Co znaczy NOWA FALA:
Termin określający ruch literacki przełomu lat 60. i 70. Zwłaszcza definicje tego używa się odnosząc się do debiutantów z lat 1968-1972. W r. 1968 debiutuje tomem Korekta twarzy Stanisław Barańczak, ukazują się tomy Ryszarda Krynickiego Pęd pogoni, pęd ucieczki i Jarosława Markiewicza Przyszedłem zapytać o swoje imię czasu, który wnoszę. W r. 1969 Krynicki wydaje Akt urodzenia. 1970 r. to: Jednym tchem Barańczaka, Drugi zestaw wierszy Ewy Lipskiej, Godzina jastrzębi Krzysztofa Karaska. Arkusz poetycki Karaska, w okolicy tomów Krynickiego i Markiewicza, wskazał Barańczak w swej pierwszej książce krytycznej (Nieufni i zadufani) uznanej za manifest autorski, jako najwartościowsze z dokonań wstępującego pokolenia. W 1971 r. pojawiły się następne zbiory: Nawracanie stracha na wróble Leszka A. Moczulskiego i Podtrzymując radosne pozory trwania pochodu Markiewicza. Przełomowym był rok 1972, kiedy ukazały się: Dziennik poranny Barańczaka, Lekcja liryki Jacka Bierezina, Drozd i inne wiersze Karaska, Nastanie święto i dla leniuchów Juliana Kornhausera, Samopalenie Jerzego Kronholda, Trzeci zestaw wierszy Lipskiej, Komunikat Adama Zagajewskiego. Przewarzająca część spośród debiutantów stanowili artysty urodzeni w okolicach roku 1945, reprezentanci jednego pokolenia. Stąd wzięła się popularność konkurencyjnego wobec Nowej Fali terminu: "pokolenie ´68", gdzie podkreślony został okres przeżycia krystalizującego świadomość formacji (tak zwany wydarzenia marcowe z r. 1968). Inne spotykane ustalenia: Nowy Ruch, pokolenie ´70, poeci kontestacji, Nowy Styl, Młoda Kultura. Uznanymi liderami generacji byli: Stanisław Barańczak, Ryszard Krynicki, Julian Kornhauser, Adam Zagajewski. W ramach tej formacji odnaleźli się artysty nieco starsi i debiutujący przed r. 1968: Leszek A. Moczulski, Krzysztof Karasek, Jarosław Markiewicz. Podobnie młodsi, debiutujący u schyłku Nowej Fali: Lech Dymarski, Zdzisław Jaskuła. Pokoleniowo do Nowej Fali należą nie związani z nią oficjalnie: Ewa Lipska, Rafał Wojaczek, Józef Baran. Za identyfikujących się z Nową Falą uznaje się: Mariannę Bocian, Jacka Bierezina, Lothara Herbsta, Witolda Sułkowskiego, Leszka Szarugę, Andrzeja Titkowa. Rowieśnikami Nowej Fali są współautorzy książki polemicznej (Spór o poezję) wobec dwóch sztandarowych manifestów generacji, poeci katowickiej ekipy "Kontekst": Tadeusz Sławek, Andrzej Szuba, Włodzimierz Paźniewski, Stanisław Piskor, których wiersze korzystają z doświadczeń między innymi amerykańskiej literaturze beatu i dalekowschodniego haiku. Spośrod rówieśników Nowej Fali reprezentujących skrajnie odmienny od czołówki pokolenia program literacki wymienić trzeba także członków krakowskiej ekipy "Tylicz": Jerzego Gizellę, Adama Ziemianina, Andrzeja Warzechę, których literatura posiadała takie dominanty, jak: natura, folklor, emocja i która ustalana była mianem "chłopskiego parnasizmu".
