Co znaczy POWIEŚĆ POLITYCZNA:
Powieść polityczna stanowi odpowiedź literatury polskiej po zakończeniu I wojny światowej i odzyskaniu niepodległości na konieczność postawienia diagnozy tej nowej dla państwie sytuacji, zamanifestowania "radości z odzyskanego śmietnika" czy także rozczarowania kształtem odrodzonej państwowości. Generał Barcz Juliusza Kadena Bandrowskiego to pierwsza tego typu próba, idąca pod prąd czytelniczych oczekiwań, nastawionych najprawdopodobniej na idealizację "Najjaśniejszej Rzeczypospolitej". Powieść ta daje panoramę polskiej rzeczywistości w pierwszych miesiącach po wyzwoleniu, nacechowanej nieładem wewnętrznym (ekscesy na granicach, zamach stanu, knowania polityków). Akcja toczy się pośród najwyżej postawionych ludzi w kraju, stanowi rodzaj pamfletu na autentyczne wydarzenia tych lat i w szczególności na polityków za nie odpowiedzialnych. Postacie walących ze sobą politycznych antagonistów: Barcza, Krywulta, Dąbrowy - zlepione są z kilku zwykle prawdziwych, historycznych pierwowzorów. Identyfikacja którejś z nich z autentycznym "modelem" okazuje się niemożliwa. Bohater tytułowy uosabia osamotnienie ogromnej myśli politycznej pośród ludzi niezdolnych jej docenić i pielęgnować. Monumentalność wizerunku Barcza podważona zostaje ujawnieniem jego prywatnych słabostek. Odczytywana jako "gigantyczna plotka o władzy", powieść ta epatuje trzeźwością i bezceremonialnością podejścia do patetycznego z założenia tematu. Artyzm tego utworu bazuje na zaskakującym mariażu stylistycznego baroku z behawioryzmem, sentymentalnego patosu z "żołnierską" wulgarnością i dosadnością. Rzeczywistość Kadena jest odintelektualizowana, ludzie urzeczowieni albo zanimalizowani i pozbawieni psychiki, zredukowani do odrażająco przedstawionej fizjologii.
Następną powieścią tej ekipy jest Romans Teresy Hennert Zofii Nałkowskiej, utwór o nachyleniu ideowo społecznym. Autorkę absorbują socjalne następstwa sprawowania władzy poprzez wojsko i kręgi finansjery. Wątki romansowe pomagają tu w prezentacji sfer wpływowych na złą sytuację w państwie. Krytycyzm autorki nie został wyrażony bezpośrednio, w narratorskim komentarzu - powieść ma strukturę polifoniczną, prezentuje różnorodne stanowiska postaci o odmiennych orientacjach politycznych, bez rozstrzygania o ich słuszności. Niekorzystna ocena politycznego status quo formułowana jest poprzez profesora Laternę, jego syna Andrzeja - komunistę i porucznika Lina. Nacjonalizm, patriotyzm, komunizm tych bohaterów skonfrontowany zostaje z monumentalną, aczkolwiek budzącą grozę, "militarną osobowością" pułkownika Omskiego, reprezentanta odradzającego się wiecznie wojennego barbarzyństwa. Wojna funkcjonuje w tej postaci jako naturalna emanacja instynktu agresji i zniszczenia. Prywatne kwestie bohaterów (takie jak tytułowy romans) nieuchronnie prowadzą w sfery ogromnej polityki. Czując swą zbędność w zmienionych, pokojowych uwarunkowaniach, sfustrowany Omski wyładowuje instynkt Zgonu w akcie morderstwa. Wystarczy zetknięcie uśpionej na chwilę potrzeby destrukcji z odpowiednią ideologią, a wojenna machina znowu ruszy - zdaje się przestrzegać poetka. W czasie gdy jej niekorzystny wpływ objawia się w bardzo głęboko sięgającej degeneracji więzi międzyludzkich.
Najwybitniejszą powieścią polityczną inicjalnych lat niepodległości było (zobacz) Przedwiośnie Stefana Żeromskiego. Skalą patriotycznego i społecznego zaangażowania autor ten przewyższał pisarzy, których polityczne powieści już omówiono. Tym ostrzej demonstrują własne opinie rezonujący bohaterzy Przedwiośnia. Rozziew pomiędzy idealnym projektem ("szklane domy") a rzeczywistością biednego państwa, zbudowanego na socjalnej nierówności, politycznym ucisku, policyjnej kontroli rysuje się wyraźnie. Przedwiośnie jest realistyczną powieścią rozwojową. Młody Cezary Baryka przeżywa inicjację w życie polityczne i socjalne w rewolucyjnym Baku - tam pozbywa się większości młodzieńczych iluzji, poznaje siłę destrukcyjną i okrucieństwo rewolucji i cynizm jej sprawców. Nieznana Polska z ojcowskich opowieści ma mu przynieść wyrównanie moralnych szkód, które poniósł na Wschodzie.
