Co znaczy NIC DWA RAZY SZYMBORSKIEJ:
Najpopularniejszy liryk Szymborskiej (śpiewany poprzez Łucję Prus i Korę) od wielu lat przyciąga odbiorców prostotą kompozycji i mądrością prawdy, która głosi, Iż wszystko zdarza się tylko raz. Wiersz wyraźnie stylizowany na piosenkę dobrze spełnia obowiązki tekstu estradowego: ma łatwe rymy, dynamiczną frazę, powtórzenia, uniwersalny temat (życie - miłość - przemijanie). Autorka Ogromnej Liczby liczy do dwóch: "dwa razy", "dwie noce", "dwa pocałunki", "dwa spojrzenia", "dwie krople wody". Powtarzają się słowa, konstrukcje zdań i pary przeciwieństw: zrodziliśmy się - pomrzemy, zima - lato, dzień - noc, wczoraj - dziś, okno - ściana. "Melodia" wiersza biegnie w najprostszym, "dwójkowym" rytmie (czterostopowiec trocheiczny). Są tutaj banały i zużyte metafory (na przykład "szkoła świata").
Nie gardząc słowem pospolitym pisarka przerabia zużyte powiedzenia na dowcipne aforyzmy (na przykład "zrodziliśmy się bez wprawy i pomrzemy bez rutyny"), które potwierdzają to, co już wiemy. "Wprawa" (definicja określające pożądaną sprawność działania, myślenia) i "rutyna" (w niej groźba nadmiernej specjalizacji, automatyzmu) - niestety i na szczęście - są niemożliwe w "szkole życia", będącej pasmem przykrych lub radosnych niespodzianek. W wierszu Szymborskiej brakuje tylko jednego: prostych, sentymentalnych wzruszeń.
Emocje tłumi dyskurs racjonalny, osobliwa strategia "wykładu". Wysuniętą na start tezę "nic dwa razy się nie zdarza" (która jest pewnikiem) ilustruje bogaty zbiór przykładów. Taki "erotyk logiczny" (ani zmysłowy, ani sentymentalny) zdecydowanie odbiega od schematów banalnej "erotyki" piosenkowej. Powtarzanie tego, co już wiemy (iż w życiu nie ma powtórek), pełni tu jeszcze inną, "muzyczną" funkcję. Pod podszewką "wykładu" na temat powszechnego prawa zmienności (panta rhei) przemyciła pisarka elegijny lament (zwrotka 3).
Już tytuł wiersza Nic dwa razy kojarzy się z maksymą Heraklita: "nie można wejść dwa razy do tej samej rzeki", popularną, zbanalizowaną w potocznej formule "nic dwa razy się nie zdarza". Zwodnicza lekkość pióra Szymborskiej przesłania erudycję, ukrywa nawiązania do tekstów filozoficznych, na przykład do Heraklita ("To, co się różni, zgadza się ze sobą"), do Leibniza ("Nawet dwie krople wody różnią się od siebie co do istoty"). W monadologii Leibniza każdy byt (człowiek czy kropla wody) jest jednokrotną, unikalną monadą. Wszystkie byty się różnią i na tej różnicy - w przekonaniu sformułowanej poprzez Heraklita zasady ścierania się przeciwieństw (co prowadzi do harmonii) - opiera się zgoda. Szymborska niemalże cytuje: "spróbujemy szukać zgody, / aczkolwiek różnimy się od siebie / jak dwie krople czystej wody."
