Co znaczy KRYTYKA LITERACKA:
Obraz polskiej krytyki literackiej po roku 1918 jest nieciągły w jej fazie wstępnej. Lata I wojny światowej przerwały z jednej strony znakomicie rozwijający się nurt młodopolskiej metakrytyki (zaczęty poprzez Stanisława Brzozowskiego i Karola Irzykowskiego), z drugiej na nowo przywróciły sedno problematyce narodowej, wprawdzie częstszej w publicystyce politycznej, ale również nie omijającej i rozważań o samej poezji. W dwudziestolecie równocześnie wkroczyli przedstawiciele różnych generacji, przynosząc ze sobą mechanizmy estetyczne poprzez nich stworzone albo będące spuścizną po Młodej Polsce. U źródeł nowego okresu nowych, mocnych indywidualności krytycznych zabrakło. Prym wiedli nadal "retorzy" młodopolscy tej miary, co: Adam Grzymała Siedlecki, Stanisław Przybyszewski czy Ostap Ortwin, a również - zantagonizowani ze sobą - Karol Irzykowski i Tadeusz Żeleński Boy. Ci ostatni niebawem staną się wiodącymi postaciami także krytyki międzywojennej, odciskając na jej wizerunku swoje piętno. Nowych i znakomitych nazwisk jeszcze nie było, a nadto zauważalna stała się zmiana stylu wypowiedzi krytycznoliterackiej. Odchodził - jako relikt przeszłości - "retor", autor obdarzony wyraźną osobowością i dysponujący własnym niepodrabianym stylem, przychodził - "recenzent", rzeczowy i mniej elokwentny specjalista, częściej zajmujący się konkretną książką, aniżeli systemem estetycznym literatury.
Metakrytyka dwudziestolecia w gruncie rzeczy była uboga. Teoretyczne wyznaczniki istnienia krytyki literackiej zajmowały niewielu autorów, dyskusje na ten temat odbywały się rzadko (między innymi najpierw i nareszcie lat 20.) i właściwie poza książkami i większymi rozprawkami Manfreda Kridla, Zygmunta Łempickiego, Stanisława Baczyńskiego, Leona Pomirowskiego, Karola Irzykowskiego czy Ludwika Frydego znaczniejszych sądów krytycy tego czasu nie wygłosili. Wiązało się to może z ogólną niechęcią do ustalania sztywnych norm opisu i wartościowania tekstu literackiego, a może z ekspansywną rolą programowych ugrupowań poetyckich, w szczególności lat 20. Faktem jest gdyż, Iż krytyków programatorów nowej literatury zastąpili sami pisarze. To w ich manifestach, akcjach odczytowych, wystąpieniach polemicznych rodziła się wizja nie tylko twórczości literackiej, ale również postulaty, co do kierunku odczytywania tej twórczości. Znamienne są tutaj wystąpienia autorów (w szczególności Tadeusza Peipera), radykalnie odcinających się od wszelkiej innej strategii lektury ich tekstów niż ta, jaką oni sami wypracowali.
Pośród krytyków Polski niepodległej wymienić trzeba dwa pokolenia - starsze (urodzeni pod koniec XIX w.), będące rówieśniczym odłamem pisarzy debiutujących zaraz po roku 1918 (między innymi Stanisław Baczyński, Wacław Borowy, Kazimierz Czachowski, Wilam Horzyca, Stefan Kołaczkowski, Leon Piwiński, Karol Wiktor Zawodziński), i młodsze (urodzeni około roku 1910), którego moment startu przypada na lata 30. (między innymi Ignacy Fik, Ludwik Fryde, Bolesław Miciński, Włodzimierz Pietrzak, Kazimierz Wyka). Ci pierwsi, wychowani jeszcze na lekturach młodopolskich, od nowych zjawisk w poezji domagają się odmiennego tonu, ale ich relacja do tych zjawisk jest normalnie życzliwy. Linia ich odczytań biegnie tutaj normalnie pomiędzy estetyzmem a biografizmem. Ci drudzy - żądają od literatury ustalenia się wobec rzeczywistości, prezentując własne racje nierzadko ze stanowisk wzajemnie się wykluczających (na przykład marksistowskiego i personalistycznego).
