedii rozgrywa się w zaścianku, gdzie zapamiętali w gniewie i zawistni przedstawiciele dwu rodów (Guronosów i Żegotów) toczą bezsensowny spór o kwestie błahe, lecz poprzez nich samych traktowane jako pkt. honoru. Na pytanie "O cóż my się kłócili?" Żegota odpowiada: "wspomnieć wstyd i zgroza! / Kłótnia podobna do tej, czy ma wełnę koza".
Bezmyślna rywalizacja obu rodów wiąże się z chęcią wykazania, który z nich szczyci się starszymi przodkami, a genealogiczne wywody sięgają starożytnych antenatów. Dla dumnego, zarozumiałego i zawistnego Guronosa niewybaczalną, "rodową" zniewagą jest "podsiadanie" poprzez Żegotową jego żony Ryksy w kościele, zajmowanie godniejszego miejsca. Oba rody toczą także spór o pola przylegające do ich majątków i zapamiętale procesują się o skrawek ziemi w sądzie ziemskim i grodzkim. Próbę pojednania zapamiętałych w gniewie podejmuje rozsądny Skarbimir, daremnie jednak zachęca zacietrzewionych warchołów do rozwagi i pokoju. Guronos podżegany poprzez Burzywoja sam postanawia wymierzyć sprawiedliwość. W finale interwencja Skarbimira i rejenta Widymusa doprowadza do zgody zwaśnione rody. Do pojednania przyczynia się także szczera i oddana miłość Anieli ("grzecznej", ujmującej ogładą córki Guronosa) i Radomira (wykształconego, szlachetnego syna Żegoty), wytrwałe uczucie, któremu początkowo, jak to bywało w ówczesnym schemacie komediowym, rodzice stawali na przeszkodzie. Wbrew waśniom prowadzonym poprzez panów kochają się także wykorzystywany: Agata, usługująca Żegotom, i Walenty, syn gajowego pracujący w majątku Guronosa.
Zabłocki nakreślił w sztuce bardzo krytyczny obraz obyczajowości i mentalności zaściankowej szlachty. Postaci Guronosa, Żegoty, Burzywoja to karykatury obskuranckich, zdegenerowanych moralnie Sarmatów. W ich wizerunkach Zabłocki wyeksponował tylko ujemne cechy, tendencyjnie i jednostronnie charakteryzując tytułową kategorię, odnoszącą się do ideologii, hierarchii wartości i stylu życia szlachty polskiej w XVII w. Ośmieszył skłonność do przyjmowania pochlebstw, chęć dominacji i rodową pychę i dumę. W sposób dosadny obnażył zacofanie, ciemnotę i nieuctwo prowincjonalnej szlachty. Napiętnował jej poczucie bezkarności wynikające z braku poszanowania prawa i pieniactwo, egoizm stanowy i warcholstwo połączone z tchórzostwem. Napiętnował okrutne, niemal barbarzyńskie traktowanie chłopów (pogardliwie nazywanych "chamami") poprzez szlachtę i wysługiwanie się poddanymi w konfliktowych przypadkach. Grzela, przyzwyczajony do przyjmowania razów od despotycznego pana, traktuje "sto batogów, dwieście" jak chleb powszedni. Nie tylko męscy przedstawiciele szlacheckiego zaścianka, lecz również ich żony (w niczym nie przypominające szlachetnych polskich matron) nie wzdragają się przed fizyczną przemocą. Gorliwie uczęszczająca do kościoła Ryksa gotowa była "oćwiczyć" i głodzić córkę za złe ulokowanie uczuć. "Chamom szalonym", którzy napadli Burzywoja, groziła jeszcze dotkliwszymi karami:
I abym okazała słusznej przykład grozy,
Zaraz w ługu i soli każę moczyć łozy
I w oczach waszmość pana, przy jego zaszczycie,
Tę poczwarę rozkażę ćwiczyć na zabicie.