Bezpośredni kontakt z państwem wywołuje szok wzmocniony efektem obcości, egzotyczności polskich realiów w oczach Cezarego i nastawieniem bohatera na odbiór odmiennych wrażeń. Zdezorientowanego młodzieńca autor wmanewrował między sfery oddziaływania dwóch wpływowych sił politycznych: patriotycznej, kontruktywnej myśli Gajowca, proponującego ewolucyjną metodę stopniowych reform i ideologii komunistycznej, powołującej się na drastyczne przykłady krzywdy socjalnej i politycznego bezprawia i zalecającej rewolucyjny przewrót jako najskuteczniejszą terapię. Wplątany w uroczy i niebezpieczny romans z ziemianką (symbolizujący charakterystyczną dla Żeromskiego "urodę życia"), a zobligowany wewnętrznie do ofiarnej socjalnej służby wszystkim wydziedziczonym, bohater (podobnie jak wcześniejsi samotni, "bezdomni" bojownicy Żeromskiego), wyrzeka się prywatnych satysfakcji i poświęca pracy socjalnej. Jego akces do zrewoltowanego tłumu, idącego na Belweder, nie znaczy wszakże zdecydowanego wyboru drogi rewolucyjnej. Jest raczej wyrazem indywidualistycznej przekory człowieka, który pod wpływem impulsu, w konsekwencji osobistego zawodu, zrywa z bliskimi sobie, uprzywilejowanymi klasami społeczeństwa, wybiera drogę samotnego reformatora, nie przyłączając się do żadnego zorganizowanego ruchu. Cezary przecież "szedł sam", nie wmieszał się w gromadę manifestantów. Przedwiośnie jest zapewne w najwyższym stopniu gorzką diagnozą, postawioną młodemu państwu polskiemu. Jest także - być może z wyjątkiem intencji autora - ostrzeżeniem polskiej inteligencji, która nie potrafi znaleźć dla siebie określonego miejsca w socjalnej strukturze.
Cieniem problematyki Przedwiośnia, mocniej wspartym o temat wojenny, jest Pokolenie Marka Świdy Andrzeja Struga. Napotykamy tu - właściwy w tym czasie raczej poezji Zachodu - motyw "straconego pokolenia". Odmiennie niż Omski (postać z powieści Nałkowskiej), urodzony człowiek wojny, który nie potrafi znaleźć dla siebie miejsca w pokojowych uwarunkowaniach, Marek Świda przeżył wojnę jako doświadczenie, które go wewnętrznie okaleczyło. Wojna jest w nim trwale obecna, powraca w koszmarach sennych, halucynacjach, stanach lękowych, które przeżywa bohater. Rozbudowana w ten sposób sfera prywatna egzystencji postaci sąsiaduje w tej powieści z krytycznymi przedstawieniami nieudolnego polskiego parlamentaryzmu i panoszenia się nuworyszów, dorobkiewiczów, spekulujących rekinów finansjery. Krytycyzm Struga wobec przejawów gospodarczego i politycznego ożywienia odrodzonego państwa jest dość umiarkowany, nie dorównuje pasji Żeromskiego. Strug kontynuuje problematykę polityczną w szeregu powieści rządzących się prawami satyry i karykatury. To są: Ogromny dzień. Kronika niedoszłych wypadków, fikcja polityczna, opisująca niedoszły nacjonalistyczny zamach stanu i W Nienadybach byczo jest - nie dokończona powieść o czasach senacji.