Twórczość poetycka Nowej Fali, wyrastająca z niezgody na ówczesny porządek socjalny, stała się częścią zjawiska szerszego, obejmującego całość kultury tego okresu: ruch teatralny (Teatr STU, Teatr 8 Dnia, Teatr 77, Kalambur), malarstwo ekipy "Wprost", "kino moralnego niepokoju" (K. Kieślowski, A. Holland, J. Kijowski, T. Zygadło), eseistyka polityczna Adama Michnika i Marcina Króla. Pismem integrującym pokolenie był w latach 1971-1976 krakowski "Student", istotny był także "Nowy Słowo". Nadrzędnym postulatem pokolenia uczyniono potrzebę docierania do prawdy, zbliżenia do rzeczywistości ("nowy realizm"), ucieczki od uproszczonego wartościowania. Wrogiem stała się gazeta symbolizująca degradację języka i świata polityki i potoczne prawdy o świecie symbolizujące natomiast czarno białą aksjologię właściwą propagandzie i kulturze masowej. W obrębie poetyckiej Nowej Fali współistniały dwie kluczowe tendencje artystyczne, które można utożsamić z dwiema głównymi ekipami poetyckimi. Stanisław Barańczak i Ryszard Krynicki z poznańskiej ekipy "Próby" reprezentowali nurt lingwistyczny - zmodyfikowaną kontynuację doświadczeń Białoszewskiego, Karpowicza i Awangardy Krakowskiej. "Neolingwiści" zajęli się językiem w zastosowaniu, mechanizmami manipulacji językowej, nowomową, perswazją. Adam Zagajewski i Julian Kornhauser to najważniejsi przedstawiciele krakowskiej ekipy "Teraz" (pozostali: Wit Jaworski, Jerzy Kronhold, Jerzy Piątkowski, Stanisław Stabro) postulującej "mowę wprost". Do głownych manifestów generacji należą książki: Nieufni i zadufani Barańczaka i Świat nie przedstawiony Kornhausera i Zagajewskiego (1974). Barańczak wyraża przekonanie, że "literatura powinna być nieufnością", manifestuje postawę romantyczną, nieufność wobec rzeczywistości, krytycyzm literatury wobec świata i samej siebie, demaskatorstwo. Celem nadrzędnym staje się "oczyszczenie drogi prawdzie". Pozytywne realizacje dostrzega Barańczak w nurcie literaturze lingwistycznej i debiutach swoich rówieśników. Dla Kornhausera i Zagajewskiego głównym zadaniem literatury winno być "przedstawienie świata" - osiągnięcie kontaktu z rzeczywistością jako warunku normalnego funkcjonowania kultury. Naczelną zasadą powinno stać się "mówienie wprost" - bez uciekania się do kostiumów fikcji, stylizacji czy alegorii. Manifest Barańczaka był reakcją na skażenie języka nowomową i zdominowaniem literaturze lat 60. poprzez tendencje estetyzujące, banalizujące język poetycki. Postulaty Świata nie przedstawionego wzięły się z przekonania o braku prawdziwego opisu rzeczywistości w całej powojennej poezji polskiej.
Rożnorodność dokonań twórczych Nowej Fali sprawia, że nie możemy mówić o "zbiorowej poetyce". Zwraca z kolei uwagę zespół ulubionych środków ekspresji. Wiersz nowofalowy powstawał regularnie w opozycji do nieliterackich form wypowiedzi (ankieta, notatka prasowa, przemówienie, i tym podobne), stąd w obrębie tekstu tak zwany "wyraz cudze" i polemika z nim, na przykład parodia. Wyraźnym tropem nowofalowym jest także "konkret" przeciwstawiany wyrazom "powszechnikom" - ogólnikom. "Konkret" jest w tej literaturze także historyczny: przywoływanie imion i nazwisk żyjących postaci, precyzyjne określanie miejsca i czasu akcji lirycznej, hasła z transparentów, nazwy swoje. Wszystko to świadczy o publicystycznym zaangażowaniu omawianej literaturze. Nowa Fala uprawiała swoistą socjologię języka, gdzie pomocną okazała się figura stylistyczna przejęta od "lingwistów": metafora językowa. Przekształcenia: rozbicia, rozwinięcia, kontaminacje związków frazeologicznych, charakterystyczne są zresztą w ramach Nowej Fali nie tylko dla tak zwany neolingwistów. Literatura Nowej Fali to wielość gatunków: od sonetów, elegii, pieśni, poprzez