Co znaczy QUO VADIS SIENKIEWICZA:
W XIX wiecznej powieści historycznej regularnie powraca motyw prześladowania pierwszych chrześcijan (Ben Hur Wallace´a, Męczennicy Chateaubrianda, Rzym za Nerona Kraszewskiego). Fabuła powstałej w 1896 r. powieści Sienkiewicza nawiązuje nie tylko do poruszanego przedtem poprzez Kraszewskiego tematu, lecz stanowi pewnego rodzaju polemikę, gdyż Quo vadis opowiada precyzyjnie o tych samych czasach, i jest swoją interpretacją, wizją owej epoki przedstawianą na nowo poprzez najwybitniejszego pisarza historycznego doby pozytywizmu. Spożytkowanie i twórcze zastosowanie poprzez Sienkiewicza formalnych osiągnięć polskiej i obcej powieści historycznej zaowocowało w pierwszej kolejności klasycznym wątkiem romansowo przygodowym (historia miłości Marka Winicjusza i Ligii). Sceny zbiorowe, w pierwszej kolejności charakterystyczne dla dotychczasowej twórczości autora Trylogii sceny batalistyczne, zostały zastąpione szeroką panoramą rzeczywistości czasów starożytnych. Z pietyzmem i ogromną szczegółowością zostały odtworzone opierając się na badań historycznych detale życia codziennego wszelkich warstw socjalnych, które zamieszkiwały "wieczne miasto" w momencie panowania Nerona, tuż przed ogromnym przełomem, tak zwany "rokiem trzech cesarzy" i zaczynającym się procesem upadku Rzymu. Taką rolę, jaką pełniły w Trylogii archaizmy czy makaronizmy, w Quo vadis odgrywa używanie poprzez postaci słownictwa łacińskiego i wprowadzenie terminologii fachowej (na przykład dotyczącego walk gladiatorów czy łaźni rzymskich), takaż składnia, czy cytowane fragmenty znanych starożytnych dzieł literackich.
Rozbudowane tło - pałac Nerona, domy patrycjuszy, cyrk, katakumby, gdzie modlą się chrześcijanie, ogrody, dzielnice ubogich - jest jednym z ciekawszych przedmiotów powieści. Dokładność opisu i takaż rekonstrukcja świata starożytnego ukazuje następne walory warsztatu pisarskiego Sienkiewicza. Podobnie zresztą jak i interesujące postaci: Neron - zbrodniarz i pisarz, Chilon - filozof i oszust i najciekawsza z nich - Petroniusz, który reprezentuje wartości charakterystyczne dla odchodzącego bez pośpiechu w niebyt świata. Henryk Markiewicz nazywa go sceptycznym estetą i sybarytą, chociaż należy zauważyć, Iż to właśnie estetyzm, jako postawa filozoficzna, powoduje działania tej postaci. Na tym tle kluczowy bohater - Marek Winicjusz nie prezentuje wielu cech przykuwających uwagę odbiorcy. Szczególnie nieprzekonywająca jest jego droga do wiary i sam mechanizm, a raczej chwila, nawrócenia. Podobnie koturnowo zbudowana jest postać Ligii, która bezwzględnie na okoliczności jawi się czytelnikowi jako naiwne, bezradne i egzaltowane dziewczę (szczególnie interesująca dla charakterystyki tej postaci jest scena, gdy Ligia przybywa do pałacu Nerona - dla niej przybytku zepsucia i rozpusty - i pragnie zostać męczennicą, gdyż wydaje się jej to w jakiś sposób atrakcyjne). Dostrzec należy, Iż postaci reprezentujące świat chrześcijański, zarówno fikcyjne - Kryspus, Glaukus, jak i historyczne - apostołowie Piotr i Paweł, skonstruowane zostały w sposób schematyczny i stereotypowy. Prócz "cierpiętniczej egzaltacji" (o której pisze Markiewicz) mamy do czynienia w razie tych postaci z bardzo powierzchowną demonstracją uczuć religijnych, brakiem głębi i podbudowy filozoficznej i psychologicznej. Kolekcja bogactwa i wyrafinowania świata antycznego z chrześcijańską wizją świata dzieje się z niekorzyścią dla tej ostatniej.
