Co znaczy SARMATYZM:
Pomysł na intrygę i kluczowy wątek komedii wystawionej na warszawskiej scenie w 1785 r. Franciszek Zabłocki zaczerpnął z obyczajowej sztuki Hauteroche´a Les nobles de province. Przeciętny pierwowzór francuski nasycił licznymi realiami staroszlacheckiej kultury sarmackiej, dzięki czemu dzieło zdobyło znamiona rodzimości. Akcja komedii rozgrywa się w zaścianku, gdzie zapamiętali w gniewie i zawistni przedstawiciele dwu rodów (Guronosów i Żegotów) toczą bezsensowny spór o kwestie błahe, lecz poprzez nich samych traktowane jako pkt. honoru. Na pytanie "O cóż my się kłócili?" Żegota odpowiada: "wspomnieć wstyd i zgroza! / Kłótnia podobna do tej, czy ma wełnę koza".
Bezmyślna rywalizacja obu rodów wiąże się z chęcią wykazania, który z nich szczyci się starszymi przodkami, a genealogiczne wywody sięgają starożytnych antenatów. Dla dumnego, zarozumiałego i zawistnego Guronosa niewybaczalną, "rodową" zniewagą jest "podsiadanie" poprzez Żegotową jego żony Ryksy w kościele, zajmowanie godniejszego miejsca. Oba rody toczą także spór o pola przylegające do ich majątków i zapamiętale procesują się o skrawek ziemi w sądzie ziemskim i grodzkim. Próbę pojednania zapamiętałych w gniewie podejmuje rozsądny Skarbimir, daremnie jednak zachęca zacietrzewionych warchołów do rozwagi i pokoju. Guronos podżegany poprzez Burzywoja sam postanawia wymierzyć sprawiedliwość. W finale interwencja Skarbimira i rejenta Widymusa doprowadza do zgody zwaśnione rody. Do pojednania przyczynia się także szczera i oddana miłość Anieli ("grzecznej", ujmującej ogładą córki Guronosa) i Radomira (wykształconego, szlachetnego syna Żegoty), wytrwałe uczucie, któremu początkowo, jak to bywało w ówczesnym schemacie komediowym, rodzice stawali na przeszkodzie. Wbrew waśniom prowadzonym poprzez panów kochają się także wykorzystywany: Agata, usługująca Żegotom, i Walenty, syn gajowego pracujący w majątku Guronosa.
Zabłocki nakreślił w sztuce bardzo krytyczny obraz obyczajowości i mentalności zaściankowej szlachty. Postaci Guronosa, Żegoty, Burzywoja to karykatury obskuranckich, zdegenerowanych moralnie Sarmatów. W ich wizerunkach Zabłocki wyeksponował tylko ujemne cechy, tendencyjnie i jednostronnie charakteryzując tytułową kategorię, odnoszącą się do ideologii, hierarchii wartości i stylu życia szlachty polskiej w XVII w. Ośmieszył skłonność do przyjmowania pochlebstw, chęć dominacji i rodową pychę i dumę. W sposób dosadny obnażył zacofanie, ciemnotę i nieuctwo prowincjonalnej szlachty. Napiętnował jej poczucie bezkarności wynikające z braku poszanowania prawa i pieniactwo, egoizm stanowy i warcholstwo połączone z tchórzostwem. Napiętnował okrutne, niemal barbarzyńskie traktowanie chłopów (pogardliwie nazywanych "chamami") poprzez szlachtę i wysługiwanie się poddanymi w konfliktowych przypadkach. Grzela, przyzwyczajony do przyjmowania razów od despotycznego pana, traktuje "sto batogów, dwieście" jak chleb powszedni. Nie tylko męscy przedstawiciele szlacheckiego zaścianka, lecz również ich żony (w niczym nie przypominające szlachetnych polskich matron) nie wzdragają się przed fizyczną przemocą. Gorliwie uczęszczająca do kościoła Ryksa gotowa była "oćwiczyć" i głodzić córkę za złe ulokowanie uczuć. "Chamom szalonym", którzy napadli Burzywoja, groziła jeszcze dotkliwszymi karami:
I abym okazała słusznej przykład grozy,
Zaraz w ługu i soli każę moczyć łozy
I w oczach waszmość pana, przy jego zaszczycie,
Tę poczwarę rozkażę ćwiczyć na zabicie.