prozę poetycką, aforyzm, po pastisze piosenek i tekstów propagandowych, parodie literackie. Słynne stały się nowofalowe poematy: Podróż pośmiertna III R. Krynickiego, Nowy Świat Adama Zagajewskiego, Rewolucjonista przy kiosku z piwem K. Karaska, Przygoda w krainie nowej moralności L. Szarugi, Sztuczne oddychanie S. Barańczaka. Oryginalnym rozwiązaniem jest "poemat rozkwitający" oparty na wzorcu Peiperowskim ("układ rozkwitania"). W razie wierszy Barańczaka i Krynickiego to swoisty "koncept frazeologiczny" (wielokrotne rozwinięcia i przekształcenia tego samego elementu - zwrotu), wyprowadzający wieloznaczności z utartych formuł języka potocznego, ze skamielin kulturowych i nowomowy. W wierszach pisarzy kojarzonych z Nową Falą obserwować można funkcjonowanie właściwych im słów kluczy: prawda, język, krew, ogień, wojna. Z ważniejszych tematów wymienić trzeba: Zgon, ciało, miasto, gazetę, poezję. Pośród typów bohatera lirycznego wierszy nowofalowych zauważalny jest tak zwany "szary człowiek" - zalękniony obywatel Polski lat 70., konformista, przeciętny reprezentant zbiorowości lękający się tłumu, do którego w gruncie rzeczy należy. Inny typ bohatera posiada cechy rozdartego wewnętrznie inteligenta o aspiracjach etycznych, jednak niezdolnego do działania. Definicja Nowej Fali dotyczy zamkniętego okresu w życiu literackim. Jego pierwsza etap to lata 1968-1976: moment "burzy i naporu", rozpoznania się pisarzy we wspólnocie ideowo artystycznej, skończony administracyjnym "zamknięciem ust" (zapisy cenzorskie; zobacz Drugi obieg). Wzrasta liczba publikacji atakujących zdarzenie Nowej Fali w literaturze (między innymi podręcznik Jana Kurowickiego Dzień powszedni wyobraźni zarzucająca Nowej Fali niezrozumienie marksizmu, "postawę kamerdynerską"). Czasopisma i oficjalna krytyka lansują schemat literaturze rezygnującej z zaangażowania na rzecz autotematyzmu, psychologii czy wręcz egzotycznych inspiracji kulturowych (Daleki Wschód, Zen). Wyodrębnienie etapy 1976-1981 podyktowane jest okolicznościami życia literackiego, podzielonego na dwa obiegi wydawnicze. Czołowi poeci Nowej Fali współtworzą "drugi obieg", publikują w ośrodkach polskiej emigracji. W 1979 r. nakładem paryskiego Instytutu Literackiego ukazuje się zestaw szkiców S. Barańczaka Etyka i poetyka - krytycznoliteracki manifest postawy wobec totalitaryzmu, przekonania o ścisłym związku etyki i literatury. Główne tomy Nowej Fali z tych lat: Ja wiem, Iż to niesłuszne i Tryptyk z betonu, zmęczenia i śniegu Barańczaka, Nasze życie rośnie Krynickiego, Narzędzia i instrumenty L.A. Moczulskiego. 1981 r. wyznacza koniec okresu Nowej Fali i ustala start indywidualnych przemian w literaturze jej reprezentantów, z których niektórzy pozostają odtąd poza państwem (Barańczak, Zagajewski).
(Dariusz Pawelec)
Zobacz także: DRUGI OBIEG; Literatura LINGWISTYCZNA; JECHAĆ DO LWOWA ZAGAJEWSKIEGO; JĘZYK, TO DZIKIE MIĘSO KRYNICKIEGO; PODNOSZˇC Z PROGU NIEDZIELNˇ GAZETĘ BARAŃCZAKA; SPÓJRZMY PRAWDZIE W OCZY BARAŃCZAKA; TŁUM, KTÓRY TŁUMI I Wyjaśnia BARAŃCZAKA
Twórczość poetycka Nowej Fali, wyrastająca z niezgody na ówczesny porządek socjalny, stała się częścią zjawiska szerszego, obejmującego całość kultury tego okresu: ruch teatralny (Teatr STU, Teatr 8 Dnia, Teatr 77, Kalambur), malarstwo ekipy "Wprost", "kino moralnego niepokoju" (K. Kieślowski, A. Holland, J. Kijowski, T. Zygadło), eseistyka polityczna Adama Michnika i Marcina Króla. Pismem integrującym pokolenie był w latach 1971-1976 krakowski "Student", istotny był także "Nowy Słowo". Nadrzędnym postulatem pokolenia uczyniono potrzebę docierania do prawdy, zbliżenia do rzeczywistości ("nowy realizm"), ucieczki od uproszczonego wartościowania. Wrogiem stała się gazeta symbolizująca degradację