Wg Tadeusza Bujnickiego "dla powieściopisarza historycznego źródła nie stanowią [...] zbioru mniej albo bardziej wiarygodnych informacji", lecz posiadają cechę, którą nazwać można "potencjalną artystycznością". Tak jest i w razie Quo vadis, nie tylko chodzi o pretekst - rzeczywistą kapliczkę z takimż napisem przy bramie Kapeńskiej w Rzymie. W pierwszej kolejności ową "potencjalną artystycznością" można dostrzec, pomiędzy innymi, przy tworzeniu interpretacji wizerunków postaci historycznych, na przykład powiązanie pożaru Rzymu z tworzeniem poprzez Nerona poematu o zagładzie Troi. Jednak zindywidualizowanie bohaterów w powieści Sienkiewicza odnosi się jedynie do reprezentantów świata antycznego. Wystarczy wymienić w tym miejscu tchórzliwego Tygellina, prostaka walczącego na dworze o pozycję i władzę, czy wspomnianego przedtem Petroniusza - inteligentnego, mimo zepsucia prawego, wiernego do końca swym ideałom i przekonaniom.
Triumf wartości duchowych chrześcijaństwa nie został w powieści przedstawiony w sposób satysfakcjonujący i przekonywający, co (mimo ambitnych założeń) osłabiło wymowę ideową dzieła. Jednak nie można nie doceniać walorów tego tekstu i w pierwszej kolejności trzeba zwrócić uwagę, jak wielorakie funkcje pełnił on w tamtych czasach. Treści zawarte w Quo vadis nie tylko miały stanowić paralelę pomiędzy losami pierwszych chrześcijan i prześladowaniami Polaków pod jarzmem zaborców. Powieść ta również miała włączyć się w powszechną w owym czasie europejską ofensywę "katolicyzmu przeciw światopoglądowi pozytywistyczno materialistycznemu i nastrojom dekadencji" (Markiewicz). Mimo wspomnianych przedtem pewnych niedomogów ideowo formalnych powieść Sienkiewicza zdobyła popularność i została wydana w wielu państwach na świecie. W 1905 r. Sienkiewicz również za nią dostał Literacką Nagrodę Nobla.
Łacińskie pytanie "quo vadis?", stanowiące tytuł powieści, jest wieloznaczne. Bezpośrednio odnosi się do jednej z finalnych scen - spotkania Chrystusa poprzez uciekającego przed prześladowaniami z Rzymu świętego Piotra. Ta scena ukazuje dokonujący się zmierzch starego świata i zwycięstwo nowej siły, opartej na miłości, zrozumieniu i przebaczeniu. Przełamanie strachu owocuje konstatacją:
A Piotr zrozumiał, Iż ni cezar, ni wszystkie jego legie nie zmogą prawdy żywej, Iż nie zaleją jej ni łzy, ni krew i Iż dopiero teraz rozpoczyna się jej zwycięstwo. Zrozumiał także, dlaczego Pan, zawrócił go z drogi: oto to miasto pychy, zbrodni, rozpusty i potęgi poczynało być jego miastem i podwójną stolicą, z której płynął na świat rząd ciał i dusz.
Mimo późniejszej męczeńskiej Zgonu apostołów zakończenie powieści jest optymistyczne: na gruzach starego, pojawia się nowy lepszy świat, po zburzeniu miasta stworzenie nowe, być może lepsze, a zbudują je cisi i ukrywający się na razie wyznawcy nowego porządku.
Zobacz także: TRYLOGIA, POWIEŚĆ HISTORYCZNA, POWIEŚĆ HISTORYCZNA SIENKIEWICZA
Rozbudowane tło - pałac Nerona, domy patrycjuszy, cyrk, katakumby, gdzie modlą się chrześcijanie, ogrody, dzielnice ubogich - jest jednym z ciekawszych przedmiotów powieści. Dokładność opisu i takaż rekonstrukcja świata starożytnego ukazuje następne walory warsztatu pisarskiego Sienkiewicza. Podobnie zresztą jak i interesujące postaci: Neron - zbrodniarz i pisarz, Chilon - filozof i oszust i najciekawsza z nich - Petroniusz, który reprezentuje wartości charakterystyczne dla odchodzącego bez pośpiechu w niebyt świata. Henryk Markiewicz nazywa go sceptycznym estetą i sybarytą, chociaż należy zauważyć, Iż to właśnie estetyzm, jako postawa filozoficzna, powoduje działania tej postaci. Na tym tle kluczowy bohater - Marek Winicjusz nie prezentuje wielu cech przykuwających uwagę odbiorcy. Szczególnie nieprzekonywająca jest jego droga do wiary i sam mechanizm, a raczej chwila, nawrócenia. Podobnie koturnowo zbudowana jest postać Ligii, która bezwzględnie na okoliczności jawi się czytelnikowi jako naiwne, bezradne i egzaltowane dziewczę (szczególnie interesująca dla charakterystyki tej postaci jest scena, gdy Ligia przybywa do pałacu Nerona - dla niej przybytku zepsucia i rozpusty - i pragnie zostać męczennicą, gdyż wydaje się jej to w jakiś sposób atrakcyjne). Dostrzec należy, Iż postaci reprezentujące świat chrześcijański, zarówno fikcyjne - Kryspus, Glaukus, jak i historyczne - apostołowie Piotr i Paweł, skonstruowane zostały w sposób schematyczny i stereotypowy. Prócz "cierpiętniczej egzaltacji" (o której pisze Markiewicz) mamy do czynienia w razie tych postaci z bardzo powierzchowną demonstracją uczuć religijnych, brakiem głębi i podbudowy filozoficznej i psychologicznej. Kolekcja bogactwa i wyrafinowania świata antycznego z chrześcijańską wizją świata dzieje się z niekorzyścią dla tej ostatniej.