Obnażając w sztuce osobiste i stanowe przywary Guronosów i Żegotów, poeta ujawnił postępowe i nowoczesne stanowisko wobec zasad społecznego współżycia. Dzięki karykatury i groteski skompromitował w sztuce "stary", sarmacki świat szlachecki, a tym samym podważył autorytet zwyrodniałej, egoistycznej i moralnie zepsutej szlachty jako realnej podpory Rzeczypospolitej. Jaśniejsze barwy komedii poeta połączył z wątkiem miłosnym. Aniela i Radomir to "oświeceni", wolni od socjalnych uprzedzeń, wykształceni i "ludzcy" przedstawicie młodego pokolenia. Ich krytyczna ocena błędów i przywar rodziców, a również niezmienne dążenie do porozumienia i zgody pomiędzy zwaśnionymi rodami kryje pozytywną perspektywę sztuki. Poeta, wymierzając ostrze satyry w sarmacki schemat życia i przypisaną mu hierarchię wartości, wskazał gdyż szansę na przezwyciężenie anachronicznego, obyczajowo i społecznie szkodliwego zjawiska sarmatyzmu na drodze przemiany pokoleniowej. Sztuka współgrała z reformatorskim programem królewskim, którego celem były nie tylko polityczne, socjalne i obyczajowe zmiany w Rzeczypospolitej, lecz również moralna odnowa społeczeństwa i przekształcenie mentalności szlachty w duchu oświeceniowych ideałów.
(Bożena Mazurkowa)
Zobacz także: KOMEDIA, TEATR NARODOWY, ZABŁOCKI FRANCISZEK
Bezmyślna rywalizacja obu rodów wiąże się z chęcią wykazania, który z nich szczyci się starszymi przodkami, a genealogiczne wywody sięgają starożytnych antenatów. Dla dumnego, zarozumiałego i zawistnego Guronosa niewybaczalną, "rodową" zniewagą jest "podsiadanie" poprzez Żegotową jego żony Ryksy w kościele, zajmowanie godniejszego miejsca. Oba rody toczą także spór o pola przylegające do ich majątków i zapamiętale procesują się o skrawek ziemi w sądzie ziemskim i grodzkim. Próbę pojednania zapamiętałych w gniewie podejmuje rozsądny Skarbimir, daremnie jednak zachęca zacietrzewionych warchołów do rozwagi i pokoju. Guronos podżegany poprzez Burzywoja sam postanawia wymierzyć sprawiedliwość. W finale interwencja Skarbimira i rejenta Widymusa doprowadza do zgody zwaśnione rody. Do pojednania przyczynia się także szczera i oddana miłość Anieli ("grzecznej", ujmującej ogładą córki Guronosa) i Radomira (wykształconego, szlachetnego syna Żegoty), wytrwałe uczucie, któremu początkowo, jak to bywało w ówczesnym schemacie komediowym, rodzice stawali na przeszkodzie. Wbrew waśniom prowadzonym poprzez panów kochają się także wykorzystywany: Agata, usługująca Żegotom, i Walenty, syn gajowego pracujący w majątku Guronosa.
Zabłocki nakreślił w sztuce bardzo krytyczny obraz obyczajowości i mentalności zaściankowej szlachty. Postaci Guronosa, Żegoty, Burzywoja to karykatury obskuranckich, zdegenerowanych moralnie Sarmatów. W ich wizerunkach Zabłocki wyeksponował tylko ujemne cechy, tendencyjnie i jednostronnie charakteryzując tytułową kategorię, odnoszącą się do ideologii, hierarchii wartości i stylu życia szlachty polskiej w XVII w. Ośmieszył skłonność do przyjmowania pochlebstw, chęć dominacji i rodową pychę i dumę. W sposób dosadny obnażył zacofanie, ciemnotę i nieuctwo prowincjonalnej szlachty. Napiętnował jej poczucie bezkarności wynikające z braku poszanowania prawa i pieniactwo, egoizm stanowy i warcholstwo połączone z tchórzostwem. Napiętnował okrutne, niemal barbarzyńskie traktowanie chłopów (pogardliwie nazywanych "chamami") poprzez szlachtę i wysługiwanie się poddanymi w konfliktowych przypadkach. Grzela, przyzwyczajony do przyjmowania razów od despotycznego pana, traktuje "sto batogów, dwieście" jak chleb powszedni. Nie tylko męscy przedstawiciele szlacheckiego zaścianka, lecz również ich żony (w niczym nie przypominające szlachetnych polskich matron) nie wzdragają się przed fizyczną przemocą. Gorliwie uczęszczająca do kościoła Ryksa gotowa była "oćwiczyć" i głodzić córkę za złe ulokowanie uczuć. "Chamom szalonym", którzy napadli Burzywoja, groziła jeszcze dotkliwszymi karami:
I abym okazała słusznej przykład grozy,
Zaraz w ługu i soli każę moczyć łozy
I w oczach waszmość pana, przy jego zaszczycie,
Tę poczwarę rozkażę ćwiczyć na zabicie.
