Co znaczy POWIEŚĆ PSYCHOLOGICZNA:
O wyodrębnieniu powieści psychologicznej w poezji dwudziestolecia decyduje nie tylko dominanta tematyczna. Zainteresowanie problemem osobowości, wysiłkami samookreślenia poprzez jednostkę własnej tożsamości szło jednocześnie w parze z przekształcaniem powieściowego gatunku. Powieść psychologiczna operowała z reguły narracją personalną, rozmaitymi formami introspekcji. Korzystała także z narracji odautorskiej, chętnie inkrustowanej mową z pozoru zależną, skupionej na interpretacji zachowań, doznań i przeżyć postaci. Nie zrywając z zasadami mimetyzmu, kompozycja utworów psychologicznych odchodziła od respektowania chronologicznego następstwa zdarzeń na rzecz licznych retrospekcji, czasem przydających powieściom charakterystyczny rys "psychologicznego detektywizmu" (na przykład Cudzoziemka, Granica). Dla łączenia płaszczyzn czasowych proza ta wykorzystywała technikę skojarzeń, subiektywizowała przedstawiane wypadki (na przykład narracja z punktu widzenia). Jej kluczowym bohaterem bywała regularnie postać nie rozumiejąca samej siebie, operująca zafałszowaną świadomością, co najwyżej dopiero podejmująca trud samopoznania i reinterpretacji biografii (na przykład w obliczu Zgonu). Odejście od wzoru powieści realistycznej było w powieści psychologicznej motywowane koncepcją dynamicznej, kształtującej się w strumieniu doznań osobowości, czasem ujmowanej w sposób relatywistyczny.
Zwrot ku problematyce psychologicznej można zaobserwować od połowy lat 20. Wpłynął on wyraźnie na kształt rodzimej prozy w następnej dekadzie. Nie bez znaczenia były także doświadczenia obcej literatury z kręgu awangardy i inspiracje płynące ze strony nowszych koncepcji w psychologii, psychiatrii, filozofii (psychoanaliza, filozofia osoby). Ówczesna krytyka dla generalnego ustalenia nowych tendencji prozatorskich chętnie posługiwała się terminem "psychologizm", obejmując nim nawet pisarstwo autorów programowo stroniących od introspekcji i subiektywizacji, na przykład Gombrowicza (aczkolwiek koncepcja "formy" odnosi się także do mechanizmów kształtowania osobowości, twórczość autora Ferdydurke ma w istocie charakter antypsychologiczny).
Spośród pisarzy szczególnie zainteresowanych penetracją osobowości istotne miejsce przypada Marii Kuncewiczowej. Uznanie krytyki przyniósł jej cykl nowel Dwa księżyce, gdzie podjęła kwestię mistyfikującego wpływu doznań estetycznych na egzystencjalną samoświadomość. Szczytowym osiągnięciem autorki okazał się kolejny utwór - powieść Cudzoziemka. Nadzwyczajnie dokładna i konsekwentna kompozycja dzieła oddaje swoisty seans psychoanalityczny głównej bohaterki. Narracyjną ramę tworzy stosunek o ostatnim dniu życia Róży Żabczyńskiej. Następne spotkania z najbliższymi przywołują należyte fragmenty biografii bohaterki - jej młodość, małżeństwo, wychowywanie dzieci, ich wkraczanie w dorosłe życie. Róża okazuje się despotką, egocentryczną neurotyczką, nieustannie żądającą od domowników dowodów zainteresowania. ¬ródła tych zachowań tkwią - rzec można - w "kompleksie cudzoziemki". Wyrwana z rodzinnego domu, który za sprawą ironii historii znajdował się w Rosji, wychowana poprzez ciotkę (która nawet wymienia jej imię na "stosowniejsze" dla polskiej dziewczynki), Róża szczególnie odczuwa opresyjny charakter obronnych systemów rodzimej kultury, nastawionych na kultywowanie rytualnych zachowań, wzorów osobowościowych i tym podobne Wspólnie z odejściem ukochanego bohaterka straciła jedyną szansę utożsamienia się - przez miłość - z ojczyzną, a zarazem pogodzenia się i znalezienia upragnionego domu. Zdrada Michała, który, odkrywając dla Róży jej kobiecość, stał się poniekąd - w psychoanalitycznym sensie - jej artystą, "zastępczym ojcem", zafałszowała psychikę bohaterki, skłoniła do zachowań wzmacniających frustrację i poczucie obcości. Równie ważnym przyczyną okazały się niespełnione ambicje artystyczne - błędy w nauki kładą się cieniem na muzycznej karierze Róży. Tym samym bohaterka została wykorzeniona ze wszystkich sfer, gdzie mogłaby się realizować: domu (jako przestrzeni egzystencjonalnej i kulturowej), miłości i sztuki.