Jako drapieżny, bystry, czasami stronniczy poeta polityczny zasłynął Juliusz Kaden Bandrowski. Jego kolejna - po Generale Barczu - powieść Czarne skrzydła, przedstawia dzieje katastrofy w zagłębiowskiej kopalni. Kaden pokazał odpowiadającą ówczesnym realiom, ostrość socjalnych i politycznych konfliktów w środowisku górniczym. Powszechny opór wobec wpływów obcego kapitału w polskim przemyśle wydobywczym uzasadnił nie tylko argumentami natury gospodarczej. Przeciwko przejmowaniu polskich dóbr poprzez cudzoziemców przemawia u niego także wyjątkowo odpychająca osobowość zwyrodniałego dyrektora Coeura. Trzeba przyznać, Iż przykłady moralnej degeneracji Kaden tropi również pośród robotników; zaś polityczną nieuczciwość zarzuca liderom PPS, rzekomo reprezentującym na forum parlamentu robotniczy pkt. widzenia (poseł Mieniewski). Różnice poglądów na sprawę robotniczą skutkuje zerwanie Tadeusza Mieniewskiego (porte parole autora) - z ojcem, posłem Mieniewskim. Z godnym uznania obiektywizmem Kaden relacjonuje spór komunisty Dusia z Tadeuszem ekslegionistą (równie bezstronnie Żeromski opisywał namiętnie dyskusje Baryki z komunistą Lulkiem). Kaden kontynuuje w tym utworze metaforyczną odmianę ekspresjonistycznego nurtu polskiej literatury. Jego następna ogromna powieść Mateusz Bigda poświęcona jest polskiej "sejmokracji" przed przewrotem majowym. Pomyślana jako druga część Czarnych skrzydeł (trzecią miał być zachowany we fragmentach Jedwabny węzeł) stawia w centrum wydarzeń chłopskiego przywódcę, który wdaje się w pokrętne machinacje polityczne wyłącznie dla własnej kariery. Powieść oddaje pustkę ideową czasów sanacji, jej historyczny opór wobec wszelkich przejawów opozycji i łatwość rodzenia się w tej atmosferze prefaszystowskiego, totalitarnego kultu prymitywnej siły. Tadeusz Mieniewski, zabłąkany obrońca interesów robotniczych z poprzedniego utworu, w tej powieści okazuje się zwolennikiem "brania za pysk" przedstawicieli opozycji. Kaden staje się w następnych częściach politycznego cyklu powieściowego rzecznikiem oficjalnej, państwowotwórczej wykładni sensu bieżących wydarzeń - może tym należy wyjaśniać wątpliwy artystyczny wynik Mateusza Bigdy i Jedwabnego węzła. Tym niemniej unikatowy splot chwytów naturalistycznych (czy behawiorystycznych) z ekspresjonistycznym metaforyzmem nadał jego prozie łatwo rozpoznawalny koloryt, rytm i mięsistość i zapewnił pisarzowi znaczący rezonans czytelniczy. Ukonstytuowała się szkoła "kadenistów" z J. Kornackim, H. Naglerową i T. Brezą.
(Krystyna Kralkowska Gątkowska)
Następną powieścią tej ekipy jest Romans Teresy Hennert Zofii Nałkowskiej, utwór o nachyleniu ideowo społecznym. Autorkę absorbują socjalne następstwa sprawowania władzy poprzez wojsko i kręgi finansjery. Wątki romansowe pomagają tu w prezentacji sfer wpływowych na złą sytuację w państwie. Krytycyzm autorki nie został wyrażony bezpośrednio, w narratorskim komentarzu - powieść ma strukturę polifoniczną, prezentuje różnorodne stanowiska postaci o odmiennych orientacjach politycznych, bez rozstrzygania o ich słuszności. Niekorzystna ocena politycznego status quo formułowana jest poprzez profesora Laternę, jego syna Andrzeja - komunistę i porucznika Lina. Nacjonalizm, patriotyzm, komunizm tych bohaterów skonfrontowany zostaje z monumentalną, aczkolwiek budzącą grozę, "militarną osobowością" pułkownika Omskiego, reprezentanta odradzającego się wiecznie wojennego barbarzyństwa. Wojna funkcjonuje w tej postaci jako naturalna emanacja instynktu agresji i zniszczenia. Prywatne kwestie bohaterów (takie jak tytułowy romans) nieuchronnie prowadzą w sfery ogromnej polityki. Czując swą zbędność w zmienionych, pokojowych uwarunkowaniach, sfustrowany Omski wyładowuje instynkt Zgonu w akcie morderstwa. Wystarczy zetknięcie uśpionej na chwilę potrzeby destrukcji z odpowiednią ideologią, a wojenna machina znowu ruszy - zdaje się przestrzegać poetka. W czasie gdy jej niekorzystny wpływ objawia się w bardzo głęboko sięgającej degeneracji więzi międzyludzkich.