Nie były to więc pokolenia jednorodne w głoszonym systemie estetycznym literatury. Tomasz Burek wyróżnił w ich obrębie cztery kluczowe rodzaje krytycznoliterackie, z których każdy nastawiony byłby na odmienne cele. I tak: postawie poznawczej odpowiadałaby krytyka opisowa, postawie estetyczno literackiej krytyka eseistyczna, postawie praktyczno życiowej krytyka wartościująca, z kolei postawie autotelicznej krytyka programowa i postulująca. Rzecz jasna w tak wydzielonych nurtach czy typach krytyki zwrócić trzeba uwagę na wszelaki możliwe zjawiska graniczne, to oznacza - trzeba mieć na uwadze fakt, że nie zawsze uda się przyporządkować jakąś wybraną praktykę krytycznoliteracką tylko do wybranego nurtu. Niewątpliwie gdyż istnieje ekipa tekstów, które w swoim organizmie łączą różne nastawienia wobec literatury i rzeczywistości, nie zawsze ze sobą możliwe do pogodzenia (na przykład tę dystrofię celów widać w dorobku Juliusza Kleinera).
Modyfikując nieco zaprezentowaną wyżej typologię Tomasza Burka, powiemy, że w obrębie krytyki dwudziestolecia międzywojennego wyróżnić da się cztery nurty: opisowy, bliski celom edukacji o poezji (tutaj między innymi Czachowski, Kleiner, Kołaczkowski, Kridl), normatywny, bliski określonej optyce światopoglądowej, na przykład marksistowskiej, katolickiej, personalistycznej (tutaj między innymi Fik, Baczyński, Pietrzak, Stempowski, Wyka), impresyjny, eksponujący wartość autentycznego przeżycia lekturowego (tutaj między innymi Horzyca, Piwiński, Zawodziński), wreszcie autoteliczny, nastawiony na przedmioty konstrukcyjne tekstu (tutaj między innymi Peiper).
Generalizując, można powiedzieć, że dwudziestolecie międzywojenne wykreowało typ krytyka literackiego związanego bezpośrednio z mediami. Niektórzy autorzy (jak Piwiński) nigdy nie wydali własnej książki, stale obecni jednak w prasie jako zawodowi recenzenci literaccy - znacznie oddziaływali na kształtowanie świadomości estetycznej odbiorcy. Jednocześnie o poezji, jej celach, zadaniach i powinnościach, wypowiadali się sami pisarze, a ich atak na krytyków i na odmienne programy pisarskie dał start silnemu w XX w. zjawisku krytycznoliterackich manifestów, autokomentarzy i dyskusji. Związanie krytyków z prasą, inicjowanie cykli dyskusyjnych, ankiet i tym podobne - sprawiło nadto, że krytyka literacka jako stały moderator życia artystycznego zaczęła znacznie oddziaływać na mechanizmy przemian w obrębie całej kultury literackiej okresu. Konsekwencją tego zjawiska było niekiedy, na różnych etapach, ścisłe związanie krytyki z propagandą polityczną i ideologiczną (w latach 30. na przykład z obozami endeckimi, komunistycznymi, katolickimi), co niejednokrotnie prowadziło do wulgaryzującej interpretacji dzieła, spłaszczając go tylko do jednej idei. Taki schemat krytyki normatywnej (raczej w jej odmianie marksistowskiej) przetransponowany i na literaturę po roku 1947, prowadził do zanikania autentycznych postaw wartościujących, wysuwania z kolei w ich miejsce postaw instrumentalnych, podporządkowujących literaturę doraźnym potrzebom polityki.
(Marian Kisiel)
Metakrytyka dwudziestolecia w gruncie rzeczy była uboga. Teoretyczne wyznaczniki istnienia krytyki literackiej zajmowały niewielu autorów, dyskusje na ten temat odbywały się rzadko (między innymi najpierw i nareszcie lat 20.) i właściwie poza książkami i większymi rozprawkami Manfreda Kridla, Zygmunta Łempickiego, Stanisława Baczyńskiego, Leona Pomirowskiego, Karola Irzykowskiego czy Ludwika Frydego znaczniejszych sądów krytycy tego czasu nie wygłosili. Wiązało się to może z ogólną niechęcią do ustalania sztywnych norm opisu i wartościowania tekstu literackiego, a może z ekspansywną rolą programowych ugrupowań poetyckich, w szczególności lat 20. Faktem jest gdyż, Iż krytyków programatorów nowej literatury zastąpili sami pisarze. To w ich manifestach, akcjach odczytowych, wystąpieniach polemicznych rodziła się wizja nie tylko twórczości literackiej, ale również postulaty, co do kierunku odczytywania tej twórczości. Znamienne są tutaj wystąpienia autorów (w szczególności Tadeusza Peipera), radykalnie odcinających się od wszelkiej innej strategii lektury ich tekstów niż ta, jaką oni sami wypracowali.