Nie przypadkiem myśl podmiotu biegnie od Heraklita do Leibniza. Prawo płynności bytu wyjaśnia paradoksalną naturę istnienia i kochania. W wypadku miłosnego kryzysu myśląca kobieta udziela sobie "lekcji trzeźwości": jeżeli wszystko zdarza się tylko raz, jeżeli życie jest ciągłą improwizacją, to i kocha się nieumiejętnie, zawsze odmiennie, ponieważ zmiennie. Tak być musi. Pytanie o różę (czym jest miłość?) i konfrontacja dwu różnych stanów (wczoraj - poruszenie zmysłów, otwarcie; dzisiaj - paraliż zmysłów, kamienna obcość) uświadamia trudność uchwycenia migotliwej, zmiennej natury Erosa. Wczoraj obdarowana miłością (jakby ktoś/los obdarował ją różą), dziś zraniona (jakby ktoś/los rzucił w nią kamieniem), kobieta cierpi, ponieważ kocha, tyle Iż kocha już odmiennie. Na ustalenie "wczorajszych" uczuć brakuje słów ("tak mi było jakby..."), ponieważ pamięć zaciera pełny, zmysłowy "wygląd" minionych chwil. "Wszystko moje, nic własnością, nic własnością dla pamięci" - czytamy w Elegii podróżnej. Perspektywa temporalna przesłania, a raczej unieważnia, inne powody partnerskiego konfliktu. "Róża" rozbija się o "kamień" za sprawą czasu. Paradoksalną naturę Erosa odsłania Szymborska z precyzją analityka, a gdyż traktuje erotykę "laboratoryjnie": jako region egzystencjalnej inicjacji - jej wiersze miłosne są medytacją o istnieniu jako takim (o byciu i poznaniu). Przeważnie sublimują poczucie samotności. Żadna bliskość nie gwarantuje pełnego kontaktu z Innym. Między kochankami rośnie mur (czy "ściana"), bo "w rzece Heraklita" nie ma dwu identycznych "kropel wody", dwu identycznych bytów, spojrzeń, stanów, momentów świadomości. W niezmysłowych erotykach Wisławy Szymborskiej wszystko odbywa się w świadomości myślącego podmiotu. Każda refleksja (spojrzenie) jest osobną "kroplą" w Heraklitejskiej "rzece". Nie ma zdarzeń poza percepcją ruchomej, dziejącej się w okresie - świadomości.
W "złej godzinie" myśląca kobieta nie poddaje się niedobrym emocjom. Wniosek wynikający z udzielonej sobie "lekcji Heraklita" ("Miniesz, czyli tj. piękne") obraca smutek w zachwyt, okazuje się lekarstwem na "niepotrzebny lęk", pozwala mieć nadzieję, Iż jutro będzie lepiej ("uśmiechnięci, wpółobjęci" - to happy end w trybie życzeniowym).
Niewielu odbiorców zauważy aluzję do Leibniza (czytelną tylko dla erudytów), lecz każdego powinna zdziwić - i zastanowić - nadzwyczajna pointa wiersza. W utworze piosenkowo "banalnym" dopiero końcowy kalambur (odwrócenie sensu powiedzonka "podobni do siebie jak dwie krople wody") wnosi sukces niespodzianki. Dowcipne przekształcenie utartego zwrotu narusza powszechne mniemanie o podobieństwie dwu kropel wody. Operacja na języku potocznym burzy stereotypowe wyobrażenie ładu opartego na podobieństwach, ingeruje w uniwersalistyczną (więc utopijną) wizję świata: jeżeli wszystko zdarza się tylko raz, to i krople wody muszą się różnić. O ileż prościej (krótszą drogą) Szymborska dochodzi do wniosku współbieżnego z twierdzeniem Leibniza.
Pisarka uwodzi skromnością. Efektowna pointa niejako "naturalnie" wynika z przyjętej strategii myślenia. Monolog otwiera kolokwialna formuła panta rhei, zamyka go przypomnienie Heraklitejskiej zasady ścierania się przeciwieństw. Ponieważ miłość to "napaść na niepodobieństwo", fascynacja tajemnicą Innego, której źródłem jest właśnie różnica. A różnice się przyciagają.
