Co znaczy KRZAK DZIKIEJ RÓŻY KASPROWICZA:
Tytuł tomu poetyckiego, a zarazem umieszczonego w tomie - cyklu czterech sonetów. W okolicy utworów poprzednich: Anima lachrymans (1894); Miłość (1895), zwiastujących modernistyczny przełom w dotychczasowej twórczości naturalisty i społecznika, Krzak dzikiej róży stanowi dojrzały pod względem ideowym i niemal doskonały artystycznie słowo nowych tendencji w literaturze epoki. Chodzi w pierwszej kolejności o ekspresję indywidualizmu, osamotnienia i lęku wrażliwej jednostki, która próbuje rozwiązać zagadkę bytu, mierząc własną słabość z ogromem natury; chodzi o wyznanie egzystencjalnego pesymizmu, któremu przeciwstawia się żywiołowa radość z uczestnictwa w panteistycznym uniwersum, przenikniętym pierwiastkiem boskim, idealnym. Jest i akcent demonstracyjnego porzucenia dotychczasowej problematyki socjalnej: Byłeś mi dawniej bożyszczem, o tłumie! - jako czciciel wartości materialnych porzuconym teraz dla ideałów.
Przyjrzyjmy się budowie tomu. Na czele znajduje się elegijny cykl pt: W ciemności schodzi moja dusza. Kolejny cykl - Z wirchów i hal, rozpada się na część szwajcarską i tatrzańską: Z Alp, Z Tatr (tu znajdziemy tytułowy Krzak dzikiej róży i porywający Taniec zbójnicki); krótki cykl Nad przepaściami łączy refleksję epistemologiczną z analizą wnętrza psychicznego podmiotu. Ostatni, rozległy cykl poetycki Akordy jesienne przeplata wyznania niemocy i duchowego skarlenia prometejskimi, heroicznymi porywami podmiotu lirycznego. Do tomu dołączono dramat filozoficzny, rodzaj współczesnego moralitetu: Na wzgórzu Zgonu. Przedstawia on wewnętrzne rozdarcie "duszy wygnanej z raju", która korzy się przed ofiarą Chrystusa na Golgocie, ale jej ziemska, biologiczna natura oddaje ją Lucyferowi, dawcy szczęścia i zapomnienia o Pięknie, Dobru, Prawdzie, wartościach żądających wyrzeczeń. Tęsknota do boskiego ideału jest równie silna, jak pociąg do kałuży pełnej "krwi grzechu". Schopenhauerowska myśl o wieczności zła i wszechobecności bólu nabiera nowych znaczeń; ludzkie marzenie dobra, wsparte boską interwencją może zmienić świat.
Cały tom waha się między ekstatycznym uwielbieniem Boga Stwórcy (panteistycznie rozproszonego w monumentalnej górskiej przyrodzie albo abstrakcyjnego) a zwątpieniem w jego katechizmowe atrybuty: miłość do powstania, sprawiedliwość, siłę. Nie ma tu bezpośrednich, gromkich oskarżeń (jak w Hymnach); wyobcowanie, zagrożenie podmiotu lirycznego ewokowane jest przy udziale sugestywnych obrazów o charakterze symbolicznym: "I wstaje z morza gorzkich łez / Zdarzenie wnet olbrzymie, / Nachyla ku mnie smutną twarz, / A Rozpacz ma na imię". Tego rodzaju personifikacji tu jest sporo: "W ciemności schodzi moja dusza..." - to znak zwycięstwa szatana, dzierżyciela "berła nocy" nad władcą Słońca, Bogiem; podmiot liryczny zstępuje w głąb swojej psychiki i zarazem - w przestrzeń Gehenny. Symbolistyczna personifikacja wpisuje się tu w mityczny kontekst Apokalipsy, znacznie odmieniony: "Szydzą z mej duszy potępieńce, / Iż cząstka jasnej mocy, / Co rodzi słońca, nie ma władzy, / Aby złamać berło nocy" (bezsilność Stwórcy, potęga szatana). ¬ródłem pociechy dla podmiotu cierpiącego z całym bytem jest wiara we wspólny, boski start własny i przyrody. Jedność człowieka i kosmosu jest dziełem Boga budowniczego: "Struny twej harfy, o szumiący lesie, / Dech ów porusza, co był w onej porze, / Gdy pod budowę wszechświata przyciesie / Pramistrz w niezmiernym układał przestworze". Wtedy także powołano na świat: "Dwie siostry bliźnie: twą i moją duszę". W tonacji ekstatycznego "hymnu natury" utrzymane są wiersze alpejskie, apoteoza zwycięskiego Ducha jasności, który wywiódł z chaosu niedoścignione piękno gór i wód. Cykl Z Tatr wnosi mocniejszy ton rozterki. Na szczycie jego zdobywcom nasuwa się myśl o nadal trwającym "brzemieniu nędz padolnych"; "orzeł" to nie tylko arcydzieło powstania (stara alegoria wolności, niezależności), ale również "grabieżca". Krzew paproci w Ciemnych Smreczynach mógłby zostać następnym wcieleniem podmiotu, którego duch chętnie "rozpływa się" i rozprasza pośród górskiej przyrody. Argumenty naturalistyczne (walka o byt) i idealistyczne rywalizują w wierszu Wiatr halny. Wiatr - to również ambiwalentny znak: niszczących sił natury (zgonu) i "boski powiew", rezerwuar mocy "świeżo uskrzydlonego" ducha - podmiotu lirycznego i natury.