Najwybitniejszą powieścią polityczną inicjalnych lat niepodległości było (zobacz) Przedwiośnie Stefana Żeromskiego. Skalą patriotycznego i społecznego zaangażowania autor ten przewyższał pisarzy, których polityczne powieści już omówiono. Tym ostrzej demonstrują własne opinie rezonujący bohaterzy Przedwiośnia. Rozziew pomiędzy idealnym projektem ("szklane domy") a rzeczywistością biednego państwa, zbudowanego na socjalnej nierówności, politycznym ucisku, policyjnej kontroli rysuje się wyraźnie. Przedwiośnie jest realistyczną powieścią rozwojową. Młody Cezary Baryka przeżywa inicjację w życie polityczne i socjalne w rewolucyjnym Baku - tam pozbywa się większości młodzieńczych iluzji, poznaje siłę destrukcyjną i okrucieństwo rewolucji i cynizm jej sprawców. Nieznana Polska z ojcowskich opowieści ma mu przynieść wyrównanie moralnych szkód, które poniósł na Wschodzie.
Bezpośredni kontakt z państwem wywołuje szok wzmocniony efektem obcości, egzotyczności polskich realiów w oczach Cezarego i nastawieniem bohatera na odbiór odmiennych wrażeń. Zdezorientowanego młodzieńca autor wmanewrował między sfery oddziaływania dwóch wpływowych sił politycznych: patriotycznej, kontruktywnej myśli Gajowca, proponującego ewolucyjną metodę stopniowych reform i ideologii komunistycznej, powołującej się na drastyczne przykłady krzywdy socjalnej i politycznego bezprawia i zalecającej rewolucyjny przewrót jako najskuteczniejszą terapię. Wplątany w uroczy i niebezpieczny romans z ziemianką (symbolizujący charakterystyczną dla Żeromskiego "urodę życia"), a zobligowany wewnętrznie do ofiarnej socjalnej służby wszystkim wydziedziczonym, bohater (podobnie jak wcześniejsi samotni, "bezdomni" bojownicy Żeromskiego), wyrzeka się prywatnych satysfakcji i poświęca pracy socjalnej. Jego akces do zrewoltowanego tłumu, idącego na Belweder, nie znaczy wszakże zdecydowanego wyboru drogi rewolucyjnej. Jest raczej wyrazem indywidualistycznej przekory człowieka, który pod wpływem impulsu, w konsekwencji osobistego zawodu, zrywa z bliskimi sobie, uprzywilejowanymi klasami społeczeństwa, wybiera drogę samotnego reformatora, nie przyłączając się do żadnego zorganizowanego ruchu. Cezary przecież "szedł sam", nie wmieszał się w gromadę manifestantów. Przedwiośnie jest zapewne w najwyższym stopniu gorzką diagnozą, postawioną młodemu państwu polskiemu. Jest także - być może z wyjątkiem intencji autora - ostrzeżeniem polskiej inteligencji, która nie potrafi znaleźć dla siebie określonego miejsca w socjalnej strukturze.
Cieniem problematyki Przedwiośnia, mocniej wspartym o temat wojenny, jest Pokolenie Marka Świdy Andrzeja Struga. Napotykamy tu - właściwy w tym czasie raczej poezji Zachodu - motyw "straconego pokolenia". Odmiennie niż Omski (postać z powieści Nałkowskiej), urodzony człowiek wojny, który nie potrafi znaleźć dla siebie miejsca w pokojowych uwarunkowaniach, Marek Świda przeżył wojnę jako doświadczenie, które go wewnętrznie okaleczyło. Wojna jest w nim trwale obecna, powraca w koszmarach sennych, halucynacjach, stanach lękowych, które przeżywa bohater. Rozbudowana w ten sposób sfera prywatna egzystencji postaci sąsiaduje w tej powieści z krytycznymi przedstawieniami nieudolnego polskiego parlamentaryzmu i panoszenia się nuworyszów, dorobkiewiczów, spekulujących rekinów finansjery. Krytycyzm Struga wobec przejawów gospodarczego i politycznego ożywienia odrodzonego państwa jest dość umiarkowany, nie dorównuje pasji Żeromskiego. Strug kontynuuje problematykę polityczną w szeregu powieści rządzących się prawami satyry i karykatury. To są: Ogromny dzień. Kronika niedoszłych wypadków, fikcja polityczna, opisująca niedoszły nacjonalistyczny zamach stanu i W Nienadybach byczo jest - nie dokończona powieść o czasach senacji.