Obnażając w sztuce osobiste i stanowe przywary Guronosów i Żegotów, poeta ujawnił postępowe i nowoczesne stanowisko wobec zasad społecznego współżycia. Dzięki karykatury i groteski skompromitował w sztuce "stary", sarmacki świat szlachecki, a tym samym podważył autorytet zwyrodniałej, egoistycznej i moralnie zepsutej szlachty jako realnej podpory Rzeczypospolitej. Jaśniejsze barwy komedii poeta połączył z wątkiem miłosnym. Aniela i Radomir to "oświeceni", wolni od socjalnych uprzedzeń, wykształceni i "ludzcy" przedstawicie młodego pokolenia. Ich krytyczna ocena błędów i przywar rodziców, a również niezmienne dążenie do porozumienia i zgody pomiędzy zwaśnionymi rodami kryje pozytywną perspektywę sztuki. Poeta, wymierzając ostrze satyry w sarmacki schemat życia i przypisaną mu hierarchię wartości, wskazał gdyż szansę na przezwyciężenie anachronicznego, obyczajowo i społecznie szkodliwego zjawiska sarmatyzmu na drodze przemiany pokoleniowej. Sztuka współgrała z reformatorskim programem królewskim, którego celem były nie tylko polityczne, socjalne i obyczajowe zmiany w Rzeczypospolitej, lecz również moralna odnowa społeczeństwa i przekształcenie mentalności szlachty w duchu oświeceniowych ideałów.
(Bożena Mazurkowa)
Zobacz także: KOMEDIA, TEATR NARODOWY, ZABŁOCKI FRANCISZEK
Bezmyślna rywalizacja obu rodów wiąże się z chęcią wykazania, który z nich szczyci się starszymi przodkami, a genealogiczne wywody sięgają starożytnych antenatów. Dla dumnego, zarozumiałego i zawistnego Guronosa niewybaczalną, "rodową" zniewagą jest "podsiadanie" poprzez Żegotową jego żony Ryksy w kościele, zajmowanie godniejszego miejsca. Oba rody toczą także spór o pola przylegające do ich majątków i zapamiętale procesują się o skrawek ziemi w sądzie ziemskim i grodzkim. Próbę pojednania zapamiętałych w gniewie podejmuje rozsądny Skarbimir, daremnie jednak zachęca zacietrzewionych warchołów do rozwagi i pokoju. Guronos podżegany poprzez Burzywoja sam postanawia wymierzyć sprawiedliwość. W finale interwencja Skarbimira i rejenta Widymusa doprowadza do zgody zwaśnione rody. Do pojednania przyczynia się także szczera i oddana miłość Anieli ("grzecznej", ujmującej ogładą córki Guronosa) i Radomira (wykształconego, szlachetnego syna Żegoty), wytrwałe uczucie, któremu początkowo, jak to bywało w ówczesnym schemacie komediowym, rodzice stawali na przeszkodzie. Wbrew waśniom prowadzonym poprzez panów kochają się także wykorzystywany: Agata, usługująca Żegotom, i Walenty, syn gajowego pracujący w majątku Guronosa.
Zabłocki nakreślił w sztuce bardzo krytyczny obraz obyczajowości i mentalności zaściankowej szlachty. Postaci Guronosa, Żegoty, Burzywoja to karykatury obskuranckich, zdegenerowanych moralnie Sarmatów. W ich wizerunkach Zabłocki wyeksponował tylko ujemne cechy, tendencyjnie i jednostronnie charakteryzując tytułową kategorię, odnoszącą się do ideologii, hierarchii wartości i stylu życia szlachty polskiej w XVII w. Ośmieszył skłonność do przyjmowania pochlebstw, chęć dominacji i rodową pychę i dumę. W sposób dosadny obnażył zacofanie, ciemnotę i nieuctwo prowincjonalnej szlachty. Napiętnował jej poczucie bezkarności wynikające z braku poszanowania prawa i pieniactwo, egoizm stanowy i warcholstwo połączone z tchórzostwem. Napiętnował okrutne, niemal barbarzyńskie traktowanie chłopów (pogardliwie nazywanych "chamami") poprzez szlachtę i wysługiwanie się poddanymi w konfliktowych przypadkach. Grzela, przyzwyczajony do przyjmowania razów od despotycznego pana, traktuje "sto batogów, dwieście" jak chleb powszedni. Nie tylko męscy przedstawiciele szlacheckiego zaścianka, lecz również ich żony (w niczym nie przypominające szlachetnych polskich matron) nie wzdragają się przed fizyczną przemocą. Gorliwie uczęszczająca do kościoła Ryksa gotowa była "oćwiczyć" i głodzić córkę za złe ulokowanie uczuć. "Chamom szalonym", którzy napadli Burzywoja, groziła jeszcze dotkliwszymi karami:
I abym okazała słusznej przykład grozy,
Zaraz w ługu i soli każę moczyć łozy
I w oczach waszmość pana, przy jego zaszczycie,
Tę poczwarę rozkażę ćwiczyć na zabicie.