W cyklu czterech sonetów pt. Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach nierozwiązywalny dylemat jednoczesności życia i Zgonu, dobra i zła, nadziei i rozpaczy projektuje pisarz na sugestywny kadr, wybrany z krajobrazu tatrzańskiego. Zwraca uwagę mistrzostwo zastosowanej w wierszach impresjonistyczno symbolistycznej techniki. W pierwszym sonecie dominantą konstrukcji zdaje się być kontrast. Szarość złomów skalnych, mieniące się odcieniami błękitu i zieleni, "pawiookie" stawy, jaskrawa czerwień różanych kwiatów. Tak "grają" barwy. Barwny sukces wnosi także przymiotnik "ciemnosmreczyńskie". Kontrastową, antynomiczną "osobowość" posiada symboliczny różany krzew. Agresywna kolorystyka ("pąs krwawy") i początkowo polecana dynamika ruchu - "ciska" kwiatu i pozostałych przedmiotów pejzażu - "piętrzącej się" turni, wijących się po "głaźnych ławach" "wężowisk kosodrzewiny", stoi w opozycji do sennej prerafaelickiej atmosfery drugiej części utworu. Czynny, odważny zdobywca (krzak róży) wymienia się w refleksyjnego, a nawet przestraszonego dekadenta, który zamiast czaszki Yoricka ma w okolicy siebie jako memento martwą limbę. Metaforyka części pierwszej zawiera sygnały stylizujące górski krajobraz na scenerię odwiecznie popełnianego poprzez ludzkość grzechu. "Róża" - znak życia, miłości, erotyki, czerwień o podobnych konotacjach przywołuje także "krew grzechu", a potwierdzają tę supozycję wymowne "wężowiska" cierpliwej kosodrzewiny i "śliskość" turni. Życie kojarzy się zarówno z pięknem, heroizmem, szczęściem, jak i z występkiem, grzechem; zawsze jest zagrożone, sąsiaduje ze śmiercią, kwitnie w jej cieniu.
Drugi sonet to arcydzieło liryki impresjonistycznej. Znowu zwraca uwagę dwudzielna budowa wiersza. Dwie czterowersowe strofy przedstawiają ten sam pejzaż prześwietlony i "powietrzny" dzięki gry refleksów słońca i odcieni koloru niebieskiego: od granatu lasu przez błękit, błękit blady po srebro. Otwarcie górskiej panoramy kontrastuje z zamknięciem, symbolicznym odosobnieniem "cichego schronu", gdzie "w słońcu płonie" i "do ścian się tuli" (opozycja: odwaga - odruch obronny) różany krzew. W okolicy - "limba zwalona tchnieniem burzy", której na razie oparł się krzak.