języka i świata polityki i potoczne prawdy o świecie symbolizujące natomiast czarno białą aksjologię właściwą propagandzie i kulturze masowej. W obrębie poetyckiej Nowej Fali współistniały dwie kluczowe tendencje artystyczne, które można utożsamić z dwiema głównymi ekipami poetyckimi. Stanisław Barańczak i Ryszard Krynicki z poznańskiej ekipy "Próby" reprezentowali nurt lingwistyczny - zmodyfikowaną kontynuację doświadczeń Białoszewskiego, Karpowicza i Awangardy Krakowskiej. "Neolingwiści" zajęli się językiem w zastosowaniu, mechanizmami manipulacji językowej, nowomową, perswazją. Adam Zagajewski i Julian Kornhauser to najważniejsi przedstawiciele krakowskiej ekipy "Teraz" (pozostali: Wit Jaworski, Jerzy Kronhold, Jerzy Piątkowski, Stanisław Stabro) postulującej "mowę wprost". Do głownych manifestów generacji należą książki: Nieufni i zadufani Barańczaka i Świat nie przedstawiony Kornhausera i Zagajewskiego (1974). Barańczak wyraża przekonanie, że "literatura powinna być nieufnością", manifestuje postawę romantyczną, nieufność wobec rzeczywistości, krytycyzm literatury wobec świata i samej siebie, demaskatorstwo. Celem nadrzędnym staje się "oczyszczenie drogi prawdzie". Pozytywne realizacje dostrzega Barańczak w nurcie literaturze lingwistycznej i debiutach swoich rówieśników. Dla Kornhausera i Zagajewskiego głównym zadaniem literatury winno być "przedstawienie świata" - osiągnięcie kontaktu z rzeczywistością jako warunku normalnego funkcjonowania kultury. Naczelną zasadą powinno stać się "mówienie wprost" - bez uciekania się do kostiumów fikcji, stylizacji czy alegorii. Manifest Barańczaka był reakcją na skażenie języka nowomową i zdominowaniem literaturze lat 60. poprzez tendencje estetyzujące, banalizujące język poetycki. Postulaty Świata nie przedstawionego wzięły się z przekonania o braku prawdziwego opisu rzeczywistości w całej powojennej poezji polskiej.
Rożnorodność dokonań twórczych Nowej Fali sprawia, że nie możemy mówić o "zbiorowej poetyce". Zwraca z kolei uwagę zespół ulubionych środków ekspresji. Wiersz nowofalowy powstawał regularnie w opozycji do nieliterackich form wypowiedzi (ankieta, notatka prasowa, przemówienie, i tym podobne), stąd w obrębie tekstu tak zwany "wyraz cudze" i polemika z nim, na przykład parodia. Wyraźnym tropem nowofalowym jest także "konkret" przeciwstawiany wyrazom "powszechnikom" - ogólnikom. "Konkret" jest w tej literaturze także historyczny: przywoływanie imion i nazwisk żyjących postaci, precyzyjne określanie miejsca i czasu akcji lirycznej, hasła z transparentów, nazwy swoje. Wszystko to świadczy o publicystycznym zaangażowaniu omawianej literaturze. Nowa Fala uprawiała swoistą socjologię języka, gdzie pomocną okazała się figura stylistyczna przejęta od "lingwistów": metafora językowa. Przekształcenia: rozbicia, rozwinięcia, kontaminacje związków frazeologicznych, charakterystyczne są zresztą w ramach Nowej Fali nie tylko dla tak zwany neolingwistów. Literatura Nowej Fali to wielość gatunków: od sonetów, elegii, pieśni, poprzez prozę poetycką, aforyzm, po pastisze piosenek i tekstów propagandowych, parodie literackie. Słynne stały się nowofalowe poematy: Podróż pośmiertna III R. Krynickiego, Nowy Świat Adama Zagajewskiego, Rewolucjonista przy kiosku z piwem K. Karaska, Przygoda w krainie nowej moralności L. Szarugi, Sztuczne oddychanie S. Barańczaka. Oryginalnym rozwiązaniem jest "poemat rozkwitający" oparty na wzorcu Peiperowskim ("układ rozkwitania"). W razie wierszy Barańczaka i Krynickiego to swoisty "koncept frazeologiczny" (wielokrotne rozwinięcia i przekształcenia tego samego elementu - zwrotu), wyprowadzający wieloznaczności z utartych formuł języka potocznego, ze skamielin kulturowych i nowomowy. W wierszach