Wg Tadeusza Bujnickiego "dla powieściopisarza historycznego źródła nie stanowią [...] zbioru mniej albo bardziej wiarygodnych informacji", lecz posiadają cechę, którą nazwać można "potencjalną artystycznością". Tak jest i w razie Quo vadis, nie tylko chodzi o pretekst - rzeczywistą kapliczkę z takimż napisem przy bramie Kapeńskiej w Rzymie. W pierwszej kolejności ową "potencjalną artystycznością" można dostrzec, pomiędzy innymi, przy tworzeniu interpretacji wizerunków postaci historycznych, na przykład powiązanie pożaru Rzymu z tworzeniem poprzez Nerona poematu o zagładzie Troi. Jednak zindywidualizowanie bohaterów w powieści Sienkiewicza odnosi się jedynie do reprezentantów świata antycznego. Wystarczy wymienić w tym miejscu tchórzliwego Tygellina, prostaka walczącego na dworze o pozycję i władzę, czy wspomnianego przedtem Petroniusza - inteligentnego, mimo zepsucia prawego, wiernego do końca swym ideałom i przekonaniom.
Triumf wartości duchowych chrześcijaństwa nie został w powieści przedstawiony w sposób satysfakcjonujący i przekonywający, co (mimo ambitnych założeń) osłabiło wymowę ideową dzieła. Jednak nie można nie doceniać walorów tego tekstu i w pierwszej kolejności trzeba zwrócić uwagę, jak wielorakie funkcje pełnił on w tamtych czasach. Treści zawarte w Quo vadis nie tylko miały stanowić paralelę pomiędzy losami pierwszych chrześcijan i prześladowaniami Polaków pod jarzmem zaborców. Powieść ta również miała włączyć się w powszechną w owym czasie europejską ofensywę "katolicyzmu przeciw światopoglądowi pozytywistyczno materialistycznemu i nastrojom dekadencji" (Markiewicz). Mimo wspomnianych przedtem pewnych niedomogów ideowo formalnych powieść Sienkiewicza zdobyła popularność i została wydana w wielu państwach na świecie. W 1905 r. Sienkiewicz również za nią dostał Literacką Nagrodę Nobla.
Łacińskie pytanie "quo vadis?", stanowiące tytuł powieści, jest wieloznaczne. Bezpośrednio odnosi się do jednej z finalnych scen - spotkania Chrystusa poprzez uciekającego przed prześladowaniami z Rzymu świętego Piotra. Ta scena ukazuje dokonujący się zmierzch starego świata i zwycięstwo nowej siły, opartej na miłości, zrozumieniu i przebaczeniu. Przełamanie strachu owocuje konstatacją:
A Piotr zrozumiał, Iż ni cezar, ni wszystkie jego legie nie zmogą prawdy żywej, Iż nie zaleją jej ni łzy, ni krew i Iż dopiero teraz rozpoczyna się jej zwycięstwo. Zrozumiał także, dlaczego Pan, zawrócił go z drogi: oto to miasto pychy, zbrodni, rozpusty i potęgi poczynało być jego miastem i podwójną stolicą, z której płynął na świat rząd ciał i dusz.
Mimo późniejszej męczeńskiej Zgonu apostołów zakończenie powieści jest optymistyczne: na gruzach starego, pojawia się nowy lepszy świat, po zburzeniu miasta stworzenie nowe, być może lepsze, a zbudują je cisi i ukrywający się na razie wyznawcy nowego porządku.
Zobacz także: TRYLOGIA, POWIEŚĆ HISTORYCZNA, POWIEŚĆ HISTORYCZNA SIENKIEWICZA
Czym jest quo vadis sienkiewicza znaczenie w Motywy literatura Q .