Następne dwa sonety realizują "akustyczną" odmianę impresjonistycznego tekstu (i zarazem symbolicznego pejzażu wewnętrznego). Nadal pojawiają się efekty kolorystyczne i świetlne, dochodzą zapachy. Funkcją dźwięków jest sugerowanie bólu, cierpienia, które jest nieodłącznym atrybutem życia: "Jak lęk, jak żal, jak dech tęsknoty" (może do innego, nadziemskiego piękna i bólu) istnieje krzak. Świst świstaka to symbol życia; świst burzy, która zwaliła limbę - to symbol Zgonu. Światło słoneczne darzy życiem; martwa limba także "czerwonym próchnem świeci". Ciekawa jest ta podwójność funkcji fundamentalnych środków impresjonistyczno symbolicznej wizji w wierszu. "Wzdychania", rozżalenia - ekspresja obaw istot żyjących to również "nie z tego świata dźwięki" płynące w wieczornym powietrzu. Atmosfera "zaświata" przenika świat materialny. Kropla rosy z krzaka róży spada na martwą limbę. Życie i Zgon są jednością. W próchnie limby drzemią przyszłe istnienia. Wskazane tu kontrasty i ambiwalencje komplikują semantykę utworu. Powyższe odczytanie to tylko jeden z możliwych wariantów lektury. Pewne określenia są jednak bezsporne. Na przykład fakt, Iż "bohater" wiersza sportretowany został w różnych fazach dnia (i oświetlenia): od poranka (ukośne promienie, czyste barwy i kontury), przez południe (roztapianie się barw i konturów w prostopadłych promieniach), aż po zjawiska świetlno akustyczno wonno dotykowe, powiązane z popołudniem i zmierzchem. To jest zarazem alegorycznie przedstawiona droga życia człowieka - ujęta w impresjonistyczne "fotografie momentalne" i związana przejmującą symboliką życia i Zgonu.
(Krystyna Kralkowska Gątkowska)
Zobacz także: TWÓRCZOŚĆ KASPROWICZA, HYMNY KASPROWICZA
Przyjrzyjmy się budowie tomu. Na czele znajduje się elegijny cykl pt: W ciemności schodzi moja dusza. Kolejny cykl - Z wirchów i hal, rozpada się na część szwajcarską i tatrzańską: Z Alp, Z Tatr (tu znajdziemy tytułowy Krzak dzikiej róży i porywający Taniec zbójnicki); krótki cykl Nad przepaściami łączy refleksję epistemologiczną z analizą wnętrza psychicznego podmiotu. Ostatni, rozległy cykl poetycki Akordy jesienne przeplata wyznania niemocy i duchowego skarlenia prometejskimi, heroicznymi porywami podmiotu lirycznego. Do tomu dołączono dramat filozoficzny, rodzaj współczesnego moralitetu: Na wzgórzu Zgonu. Przedstawia on wewnętrzne rozdarcie "duszy wygnanej z raju", która korzy się przed ofiarą Chrystusa na Golgocie, ale jej ziemska, biologiczna natura oddaje ją Lucyferowi, dawcy szczęścia i zapomnienia o Pięknie, Dobru, Prawdzie, wartościach żądających wyrzeczeń. Tęsknota do boskiego ideału jest równie silna, jak pociąg do kałuży pełnej "krwi grzechu". Schopenhauerowska myśl o wieczności zła i wszechobecności bólu nabiera nowych znaczeń; ludzkie marzenie dobra, wsparte boską interwencją może zmienić świat.