pisarzy kojarzonych z Nową Falą obserwować można funkcjonowanie właściwych im słów kluczy: prawda, język, krew, ogień, wojna. Z ważniejszych tematów wymienić trzeba: Zgon, ciało, miasto, gazetę, poezję. Pośród typów bohatera lirycznego wierszy nowofalowych zauważalny jest tak zwany "szary człowiek" - zalękniony obywatel Polski lat 70., konformista, przeciętny reprezentant zbiorowości lękający się tłumu, do którego w gruncie rzeczy należy. Inny typ bohatera posiada cechy rozdartego wewnętrznie inteligenta o aspiracjach etycznych, jednak niezdolnego do działania. Definicja Nowej Fali dotyczy zamkniętego okresu w życiu literackim. Jego pierwsza etap to lata 1968-1976: moment "burzy i naporu", rozpoznania się pisarzy we wspólnocie ideowo artystycznej, skończony administracyjnym "zamknięciem ust" (zapisy cenzorskie; zobacz Drugi obieg). Wzrasta liczba publikacji atakujących zdarzenie Nowej Fali w literaturze (między innymi podręcznik Jana Kurowickiego Dzień powszedni wyobraźni zarzucająca Nowej Fali niezrozumienie marksizmu, "postawę kamerdynerską"). Czasopisma i oficjalna krytyka lansują schemat literaturze rezygnującej z zaangażowania na rzecz autotematyzmu, psychologii czy wręcz egzotycznych inspiracji kulturowych (Daleki Wschód, Zen). Wyodrębnienie etapy 1976-1981 podyktowane jest okolicznościami życia literackiego, podzielonego na dwa obiegi wydawnicze. Czołowi poeci Nowej Fali współtworzą "drugi obieg", publikują w ośrodkach polskiej emigracji. W 1979 r. nakładem paryskiego Instytutu Literackiego ukazuje się zestaw szkiców S. Barańczaka Etyka i poetyka - krytycznoliteracki manifest postawy wobec totalitaryzmu, przekonania o ścisłym związku etyki i literatury. Główne tomy Nowej Fali z tych lat: Ja wiem, Iż to niesłuszne i Tryptyk z betonu, zmęczenia i śniegu Barańczaka, Nasze życie rośnie Krynickiego, Narzędzia i instrumenty L.A. Moczulskiego. 1981 r. wyznacza koniec okresu Nowej Fali i ustala start indywidualnych przemian w literaturze jej reprezentantów, z których niektórzy pozostają odtąd poza państwem (Barańczak, Zagajewski).
(Dariusz Pawelec)
Zobacz także: DRUGI OBIEG; Literatura LINGWISTYCZNA; JECHAĆ DO LWOWA ZAGAJEWSKIEGO; JĘZYK, TO DZIKIE MIĘSO KRYNICKIEGO; PODNOSZˇC Z PROGU NIEDZIELNˇ GAZETĘ BARAŃCZAKA; SPÓJRZMY PRAWDZIE W OCZY BARAŃCZAKA; TŁUM, KTÓRY TŁUMI I Wyjaśnia BARAŃCZAKA
- Co znaczy NATURALIZM:
- Porównanie literacki, który ukształtował się we Francji w drugiej połowie XIX w. Naturalizm w sprawie techniki nawiązywał do realizmu, z kolei w warstwie światopoglądowej do pozytywizmu. Poza scjentyzmem nowa fala co znaczy.
- Krzyżówka NIEPEWNOŚĆ ISTNIENIA - MIKOŁAJ SĘP SZARZYŃSKI:
- Dlaczego Szarzyński (1550-1581?) - w najwyższym stopniu chyba tajemniczy pisarz doby porenesansowej, poprzez Jana Błońskiego uznany za prekursora polskiego baroku. Jego żarliwa religijność odcisnęła się nowa fala krzyżówka.
- Co to jest NASZA SZKAPA MARII KONOPNICKIEJ:
- Jak lepiej nazwano monografią nędzy , ukazała się na łamach Przeglądu Literackiego (był to bonus do czasopisma państwo ) w 1890, a w roku kolejnym weszła w skład zbioru: Na drodze, nowele i obrazki. W tej nowa fala co to jest.
- Słownik NOWELE ELIZY ORZESZKOWEJ:
- Kiedy autorki Nad Niemnem nowele zajmują poczesne miejsce, w pierwszej kolejności z racji na nośność tez programowych. Debiutowała w drugiej połowie lat 60. XIX w. trzema krótkimi tekstami prozatorskimi, z nowa fala słownik.
- Czym jest NIC DWA RAZY SZYMBORSKIEJ:
- Od czego zależy liryk Szymborskiej (śpiewany poprzez Łucję Prus i Korę) od wielu lat przyciąga odbiorców prostotą kompozycji i mądrością prawdy, która głosi, Iż wszystko zdarza się tylko raz. Wiersz wyraźnie nowa fala czym jest.
Czym jest nowa fala znaczenie w Motywy literatura N .
