Co znaczy ROK 1989:
Niekwestionowalny wpływ wydarzeń politycznych na dzieje kultury polskiej XX w. skłonił wielu krytyków do przypuszczeń, Iż rok 1989 wyznaczy równie ważną cenzurę w historii literatury, co daty 1968, 1956, a nawet 1918. Z perspektywy kilku lat widać jednak wyraźnie, Iż dla przemian w poezji znaczenie daty 1989 jest w miarę skromne (zobacz Literatura po roku 1989 i Proza po roku 1989). Niemniej odzyskanie pełnej suwerenności i przemiany ustrojowe zamknęły moment dychotomii w życiu literackim, rozbicia obiegu wydawniczego na kontrolowany poprzez cenzurę i niezależny. Dopełniły także trwający poprzez całą dekadę lat 80. mechanizm odzyskiwania dla krajowej publiczności dokonań znakomitych pisarzy emigracyjnych (aczkolwiek utwory nie wszystkich z nich ciągle czekają na krajową edycję, na przykład proza Z. Haupta). Z tego punktu widzenia znaczenie symboliczne posiada likwidacja cenzury prewencyjnej, a więc Głównego Urzędu Kontroli Publikacji, Prasy i Widowisk (jego centrala mieściła się w Warszawie przy ul. Mysiej, dlatego także pisarze mówili regularnie na przykład o "urzędnikach z Mysiej"). Wielu artystów mieszkających za granicą publikuje od tego momentu nowe utwory w krajowych oficynach, co jest oznaką ostatecznego zniesienia podziału na literaturę emigracyjną i wydawaną w Polsce
Jakkolwiek poezja po roku 1989 raczej kontynuuje tendencje, które uwidoczniły się przedtem (co dotyczy także twórczości debiutantów), mamy także do czynienia ze sferą życia literackiego, gdzie zmiany wystąpiły ze specjalnym nasileniem. O prawdziwym przełomie można mówić odnosząc się do czasopiśmiennictwa. Zmiany w zasadach finansowania kultury doprowadziły bądź to do zniknięcia, bądź do spadku znaczenia pism stworzonych przedtem (również w obiegu niezależnym). Ich miejsce zajęły nowe tytuły, ukazujące się - rzecz charakterystyczna - w różnych ośrodkach i korzystające regularnie ze wsparcia finansowego samorządów i administracji lokalnej. Specjalną dynamikę wykazały środowiska młodoliterackie, promujące związanych z nimi debiutantów, co stworzyło wybitną koniunkturę dla tak zwany literatury trzydziestolatków, szczególnie chętnie komentowanej poprzez rówieśną krytykę. Rolę forpoczty odegrało krakowskie pismo "bruLion" - wywodzące się z obiegu niezależnego, lecz już w latach 80. polemizujące z paradygmatem eksponującym służebne funkcje literatury, w prowokacyjny sposób skupiające się na przedstawianiu problematyki związanej z ideologiami kontrkultury (anarchizm, pacyfizm, feminizm, kontestacje prawicowe i tym podobne). Najpierw bieżącej dekady "bruLion" wypromował plejadę autorów, z których kilku stało liderami ruchu młodoliterackiego. Ostatnio poezja zajmuje w tym piśmie mniej miejsca. Debata krytyczna na temat nowych nazwisk dzieje się raczej przy udziale innych tytułów: "Czasu Kultury" (Poznań), "Nowego Nurtu" (Poznań), "Kresów" (Lublin), "FA artu" (Bytom) i wielu innych. Pisma te mają raczej charakter synkretyczny, promują skupione wokół nich grono autorów (najbliższy modelu pisma programowego jest "FA art", zainteresowany raczej poezją postmodernistyczną). Nowymi trybunami średniego pokolenia są natomiast: "NaGłos" (Kraków), "Tytuł" (Gdańsk), "Kwartalnik Artystyczny" (Bydgoszcz) - eksponujące ciągłość pomiędzy ideologią literacką obiegu niezależnego lat 80. a dzisiejszymi tendencjami. Postawa taka wydaje się także bardzo charakterystyczna dla "Kresów".
Między wymienionymi pismami i ukazującymi się nadal periodykami o nieporównanie dłuższej obecności w życiu literackim zachowuje się stan chwiejnej równowagi. Trudno gdyż wskazać środowisko twórcze czy krytyczne, które zdecydowanie dominowałoby nad pozostałymi. Nie można więc dziś mówić o ośrodku opiniotwórczym, decyzyjnym o tym, jaka tendencja zajmuje rolę wiodącą, czy ustalającym literackie hierarchie. Dlatego głośną tezę o "zaniku centrali" w życiu literackim należy rozumieć nie tylko jako konstatację odnoszącą się do faktu uwolnienia kultury od wpływu decydentów politycznych, lecz także jako spostrzeżenie wskazujące na wielość równorzędnych, konkurujących ze sobą środowisk. Choć postawa środowisk młodoliterackich może wzbudzać kontrowersje (na przykład nadmierne nobilitowanie twórczości rówieśników, skądinąd trudno dostępnej dla szerszej publiczności), wniosły one ożywcze zamieszanie do istniejącego przedtem układu w życiu literackim.