Cały tom waha się między ekstatycznym uwielbieniem Boga Stwórcy (panteistycznie rozproszonego w monumentalnej górskiej przyrodzie albo abstrakcyjnego) a zwątpieniem w jego katechizmowe atrybuty: miłość do powstania, sprawiedliwość, siłę. Nie ma tu bezpośrednich, gromkich oskarżeń (jak w Hymnach); wyobcowanie, zagrożenie podmiotu lirycznego ewokowane jest przy udziale sugestywnych obrazów o charakterze symbolicznym: "I wstaje z morza gorzkich łez / Zdarzenie wnet olbrzymie, / Nachyla ku mnie smutną twarz, / A Rozpacz ma na imię". Tego rodzaju personifikacji tu jest sporo: "W ciemności schodzi moja dusza..." - to znak zwycięstwa szatana, dzierżyciela "berła nocy" nad władcą Słońca, Bogiem; podmiot liryczny zstępuje w głąb swojej psychiki i zarazem - w przestrzeń Gehenny. Symbolistyczna personifikacja wpisuje się tu w mityczny kontekst Apokalipsy, znacznie odmieniony: "Szydzą z mej duszy potępieńce, / Iż cząstka jasnej mocy, / Co rodzi słońca, nie ma władzy, / Aby złamać berło nocy" (bezsilność Stwórcy, potęga szatana). ¬ródłem pociechy dla podmiotu cierpiącego z całym bytem jest wiara we wspólny, boski start własny i przyrody. Jedność człowieka i kosmosu jest dziełem Boga budowniczego: "Struny twej harfy, o szumiący lesie, / Dech ów porusza, co był w onej porze, / Gdy pod budowę wszechświata przyciesie / Pramistrz w niezmiernym układał przestworze". Wtedy także powołano na świat: "Dwie siostry bliźnie: twą i moją duszę". W tonacji ekstatycznego "hymnu natury" utrzymane są wiersze alpejskie, apoteoza zwycięskiego Ducha jasności, który wywiódł z chaosu niedoścignione piękno gór i wód. Cykl Z Tatr wnosi mocniejszy ton rozterki. Na szczycie jego zdobywcom nasuwa się myśl o nadal trwającym "brzemieniu nędz padolnych"; "orzeł" to nie tylko arcydzieło powstania (stara alegoria wolności, niezależności), ale również "grabieżca". Krzew paproci w Ciemnych Smreczynach mógłby zostać następnym wcieleniem podmiotu, którego duch chętnie "rozpływa się" i rozprasza pośród górskiej przyrody. Argumenty naturalistyczne (walka o byt) i idealistyczne rywalizują w wierszu Wiatr halny. Wiatr - to również ambiwalentny znak: niszczących sił natury (zgonu) i "boski powiew", rezerwuar mocy "świeżo uskrzydlonego" ducha - podmiotu lirycznego i natury.
W cyklu czterech sonetów pt. Krzak dzikiej róży w Ciemnych Smreczynach nierozwiązywalny dylemat jednoczesności życia i Zgonu, dobra i zła, nadziei i rozpaczy projektuje pisarz na sugestywny kadr, wybrany z krajobrazu tatrzańskiego. Zwraca uwagę mistrzostwo zastosowanej w wierszach impresjonistyczno symbolistycznej techniki. W pierwszym sonecie dominantą konstrukcji zdaje się być kontrast. Szarość złomów skalnych, mieniące się odcieniami błękitu i zieleni, "pawiookie" stawy, jaskrawa czerwień różanych kwiatów. Tak "grają" barwy. Barwny sukces wnosi także przymiotnik "ciemnosmreczyńskie". Kontrastową, antynomiczną "osobowość" posiada symboliczny różany krzew. Agresywna kolorystyka ("pąs krwawy") i początkowo polecana dynamika ruchu - "ciska" kwiatu i pozostałych przedmiotów pejzażu - "piętrzącej się" turni, wijących się po "głaźnych ławach" "wężowisk kosodrzewiny", stoi w opozycji do sennej prerafaelickiej atmosfery drugiej części utworu. Czynny, odważny zdobywca (krzak róży) wymienia się w refleksyjnego, a nawet przestraszonego dekadenta, który zamiast czaszki Yoricka ma w okolicy siebie jako memento martwą limbę. Metaforyka części pierwszej zawiera sygnały stylizujące górski krajobraz na scenerię odwiecznie popełnianego poprzez ludzkość grzechu. "Róża" - znak życia, miłości, erotyki, czerwień o podobnych konotacjach przywołuje także "krew grzechu", a potwierdzają tę supozycję wymowne "wężowiska" cierpliwej kosodrzewiny i "śliskość" turni. Życie kojarzy się zarówno z pięknem, heroizmem, szczęściem, jak i z występkiem, grzechem; zawsze jest zagrożone, sąsiaduje ze śmiercią, kwitnie w jej cieniu.
Drugi sonet to arcydzieło liryki impresjonistycznej. Znowu zwraca uwagę dwudzielna budowa wiersza. Dwie czterowersowe strofy przedstawiają ten sam pejzaż prześwietlony i "powietrzny" dzięki gry refleksów słońca i odcieni koloru niebieskiego: od granatu lasu przez błękit, błękit blady po srebro. Otwarcie górskiej panoramy kontrastuje z zamknięciem, symbolicznym odosobnieniem "cichego schronu", gdzie "w słońcu płonie" i "do ścian się tuli" (opozycja: odwaga - odruch obronny) różany krzew. W okolicy - "limba zwalona tchnieniem burzy", której na razie oparł się krzak.