"Cudzoziemskość" Róży można rozumieć jako niezaspokojenie potrzeby przynależenia do kogoś i nieumiejętność wyrażania uczuć. W małżeńskim pożyciu Róża nieustannie prowokuje Adama, obnaża jego psychiczną słabość i uległość, dręcząc jego i siebie (charakterystyczne, Iż chwilowe uznanie żony Adam zdobywa jedynie wtedy, gdy na jej prowokacje odpowiada agresją). Bohaterka godzi się za swoim życiem dopiero wówczas, gdy rozpoznaje źródła własnych kompleksów. Swój dramat ostatecznie definiuje jako uczuciową pustkę, która zdecydowała tak o osobistej, jak i artystycznej porażce.
Aczkolwiek poetka zaprzeczała tezie o świadomej inspiracji, warto podkreślić, że Cudzoziemka przyniosła rzadki w naszej poezji przykład kreacji postaci, przywodzącej na myśl koncepcje psychoanalityczne. W późniejszej twórczości Kuncewiczowa, kreśląc nie mniej sugestywne portrety psychologiczne, wpisywała je w konteksty kulturowe, na przykład opozycję natura - cywilizacja (Leśnik), sięgała po wątki z tradycji kultury (uwspółcześniona wersja historii Tristana i Izoldy - Tristan 1946) W tym czasie zwróciła się także ku formom autobiograficznym.
Podobnie do Cudzoziemki skomponowana została powieść Heleny Boguszewskiej Całe życie Sabiny. W plan całości liczne i istotne retrospekcje wpisane zostały na zasadzie skojarzeń. Umierająca bohaterka rekonstruuje własną przeszłość w porządku katalogu, na który składają się: mieszkania, suknie, wykorzystywany, książki i tak dalej To gorzka rekapitulacja przegranego życia, porażek, które bohaterka poniosła w każdym wcieleniu: jako kochanka, żona, nauczycielka, matka...
Problematyka psychologiczna zajęła istotne miejsce w twórczości Zofii Nałkowskiej. Poetka debiutowała przed I wojną światową, publikując w tym okresie kilka powieści studiów kobiecej osobowości (na przykład Narcyza). Dominowała tu jeszcze perspektywa młodopolska - konflikt pomiędzy instynktami a nakładanymi poprzez kulturę restrykcjami. W swojej dojrzałej twórczości autorka skupiła się na stosunku pomiędzy "ja" i zjawiskami społecznymi. Ukazywała wpływ otoczenia, stosunku interpersonalnych, socjalnych ról jednostki na mechanizm kształtowania się osobowości. Mocno podkreślała sprawę automistyfikacji, rozziewu pomiędzy samookreślającym się "ja" i wizerunkiem bohatera w oczach jego partnerów. Zajmowała ją także kwestia przemian psychiki czy wręcz rozchwiania osobowości pod wpływem zmiany pozycji socjalnej postaci. Szczególnie reprezentatywna dla tych zainteresowań Nałkowskiej jest powieść Niedobra miłość. W mniejszym bądź większym stopniu sprawy te podejmowane były także w innych utworach pisarki, na przykład Charakterach, Romansie Teresy Hennert, Granicy (zobacz Granica Nałkowskiej), Niecierpliwych.