Obnażając w sztuce osobiste i stanowe przywary Guronosów i Żegotów, poeta ujawnił postępowe i nowoczesne stanowisko wobec zasad społecznego współżycia. Dzięki karykatury i groteski skompromitował w sztuce "stary", sarmacki świat szlachecki, a tym samym podważył autorytet zwyrodniałej, egoistycznej i moralnie zepsutej szlachty jako realnej podpory Rzeczypospolitej. Jaśniejsze barwy komedii poeta połączył z wątkiem miłosnym. Aniela i Radomir to "oświeceni", wolni od socjalnych uprzedzeń, wykształceni i "ludzcy" przedstawicie młodego pokolenia. Ich krytyczna ocena błędów i przywar rodziców, a również niezmienne dążenie do porozumienia i zgody pomiędzy zwaśnionymi rodami kryje pozytywną perspektywę sztuki. Poeta, wymierzając ostrze satyry w sarmacki schemat życia i przypisaną mu hierarchię wartości, wskazał gdyż szansę na przezwyciężenie anachronicznego, obyczajowo i społecznie szkodliwego zjawiska sarmatyzmu na drodze przemiany pokoleniowej. Sztuka współgrała z reformatorskim programem królewskim, którego celem były nie tylko polityczne, socjalne i obyczajowe zmiany w Rzeczypospolitej, lecz również moralna odnowa społeczeństwa i przekształcenie mentalności szlachty w duchu oświeceniowych ideałów.
(Bożena Mazurkowa)
Zobacz także: KOMEDIA, TEATR NARODOWY, ZABŁOCKI FRANCISZEK
- Co znaczy SIELANKA:
- Porównanie gatunku w poezji polskiej sięgają okresu renesansu (J. Kochanowski, Sz. Szymonowic) i baroku (bracia Zimorowicowie, J. Gawiński), z kolei jego pełny rozrost nastąpił w literaturze oświeceniowej sarmatyzm co znaczy.
- Krzyżówka SPÓJRZMY PRAWDZIE W OCZY BARAŃCZAKA:
- Dlaczego celów, jakie postawiła przed sobą literatura pokolenia ´68, było mówienie prawdy, odkłamanie zafałszowanego obrazu rzeczywistości i zafałszowanego języka, tak zwany nowo mowy. Niemal automatycznie w sarmatyzm krzyżówka.
- Co to jest SZTUKI PLASTYCZNE I ARCHITEKTURA:
- Jak lepiej średniowieczna rozwijała się poprzez pięć stuleci w rytmie zgodnym z ewolucją europejskich stylów artystycznych epoki: przedromańskiego, romańskiego i gotyckiego. Wyczerpujące przedstawienie w sarmatyzm co to jest.
- Słownik ŚPIEWY HISTORYCZNE:
- Kiedy Niemcewicz utrwalił w tym poetyckim cyklu pamięć o chwalebnych kartach narodowej przeszłości, eksponując szczególnie mocno waloryzowany w późnej fazie sentymentalizmu kult rycerstwa. Stworzenie sarmatyzm słownik.
- Czym jest STYLIZACJA BIBLIJNA:
- Od czego zależy przebudzenia religijnego , powrotu do chrześcijaństwa, co prawda przeważnie nieortodoksyjnego. Żywe zainteresowanie budziła w tym okresie Biblia, chętnie parafrazowana i cytowana. Zwrócono się ku sarmatyzm czym jest.
Czym jest sarmatyzm znaczenie w Motywy literatura S .