Jako drapieżny, bystry, czasami stronniczy poeta polityczny zasłynął Juliusz Kaden Bandrowski. Jego kolejna - po Generale Barczu - powieść Czarne skrzydła, przedstawia dzieje katastrofy w zagłębiowskiej kopalni. Kaden pokazał odpowiadającą ówczesnym realiom, ostrość socjalnych i politycznych konfliktów w środowisku górniczym. Powszechny opór wobec wpływów obcego kapitału w polskim przemyśle wydobywczym uzasadnił nie tylko argumentami natury gospodarczej. Przeciwko przejmowaniu polskich dóbr poprzez cudzoziemców przemawia u niego także wyjątkowo odpychająca osobowość zwyrodniałego dyrektora Coeura. Trzeba przyznać, Iż przykłady moralnej degeneracji Kaden tropi również pośród robotników; zaś polityczną nieuczciwość zarzuca liderom PPS, rzekomo reprezentującym na forum parlamentu robotniczy pkt. widzenia (poseł Mieniewski). Różnice poglądów na sprawę robotniczą skutkuje zerwanie Tadeusza Mieniewskiego (porte parole autora) - z ojcem, posłem Mieniewskim. Z godnym uznania obiektywizmem Kaden relacjonuje spór komunisty Dusia z Tadeuszem ekslegionistą (równie bezstronnie Żeromski opisywał namiętnie dyskusje Baryki z komunistą Lulkiem). Kaden kontynuuje w tym utworze metaforyczną odmianę ekspresjonistycznego nurtu polskiej literatury. Jego następna ogromna powieść Mateusz Bigda poświęcona jest polskiej "sejmokracji" przed przewrotem majowym. Pomyślana jako druga część Czarnych skrzydeł (trzecią miał być zachowany we fragmentach Jedwabny węzeł) stawia w centrum wydarzeń chłopskiego przywódcę, który wdaje się w pokrętne machinacje polityczne wyłącznie dla własnej kariery. Powieść oddaje pustkę ideową czasów sanacji, jej historyczny opór wobec wszelkich przejawów opozycji i łatwość rodzenia się w tej atmosferze prefaszystowskiego, totalitarnego kultu prymitywnej siły. Tadeusz Mieniewski, zabłąkany obrońca interesów robotniczych z poprzedniego utworu, w tej powieści okazuje się zwolennikiem "brania za pysk" przedstawicieli opozycji. Kaden staje się w następnych częściach politycznego cyklu powieściowego rzecznikiem oficjalnej, państwowotwórczej wykładni sensu bieżących wydarzeń - może tym należy wyjaśniać wątpliwy artystyczny wynik Mateusza Bigdy i Jedwabnego węzła. Tym niemniej unikatowy splot chwytów naturalistycznych (czy behawiorystycznych) z ekspresjonistycznym metaforyzmem nadał jego prozie łatwo rozpoznawalny koloryt, rytm i mięsistość i zapewnił pisarzowi znaczący rezonans czytelniczy. Ukonstytuowała się szkoła "kadenistów" z J. Kornackim, H. Naglerową i T. Brezą.
(Krystyna Kralkowska Gątkowska)
- Co znaczy PRZEŁOM ANTYPOZYTYWISTYCZNY:
- Porównanie początku lat 90. obserwować można krytykę pozytywizmu nie tylko jako programu społecznego, lecz i jego klimatu kulturalnego i intelektualnego i samej literatury z jej zadaniami wychowawczymi i powieść polityczna co znaczy.
- Krzyżówka POEZJA ROMANTYCZNEGO PRZEŁOMU:
- Dlaczego stworzenia listopadowego wywołał w poezji polskiego romantyzmu przełom o podwójnym charakterze. Po pierwsze, odtąd wymienia się struktura życia literackiego, gdyż twórczość rozpoczyna trwale dzielić powieść polityczna krzyżówka.
- Co to jest POWIEŚĆ POLITYCZNA:
- Jak lepiej powojennym temat polityczny podlegał specjalnym manipulacjom ze strony decydentów, co musiało odcisnąć piętno na poezji krajowej. Historyczne fałsze zaciążyły nad słynnym Popiołem i diamentem Jerzego powieść polityczna co to jest.
- Słownik POEZJA PROLETARIACKA:
- Kiedy polityczna po pierwszej wojnie światowej - odzyskanie niepodległości i stworzenie w najbliższym sąsiedztwie państwa socjalistycznego bezpośrednio wpłynęło na oblicze polskiej literaturze powieść polityczna słownik.
- Czym jest POWIEŚĆ KATASTROFICZNA:
- Od czego zależy wszystkie polskie w najwyższym stopniu znaczne teksty katastroficzne powstały około 1925 r. Zwiastowały kres aktualnej cywilizacji, a w szczególności - kultury europejskiej, zdegenerowanej powieść polityczna czym jest.
Czym jest powieść polityczna znaczenie w Motywy literatura P .