Interesujące portrety psychologiczne odnaleźć można w prozie Jarosława Iwaszkiewicza, w szczególności w opowiadaniach z lat 30. i okresu wojennego, należących do szczytowych osiągnięć pisarza (Panny z Wilka, Brzezina, Młyn nad Stratą, Matka Joanna od Aniołów z tomu Nowa miłość i inne opowiadania). Iwaszkiewicz odsłania dziedzinę życia wewnętrznego swoich postaci pośrednio, przez ukazanie strumienia wrażeń i przeżyć. Poeta prezentuje bohaterów poruszanych metafizycznymi tęsknotami, szukających egzystencjalnej pełni, ku czemu drogą okazują się zazwyczaj doznania estetyczne i miłosne. Postaci stają tu wobec tajemnicy życia i Zgonu, co zarazem okazuje się być momentem samopoznania.
Michał Choromański, poprzez współczesnych uważany za w najwyższym stopniu reprezentatywnego przedstawiciela "psychologizmu", w istocie nie dążył do analizowania osobowości. Interesowały go poszczególne fenomeny, stany emocjonalne, uczucia, na przykład zazdrość w głośnej Zazdrości i medycynie. Bohaterzy funkcjonują tu wręcz jako ilustracje takich stanów czy fenomenów psychicznych, nie zaś - złożone charaktery.
Spośród utworów debiutantów lat 30. (zobacz Przełom 1932 r.) w miarę bliskie modelowi powieści psychologicznej były: Życie trwa cztery dni Stefana Otwinowskiego (wpływ "sytuacji granicznych" na kształtowanie się osobowości) i Niekochana Adolfa Rudnickiego (studium splotu miłości i nienawiści). W Adamie Grywałdzie Tadeusz Breza etapowo odkrywa tajemnice psychiki głównego bohatera przez prezentację jego zachowania. Poeta zdecydowanie sprzeciwił się tu technikom introspekcji w prozie, wybierając typ narracji, który historycy literatury określają jako behawiorystyczny. U innych autorów problematyka psychologiczna łączyła się bądź była podporządkowana kwestiom moralnym i metafizycznym (Ład serca Jerzego Andrzejewskiego), wpisywano ją także w schemat powieści o dojrzewaniu czy konwencje prozy historycznej.
(Krzysztof Uniłowski)
Zwrot ku problematyce psychologicznej można zaobserwować od połowy lat 20. Wpłynął on wyraźnie na kształt rodzimej prozy w następnej dekadzie. Nie bez znaczenia były także doświadczenia obcej literatury z kręgu awangardy i inspiracje płynące ze strony nowszych koncepcji w psychologii, psychiatrii, filozofii (psychoanaliza, filozofia osoby). Ówczesna krytyka dla generalnego ustalenia nowych tendencji prozatorskich chętnie posługiwała się terminem "psychologizm", obejmując nim nawet pisarstwo autorów programowo stroniących od introspekcji i subiektywizacji, na przykład Gombrowicza (aczkolwiek koncepcja "formy" odnosi się także do mechanizmów kształtowania osobowości, twórczość autora Ferdydurke ma w istocie charakter antypsychologiczny).
Spośród pisarzy szczególnie zainteresowanych penetracją osobowości istotne miejsce przypada Marii Kuncewiczowej. Uznanie krytyki przyniósł jej cykl nowel Dwa księżyce, gdzie podjęła kwestię mistyfikującego wpływu doznań estetycznych na egzystencjalną samoświadomość. Szczytowym osiągnięciem autorki okazał się kolejny utwór - powieść Cudzoziemka. Nadzwyczajnie dokładna i konsekwentna kompozycja dzieła oddaje swoisty seans psychoanalityczny głównej bohaterki. Narracyjną ramę tworzy stosunek o ostatnim dniu życia Róży Żabczyńskiej. Następne spotkania z najbliższymi przywołują należyte fragmenty biografii bohaterki - jej młodość, małżeństwo, wychowywanie dzieci, ich wkraczanie w dorosłe życie. Róża okazuje się despotką, egocentryczną neurotyczką, nieustannie żądającą od domowników dowodów zainteresowania. ¬ródła tych zachowań tkwią - rzec można - w "kompleksie cudzoziemki". Wyrwana z rodzinnego domu, który za sprawą ironii historii znajdował się w Rosji, wychowana poprzez ciotkę (która nawet wymienia jej imię na "stosowniejsze" dla polskiej dziewczynki), Róża szczególnie odczuwa opresyjny charakter obronnych systemów rodzimej kultury, nastawionych na kultywowanie rytualnych zachowań, wzorów osobowościowych i tym podobne Wspólnie z odejściem ukochanego bohaterka straciła jedyną szansę utożsamienia się - przez miłość - z ojczyzną, a zarazem pogodzenia się i znalezienia upragnionego domu. Zdrada Michała, który, odkrywając dla Róży jej kobiecość, stał się poniekąd - w psychoanalitycznym sensie - jej artystą, "zastępczym ojcem", zafałszowała psychikę bohaterki, skłoniła do zachowań wzmacniających frustrację i poczucie obcości. Równie ważnym przyczyną okazały się niespełnione ambicje artystyczne - błędy w nauki kładą się cieniem na muzycznej karierze Róży. Tym samym bohaterka została wykorzeniona ze wszystkich sfer, gdzie mogłaby się realizować: domu (jako przestrzeni egzystencjonalnej i kulturowej), miłości i sztuki.