Następne dwa sonety realizują "akustyczną" odmianę impresjonistycznego tekstu (i zarazem symbolicznego pejzażu wewnętrznego). Nadal pojawiają się efekty kolorystyczne i świetlne, dochodzą zapachy. Funkcją dźwięków jest sugerowanie bólu, cierpienia, które jest nieodłącznym atrybutem życia: "Jak lęk, jak żal, jak dech tęsknoty" (może do innego, nadziemskiego piękna i bólu) istnieje krzak. Świst świstaka to symbol życia; świst burzy, która zwaliła limbę - to symbol Zgonu. Światło słoneczne darzy życiem; martwa limba także "czerwonym próchnem świeci". Ciekawa jest ta podwójność funkcji fundamentalnych środków impresjonistyczno symbolicznej wizji w wierszu. "Wzdychania", rozżalenia - ekspresja obaw istot żyjących to również "nie z tego świata dźwięki" płynące w wieczornym powietrzu. Atmosfera "zaświata" przenika świat materialny. Kropla rosy z krzaka róży spada na martwą limbę. Życie i Zgon są jednością. W próchnie limby drzemią przyszłe istnienia. Wskazane tu kontrasty i ambiwalencje komplikują semantykę utworu. Powyższe odczytanie to tylko jeden z możliwych wariantów lektury. Pewne określenia są jednak bezsporne. Na przykład fakt, Iż "bohater" wiersza sportretowany został w różnych fazach dnia (i oświetlenia): od poranka (ukośne promienie, czyste barwy i kontury), przez południe (roztapianie się barw i konturów w prostopadłych promieniach), aż po zjawiska świetlno akustyczno wonno dotykowe, powiązane z popołudniem i zmierzchem. To jest zarazem alegorycznie przedstawiona droga życia człowieka - ujęta w impresjonistyczne "fotografie momentalne" i związana przejmującą symboliką życia i Zgonu.
(Krystyna Kralkowska Gątkowska)
Zobacz także: TWÓRCZOŚĆ KASPROWICZA, HYMNY KASPROWICZA
- Co znaczy KO¬MIAN KAJETAN (1771-1856):
- Porównanie elitarnego gustu i klasycystycznych wzorców był nieformalnym przywódcą klasyków warszawskich, którzy w latach 20. XIX w. toczyli spór z przedstawicielami pierwszego pokolenia artystów romantycznych krzak dzikiej róży kasprowicza co znaczy.
- Krzyżówka KWADRYGA:
- Dlaczego ugrupowanie poetyckie działające w Warszawie na przełomie lat 20. i 30. (czasopismo Kwadryga 1927-1931). Ekipa ukształtowała się w towarzyskim kręgu gimnazjalno - uniwersyteckim i złączona była krzak dzikiej róży kasprowicza krzyżówka.
- Co to jest KOMEDIE ALEKSANDRA FREDRY:
- Jak lepiej urodzony w roku 1793, zawsze kroczył swoją drogą, niezależną od panujących ówcześnie konwencji literackich. Zaczynał tworzyć jeszcze w czasach klasycyzmu postanisławowskiego (pierwsza spośród krzak dzikiej róży kasprowicza co to jest.
- Słownik KRONIKA POLSKA WINCENTEGO KADŁUBKA:
- Kiedy czyli kilkadziesiąt lat po Gallu, trudu spisania dziejów Polski podjął się poeta rodzimego już pochodzenia, mistrz (mgr) Wincenty, nazwany poprzez potomnych Kadłubkiem (około 1150-1223). Kronika krzak dzikiej róży kasprowicza słownik.
- Czym jest KRYTYKA LITERACKA:
- Od czego zależy specyficznadziałalność pisarska, polegająca na podejmowaniu prób opisu i oceny dzieł i zjawisk literackich (prądów, tendencji) i programowaniu twórczości: zalecaniu nowych stylów, tematów, idei krzak dzikiej róży kasprowicza czym jest.
Czym jest krzak dzikiej róży kasprowicza znaczenie w Motywy literatura K .