Obnażając w sztuce osobiste i stanowe przywary Guronosów i Żegotów, poeta ujawnił postępowe i nowoczesne stanowisko wobec zasad społecznego współżycia. Dzięki karykatury i groteski skompromitował w sztuce "stary", sarmacki świat szlachecki, a tym samym podważył autorytet zwyrodniałej, egoistycznej i moralnie zepsutej szlachty jako realnej podpory Rzeczypospolitej. Jaśniejsze barwy komedii poeta połączył z wątkiem miłosnym. Aniela i Radomir to "oświeceni", wolni od socjalnych uprzedzeń, wykształceni i "ludzcy" przedstawicie młodego pokolenia. Ich krytyczna ocena błędów i przywar rodziców, a również niezmienne dążenie do porozumienia i zgody pomiędzy zwaśnionymi rodami kryje pozytywną perspektywę sztuki. Poeta, wymierzając ostrze satyry w sarmacki schemat życia i przypisaną mu hierarchię wartości, wskazał gdyż szansę na przezwyciężenie anachronicznego, obyczajowo i społecznie szkodliwego zjawiska sarmatyzmu na drodze przemiany pokoleniowej. Sztuka współgrała z reformatorskim programem królewskim, którego celem były nie tylko polityczne, socjalne i obyczajowe zmiany w Rzeczypospolitej, lecz również moralna odnowa społeczeństwa i przekształcenie mentalności szlachty w duchu oświeceniowych ideałów.
(Bożena Mazurkowa)
Zobacz także: KOMEDIA, TEATR NARODOWY, ZABŁOCKI FRANCISZEK
- Co znaczy SZKOŁA RYCERSKA:
- Porównanie Korpusu Kadetów, zwana Szkołą Rycerską, powstała w 1765 r. w Warszawie z inicjatywy Stanisława Augusta. Jej komendantem władca mianował Adama Kazimierza Czartoryskiego. Książę żywo interesował się sarmatyzm co znaczy.
- Krzyżówka STARA BAŚŃ KRASZEWSKIEGO:
- Dlaczego otwierającą cykl, a raczej intencja cyklu o całości dziejów Polski jest pochodząca z 1876 r. Stara baśń. Dążenie do maksymalnie obiektywnego i opartego na naukowych faktach i badaniach odtworzenia sarmatyzm krzyżówka.
- Co to jest SZARA STREFA:
- Jak lepiej Szara strefa to opowieść o wzroku poetyckim Różewicza. Pośrodku wielu lat poetyckiej działalności powiodło mu się odzyskać specyficzną umiejętność percepowania rzeczywistości, którą w dzieciństwie sarmatyzm co to jest.
- Słownik SIELANKI SZYMONA SZYMONOWICA:
- Kiedy perspektywy kilku stuleci, można powiedzieć, Iż Sielanki Szymona Szymonowica to utwór, który powstał na pograniczu dwu epok literackich - renesansu i baroku (robota nad Sielankami trwała od 1593 do sarmatyzm słownik.
- Czym jest SZKOŁA GŁÓWNA:
- Od czego zależy jedna z niewątpliwych członkiń stronnictwa postępu , składała u początków swej drogi twórczej dość zadziwiającą deklarację: Nie trzeba być erudytą albo erudytką ani także uczyć się około Szkoły sarmatyzm czym jest.
Czym jest sarmatyzm znaczenie w Motywy literatura S .