Miłość dotknięta smutkiem przemijania otwiera się na sprawy egzystencjalne, w miłosnych elegiach Szymborskiej Eros układa zagadki metafizyczne. W Nic dwa razy lęk przed stratą uczucia dystansuje racjonalizacja przeżyć. Zmysł filozoficzny dyktuje rozsądne zachowanie równowagi, ponieważ jeżeli zawsze jest odmiennie, to nie warto oglądać się wstecz, w "ogrody miłości". Ile wierszy napisano na temat miłosnych rozczarowań, ile atramentowych łez wylano nad więdnącą różą? Smutek i melancholię pisarka rozbraja dowcipem. Proponuje uśmiech (ponieważ w nim zawiera się wybór i margines wolności) zamiast łzy, złości, lęku. Człowiek z poczuciem humoru nie przegrywa do końca.
Szymborska uśmiecha się na sto sposobów. Bez złudzeń, lecz z nadzieją, wyciąga rękę do zgody - z kochankiem, z życiem, ze światem. Jej "filozoficzny szlagier" łączy banał z monadologią, edukację z elegią, potoczną lekkość z problemem egzystencjalnym, powagę z humorem. Doprawdy, nadzwyczajna ta "piosenka". Monolog zaczyna formuła ogólna: "Nic dwa razy...". Znajomość konieczności pomaga przezwyciężyć miłosny kryzys, a miłość - ujęta w perspektywie Bytu - sprzyja filozoficznej medytacji. Dostępny "wykład" prawa zmienności to w gruncie rzeczy pojedynek z Erosem. Pojedynek Ateny osłaniającej się tarczą aksjomatu przed kolcami róży. "Ci, co czują głową, myślą sercem" - powiedział G.Ch. Lichtenberg, klasyk aforyzmu, "mistrz" naszej noblistki.
(Anna Węgrzyniakowa)
Zobacz także: Literatura SZYMBORSKIEJ
Nie gardząc słowem pospolitym pisarka przerabia zużyte powiedzenia na dowcipne aforyzmy (na przykład "zrodziliśmy się bez wprawy i pomrzemy bez rutyny"), które potwierdzają to, co już wiemy. "Wprawa" (definicja określające pożądaną sprawność działania, myślenia) i "rutyna" (w niej groźba nadmiernej specjalizacji, automatyzmu) - niestety i na szczęście - są niemożliwe w "szkole życia", będącej pasmem przykrych lub radosnych niespodzianek. W wierszu Szymborskiej brakuje tylko jednego: prostych, sentymentalnych wzruszeń.
Emocje tłumi dyskurs racjonalny, osobliwa strategia "wykładu". Wysuniętą na start tezę "nic dwa razy się nie zdarza" (która jest pewnikiem) ilustruje bogaty zbiór przykładów. Taki "erotyk logiczny" (ani zmysłowy, ani sentymentalny) zdecydowanie odbiega od schematów banalnej "erotyki" piosenkowej. Powtarzanie tego, co już wiemy (iż w życiu nie ma powtórek), pełni tu jeszcze inną, "muzyczną" funkcję. Pod podszewką "wykładu" na temat powszechnego prawa zmienności (panta rhei) przemyciła pisarka elegijny lament (zwrotka 3).
Już tytuł wiersza Nic dwa razy kojarzy się z maksymą Heraklita: "nie można wejść dwa razy do tej samej rzeki", popularną, zbanalizowaną w potocznej formule "nic dwa razy się nie zdarza". Zwodnicza lekkość pióra Szymborskiej przesłania erudycję, ukrywa nawiązania do tekstów filozoficznych, na przykład do Heraklita ("To, co się różni, zgadza się ze sobą"), do Leibniza ("Nawet dwie krople wody różnią się od siebie co do istoty"). W monadologii Leibniza każdy byt (człowiek czy kropla wody) jest jednokrotną, unikalną monadą. Wszystkie byty się różnią i na tej różnicy - w przekonaniu sformułowanej poprzez Heraklita zasady ścierania się przeciwieństw (co prowadzi do harmonii) - opiera się zgoda. Szymborska niemalże cytuje: "spróbujemy szukać zgody, / aczkolwiek różnimy się od siebie / jak dwie krople czystej wody."