(Krzysztof Uniłowski)
Zobacz także: DRUGI OBIEG
Jakkolwiek poezja po roku 1989 raczej kontynuuje tendencje, które uwidoczniły się przedtem (co dotyczy także twórczości debiutantów), mamy także do czynienia ze sferą życia literackiego, gdzie zmiany wystąpiły ze specjalnym nasileniem. O prawdziwym przełomie można mówić odnosząc się do czasopiśmiennictwa. Zmiany w zasadach finansowania kultury doprowadziły bądź to do zniknięcia, bądź do spadku znaczenia pism stworzonych przedtem (również w obiegu niezależnym). Ich miejsce zajęły nowe tytuły, ukazujące się - rzecz charakterystyczna - w różnych ośrodkach i korzystające regularnie ze wsparcia finansowego samorządów i administracji lokalnej. Specjalną dynamikę wykazały środowiska młodoliterackie, promujące związanych z nimi debiutantów, co stworzyło wybitną koniunkturę dla tak zwany literatury trzydziestolatków, szczególnie chętnie komentowanej poprzez rówieśną krytykę. Rolę forpoczty odegrało krakowskie pismo "bruLion" - wywodzące się z obiegu niezależnego, lecz już w latach 80. polemizujące z paradygmatem eksponującym służebne funkcje literatury, w prowokacyjny sposób skupiające się na przedstawianiu problematyki związanej z ideologiami kontrkultury (anarchizm, pacyfizm, feminizm, kontestacje prawicowe i tym podobne). Najpierw bieżącej dekady "bruLion" wypromował plejadę autorów, z których kilku stało liderami ruchu młodoliterackiego. Ostatnio poezja zajmuje w tym piśmie mniej miejsca. Debata krytyczna na temat nowych nazwisk dzieje się raczej przy udziale innych tytułów: "Czasu Kultury" (Poznań), "Nowego Nurtu" (Poznań), "Kresów" (Lublin), "FA artu" (Bytom) i wielu innych. Pisma te mają raczej charakter synkretyczny, promują skupione wokół nich grono autorów (najbliższy modelu pisma programowego jest "FA art", zainteresowany raczej poezją postmodernistyczną). Nowymi trybunami średniego pokolenia są natomiast: "NaGłos" (Kraków), "Tytuł" (Gdańsk), "Kwartalnik Artystyczny" (Bydgoszcz) - eksponujące ciągłość pomiędzy ideologią literacką obiegu niezależnego lat 80. a dzisiejszymi tendencjami. Postawa taka wydaje się także bardzo charakterystyczna dla "Kresów".
Między wymienionymi pismami i ukazującymi się nadal periodykami o nieporównanie dłuższej obecności w życiu literackim zachowuje się stan chwiejnej równowagi. Trudno gdyż wskazać środowisko twórcze czy krytyczne, które zdecydowanie dominowałoby nad pozostałymi. Nie można więc dziś mówić o ośrodku opiniotwórczym, decyzyjnym o tym, jaka tendencja zajmuje rolę wiodącą, czy ustalającym literackie hierarchie. Dlatego głośną tezę o "zaniku centrali" w życiu literackim należy rozumieć nie tylko jako konstatację odnoszącą się do faktu uwolnienia kultury od wpływu decydentów politycznych, lecz także jako spostrzeżenie wskazujące na wielość równorzędnych, konkurujących ze sobą środowisk. Choć postawa środowisk młodoliterackich może wzbudzać kontrowersje (na przykład nadmierne nobilitowanie twórczości rówieśników, skądinąd trudno dostępnej dla szerszej publiczności), wniosły one ożywcze zamieszanie do istniejącego przedtem układu w życiu literackim.
(Krzysztof Uniłowski)
Zobacz także: DRUGI OBIEG
- Co znaczy RELIGIJNOŚĆ POLSKIEGO BAROKU I WACŁAW POTOCKI:
- Porównanie rozdarcia chrześcijaństwa - pogłębiony poprzez reformę protestancką (w XVI w.) i katolicką (na przełomie XVI i XVII w.) - ujawnił w pierwszej kolejności zachwianie równowagi prawd i proporcji norm rok 1989 co znaczy.
- Krzyżówka RĘKOPIS ZNALEZIONY W SARAGOSSIE:
- Dlaczego rozmiarów dzieło literackie Jana Potockiego. Pracował nad nim kilkanaście lat: od 1797 r. do ostatnich chwil swojego życia (1815). Fragment startowy opublikował (anonimowo) w 1805 r. w Petersburgu. W rok 1989 krzyżówka.
- Co to jest ROMANTYZM - TERMINOLOGIA I PERIODYZACJA:
- Jak lepiej określający nurt ideowy i artystyczny - najsilniej wyrażany w poezji, sztuce i filozofii - którego dominacja przypada w Europie na moment między Ogromną Rewolucją Francuską a Wiosną Ludów, w Polsce rok 1989 co to jest.
- Słownik RETORYKA I ORATORSTWO BAROKOWE:
- Kiedy szczodrze czerpała z antycznych wzorów, a ówcześni Polacy chętnie słuchali lekcji starożytnych retorów: Demostenesa, Cycerona i Kwintyliana, pamiętali o zadzierzgniętym niegdyś związku między rok 1989 słownik.
- Czym jest REFORMACJA:
- Od czego zależy religijnym i kulturalnym w XVI w. była reformacja. Przedstawiano ją nieraz jako zdarzenie społeczno polityczne czy socjologiczne. Reformacja europejska to jednak w pierwszej kolejności zdarzenie z rok 1989 czym jest.
Czym jest rok 1989 znaczenie w Motywy literatura R .