"Cudzoziemskość" Róży można rozumieć jako niezaspokojenie potrzeby przynależenia do kogoś i nieumiejętność wyrażania uczuć. W małżeńskim pożyciu Róża nieustannie prowokuje Adama, obnaża jego psychiczną słabość i uległość, dręcząc jego i siebie (charakterystyczne, Iż chwilowe uznanie żony Adam zdobywa jedynie wtedy, gdy na jej prowokacje odpowiada agresją). Bohaterka godzi się za swoim życiem dopiero wówczas, gdy rozpoznaje źródła własnych kompleksów. Swój dramat ostatecznie definiuje jako uczuciową pustkę, która zdecydowała tak o osobistej, jak i artystycznej porażce.
Aczkolwiek poetka zaprzeczała tezie o świadomej inspiracji, warto podkreślić, że Cudzoziemka przyniosła rzadki w naszej poezji przykład kreacji postaci, przywodzącej na myśl koncepcje psychoanalityczne. W późniejszej twórczości Kuncewiczowa, kreśląc nie mniej sugestywne portrety psychologiczne, wpisywała je w konteksty kulturowe, na przykład opozycję natura - cywilizacja (Leśnik), sięgała po wątki z tradycji kultury (uwspółcześniona wersja historii Tristana i Izoldy - Tristan 1946) W tym czasie zwróciła się także ku formom autobiograficznym.
Podobnie do Cudzoziemki skomponowana została powieść Heleny Boguszewskiej Całe życie Sabiny. W plan całości liczne i istotne retrospekcje wpisane zostały na zasadzie skojarzeń. Umierająca bohaterka rekonstruuje własną przeszłość w porządku katalogu, na który składają się: mieszkania, suknie, wykorzystywany, książki i tak dalej To gorzka rekapitulacja przegranego życia, porażek, które bohaterka poniosła w każdym wcieleniu: jako kochanka, żona, nauczycielka, matka...
Problematyka psychologiczna zajęła istotne miejsce w twórczości Zofii Nałkowskiej. Poetka debiutowała przed I wojną światową, publikując w tym okresie kilka powieści studiów kobiecej osobowości (na przykład Narcyza). Dominowała tu jeszcze perspektywa młodopolska - konflikt pomiędzy instynktami a nakładanymi poprzez kulturę restrykcjami. W swojej dojrzałej twórczości autorka skupiła się na stosunku pomiędzy "ja" i zjawiskami społecznymi. Ukazywała wpływ otoczenia, stosunku interpersonalnych, socjalnych ról jednostki na mechanizm kształtowania się osobowości. Mocno podkreślała sprawę automistyfikacji, rozziewu pomiędzy samookreślającym się "ja" i wizerunkiem bohatera w oczach jego partnerów. Zajmowała ją także kwestia przemian psychiki czy wręcz rozchwiania osobowości pod wpływem zmiany pozycji socjalnej postaci. Szczególnie reprezentatywna dla tych zainteresowań Nałkowskiej jest powieść Niedobra miłość. W mniejszym bądź większym stopniu sprawy te podejmowane były także w innych utworach pisarki, na przykład Charakterach, Romansie Teresy Hennert, Granicy (zobacz Granica Nałkowskiej), Niecierpliwych.