Nie przypadkiem myśl podmiotu biegnie od Heraklita do Leibniza. Prawo płynności bytu wyjaśnia paradoksalną naturę istnienia i kochania. W wypadku miłosnego kryzysu myśląca kobieta udziela sobie "lekcji trzeźwości": jeżeli wszystko zdarza się tylko raz, jeżeli życie jest ciągłą improwizacją, to i kocha się nieumiejętnie, zawsze odmiennie, ponieważ zmiennie. Tak być musi. Pytanie o różę (czym jest miłość?) i konfrontacja dwu różnych stanów (wczoraj - poruszenie zmysłów, otwarcie; dzisiaj - paraliż zmysłów, kamienna obcość) uświadamia trudność uchwycenia migotliwej, zmiennej natury Erosa. Wczoraj obdarowana miłością (jakby ktoś/los obdarował ją różą), dziś zraniona (jakby ktoś/los rzucił w nią kamieniem), kobieta cierpi, ponieważ kocha, tyle Iż kocha już odmiennie. Na ustalenie "wczorajszych" uczuć brakuje słów ("tak mi było jakby..."), ponieważ pamięć zaciera pełny, zmysłowy "wygląd" minionych chwil. "Wszystko moje, nic własnością, nic własnością dla pamięci" - czytamy w Elegii podróżnej. Perspektywa temporalna przesłania, a raczej unieważnia, inne powody partnerskiego konfliktu. "Róża" rozbija się o "kamień" za sprawą czasu. Paradoksalną naturę Erosa odsłania Szymborska z precyzją analityka, a gdyż traktuje erotykę "laboratoryjnie": jako region egzystencjalnej inicjacji - jej wiersze miłosne są medytacją o istnieniu jako takim (o byciu i poznaniu). Przeważnie sublimują poczucie samotności. Żadna bliskość nie gwarantuje pełnego kontaktu z Innym. Między kochankami rośnie mur (czy "ściana"), bo "w rzece Heraklita" nie ma dwu identycznych "kropel wody", dwu identycznych bytów, spojrzeń, stanów, momentów świadomości. W niezmysłowych erotykach Wisławy Szymborskiej wszystko odbywa się w świadomości myślącego podmiotu. Każda refleksja (spojrzenie) jest osobną "kroplą" w Heraklitejskiej "rzece". Nie ma zdarzeń poza percepcją ruchomej, dziejącej się w okresie - świadomości.
W "złej godzinie" myśląca kobieta nie poddaje się niedobrym emocjom. Wniosek wynikający z udzielonej sobie "lekcji Heraklita" ("Miniesz, czyli tj. piękne") obraca smutek w zachwyt, okazuje się lekarstwem na "niepotrzebny lęk", pozwala mieć nadzieję, Iż jutro będzie lepiej ("uśmiechnięci, wpółobjęci" - to happy end w trybie życzeniowym).
Niewielu odbiorców zauważy aluzję do Leibniza (czytelną tylko dla erudytów), lecz każdego powinna zdziwić - i zastanowić - nadzwyczajna pointa wiersza. W utworze piosenkowo "banalnym" dopiero końcowy kalambur (odwrócenie sensu powiedzonka "podobni do siebie jak dwie krople wody") wnosi sukces niespodzianki. Dowcipne przekształcenie utartego zwrotu narusza powszechne mniemanie o podobieństwie dwu kropel wody. Operacja na języku potocznym burzy stereotypowe wyobrażenie ładu opartego na podobieństwach, ingeruje w uniwersalistyczną (więc utopijną) wizję świata: jeżeli wszystko zdarza się tylko raz, to i krople wody muszą się różnić. O ileż prościej (krótszą drogą) Szymborska dochodzi do wniosku współbieżnego z twierdzeniem Leibniza.
Pisarka uwodzi skromnością. Efektowna pointa niejako "naturalnie" wynika z przyjętej strategii myślenia. Monolog otwiera kolokwialna formuła panta rhei, zamyka go przypomnienie Heraklitejskiej zasady ścierania się przeciwieństw. Ponieważ miłość to "napaść na niepodobieństwo", fascynacja tajemnicą Innego, której źródłem jest właśnie różnica. A różnice się przyciagają.
Miłość dotknięta smutkiem przemijania otwiera się na sprawy egzystencjalne, w miłosnych elegiach Szymborskiej Eros układa zagadki metafizyczne. W Nic dwa razy lęk przed stratą uczucia dystansuje racjonalizacja przeżyć. Zmysł filozoficzny dyktuje rozsądne zachowanie równowagi, ponieważ jeżeli zawsze jest odmiennie, to nie warto oglądać się wstecz, w "ogrody miłości". Ile wierszy napisano na temat miłosnych rozczarowań, ile atramentowych łez wylano nad więdnącą różą? Smutek i melancholię pisarka rozbraja dowcipem. Proponuje uśmiech (ponieważ w nim zawiera się wybór i margines wolności) zamiast łzy, złości, lęku. Człowiek z poczuciem humoru nie przegrywa do końca.
Szymborska uśmiecha się na sto sposobów. Bez złudzeń, lecz z nadzieją, wyciąga rękę do zgody - z kochankiem, z życiem, ze światem. Jej "filozoficzny szlagier" łączy banał z monadologią, edukację z elegią, potoczną lekkość z problemem egzystencjalnym, powagę z humorem. Doprawdy, nadzwyczajna ta "piosenka". Monolog zaczyna formuła ogólna: "Nic dwa razy...". Znajomość konieczności pomaga przezwyciężyć miłosny kryzys, a miłość - ujęta w perspektywie Bytu - sprzyja filozoficznej medytacji. Dostępny "wykład" prawa zmienności to w gruncie rzeczy pojedynek z Erosem. Pojedynek Ateny osłaniającej się tarczą aksjomatu przed kolcami róży. "Ci, co czują głową, myślą sercem" - powiedział G.Ch. Lichtenberg, klasyk aforyzmu, "mistrz" naszej noblistki.
(Anna Węgrzyniakowa)
Zobacz także: Literatura SZYMBORSKIEJ
- Co znaczy NIEPEWNOŚĆ ISTNIENIA - MIKOŁAJ SĘP SZARZYŃSKI:
- Porównanie Szarzyński (1550-1581?) - w najwyższym stopniu chyba tajemniczy pisarz doby porenesansowej, poprzez Jana Błońskiego uznany za prekursora polskiego baroku. Jego żarliwa religijność odcisnęła się nic dwa razy szymborskiej co znaczy.
- Krzyżówka NEGATYW SZYMBORSKIEJ:
- Dlaczego w ekipie liryków żałobnych, w okolicy wielu wybitnych wierszy z tomu Koniec i start (na przykład Kot w pustym mieszkaniu, Pożegnanie widoku, Rachunek elgijny), które są przejmującym szeptem osoby nic dwa razy szymborskiej krzyżówka.
- Co to jest NOWA FALA:
- Jak lepiej ruch literacki przełomu lat 60. i 70. Zwłaszcza definicje tego używa się odnosząc się do debiutantów z lat 1968-1972. W r. 1968 debiutuje tomem Korekta twarzy Stanisław Barańczak, ukazują się tomy nic dwa razy szymborskiej co to jest.
- Słownik NASZA SZKAPA MARII KONOPNICKIEJ:
- Kiedy nazwano monografią nędzy , ukazała się na łamach Przeglądu Literackiego (był to bonus do czasopisma państwo ) w 1890, a w roku kolejnym weszła w skład zbioru: Na drodze, nowele i obrazki. W tej nic dwa razy szymborskiej słownik.
- Czym jest NEOROMANTYZM:
- Od czego zależy artystycznych epoki, który w podręczniku Juliana Krzyżanowskiego uzyskał rangę nazwy zbiorczej całego okresu (Neoromantyzm polski. 1890-1918, 1963, Wyd. 3-1980). W opozycji do modernizmu (synonimu nic dwa razy szymborskiej czym jest.
Czym jest nic dwa razy szymborskiej znaczenie w Motywy literatura N .