Interesujące portrety psychologiczne odnaleźć można w prozie Jarosława Iwaszkiewicza, w szczególności w opowiadaniach z lat 30. i okresu wojennego, należących do szczytowych osiągnięć pisarza (Panny z Wilka, Brzezina, Młyn nad Stratą, Matka Joanna od Aniołów z tomu Nowa miłość i inne opowiadania). Iwaszkiewicz odsłania dziedzinę życia wewnętrznego swoich postaci pośrednio, przez ukazanie strumienia wrażeń i przeżyć. Poeta prezentuje bohaterów poruszanych metafizycznymi tęsknotami, szukających egzystencjalnej pełni, ku czemu drogą okazują się zazwyczaj doznania estetyczne i miłosne. Postaci stają tu wobec tajemnicy życia i Zgonu, co zarazem okazuje się być momentem samopoznania.
Michał Choromański, poprzez współczesnych uważany za w najwyższym stopniu reprezentatywnego przedstawiciela "psychologizmu", w istocie nie dążył do analizowania osobowości. Interesowały go poszczególne fenomeny, stany emocjonalne, uczucia, na przykład zazdrość w głośnej Zazdrości i medycynie. Bohaterzy funkcjonują tu wręcz jako ilustracje takich stanów czy fenomenów psychicznych, nie zaś - złożone charaktery.
Spośród utworów debiutantów lat 30. (zobacz Przełom 1932 r.) w miarę bliskie modelowi powieści psychologicznej były: Życie trwa cztery dni Stefana Otwinowskiego (wpływ "sytuacji granicznych" na kształtowanie się osobowości) i Niekochana Adolfa Rudnickiego (studium splotu miłości i nienawiści). W Adamie Grywałdzie Tadeusz Breza etapowo odkrywa tajemnice psychiki głównego bohatera przez prezentację jego zachowania. Poeta zdecydowanie sprzeciwił się tu technikom introspekcji w prozie, wybierając typ narracji, który historycy literatury określają jako behawiorystyczny. U innych autorów problematyka psychologiczna łączyła się bądź była podporządkowana kwestiom moralnym i metafizycznym (Ład serca Jerzego Andrzejewskiego), wpisywano ją także w schemat powieści o dojrzewaniu czy konwencje prozy historycznej.
(Krzysztof Uniłowski)
- Definicja POEZJA MŁODOPOLSKA:
- Co to jest Polski znaczenie literaturze w relacji do poprzedniego okresu nieporównanie wzrasta. W pierwszej kolejności to właśnie lirycy wprowadzają, zauważalnie dla szerokich kręgów odbiorców, nowy sposób powieść psychologiczna co to jest.
- Definicja POWIEŚĆ HISTORYCZNA:
- Co to jest powieść historyczna nie była dominującą odmianą w ówczesnej prozie. Przypadek wymieniła się w następnej dekadzie. Wtedy także otrzymaliśmy szereg utworów zajmujących znaczne miejsce w XX wiecznej powieść psychologiczna definicja.
- Definicja POWIEŚĆ EKSPERYMENTALNA:
- Co to jest we współczesnej poezji nasiliły się po roku 1956. Wiodącą rolę odgrywali tu starsi pisarze, nawiązujący do dokonań z lat 30. Ważnym bodźcem była także recepcja obcych innowatorów, tworząca powieść psychologiczna co znaczy.
- Definicja POEZJA ŚWIECKA:
- Co to jest rozróżniania w obrębie naszego piśmiennictwa średniowiecznego dwóch jego nurtów tematycznych - religijnego i świeckiego - zadomowił się na dobre w podręcznikach i opracowaniach historycznoliterackich powieść psychologiczna słownik.
- Definicja POWIEŚĆ POLITYCZNA:
- Co to jest powojennym temat polityczny podlegał specjalnym manipulacjom ze strony decydentów, co musiało odcisnąć piętno na poezji krajowej. Historyczne fałsze zaciążyły nad słynnym Popiołem i diamentem Jerzego powieść psychologiczna znaczenie.
Czym jest powieść psychologiczna znaczenie w Motywy literatura P .