Pośród krytyków Polski niepodległej wymienić trzeba dwa pokolenia - starsze (urodzeni pod koniec XIX w.), będące rówieśniczym odłamem pisarzy debiutujących zaraz po roku 1918 (między innymi Stanisław Baczyński, Wacław Borowy, Kazimierz Czachowski, Wilam Horzyca, Stefan Kołaczkowski, Leon Piwiński, Karol Wiktor Zawodziński), i młodsze (urodzeni około roku 1910), którego moment startu przypada na lata 30. (między innymi Ignacy Fik, Ludwik Fryde, Bolesław Miciński, Włodzimierz Pietrzak, Kazimierz Wyka). Ci pierwsi, wychowani jeszcze na lekturach młodopolskich, od nowych zjawisk w poezji domagają się odmiennego tonu, ale ich relacja do tych zjawisk jest normalnie życzliwy. Linia ich odczytań biegnie tutaj normalnie pomiędzy estetyzmem a biografizmem. Ci drudzy - żądają od literatury ustalenia się wobec rzeczywistości, prezentując własne racje nierzadko ze stanowisk wzajemnie się wykluczających (na przykład marksistowskiego i personalistycznego).
Nie były to więc pokolenia jednorodne w głoszonym systemie estetycznym literatury. Tomasz Burek wyróżnił w ich obrębie cztery kluczowe rodzaje krytycznoliterackie, z których każdy nastawiony byłby na odmienne cele. I tak: postawie poznawczej odpowiadałaby krytyka opisowa, postawie estetyczno literackiej krytyka eseistyczna, postawie praktyczno życiowej krytyka wartościująca, z kolei postawie autotelicznej krytyka programowa i postulująca. Rzecz jasna w tak wydzielonych nurtach czy typach krytyki zwrócić trzeba uwagę na wszelaki możliwe zjawiska graniczne, to oznacza - trzeba mieć na uwadze fakt, że nie zawsze uda się przyporządkować jakąś wybraną praktykę krytycznoliteracką tylko do wybranego nurtu. Niewątpliwie gdyż istnieje ekipa tekstów, które w swoim organizmie łączą różne nastawienia wobec literatury i rzeczywistości, nie zawsze ze sobą możliwe do pogodzenia (na przykład tę dystrofię celów widać w dorobku Juliusza Kleinera).
Modyfikując nieco zaprezentowaną wyżej typologię Tomasza Burka, powiemy, że w obrębie krytyki dwudziestolecia międzywojennego wyróżnić da się cztery nurty: opisowy, bliski celom edukacji o poezji (tutaj między innymi Czachowski, Kleiner, Kołaczkowski, Kridl), normatywny, bliski określonej optyce światopoglądowej, na przykład marksistowskiej, katolickiej, personalistycznej (tutaj między innymi Fik, Baczyński, Pietrzak, Stempowski, Wyka), impresyjny, eksponujący wartość autentycznego przeżycia lekturowego (tutaj między innymi Horzyca, Piwiński, Zawodziński), wreszcie autoteliczny, nastawiony na przedmioty konstrukcyjne tekstu (tutaj między innymi Peiper).
Generalizując, można powiedzieć, że dwudziestolecie międzywojenne wykreowało typ krytyka literackiego związanego bezpośrednio z mediami. Niektórzy autorzy (jak Piwiński) nigdy nie wydali własnej książki, stale obecni jednak w prasie jako zawodowi recenzenci literaccy - znacznie oddziaływali na kształtowanie świadomości estetycznej odbiorcy. Jednocześnie o poezji, jej celach, zadaniach i powinnościach, wypowiadali się sami pisarze, a ich atak na krytyków i na odmienne programy pisarskie dał start silnemu w XX w. zjawisku krytycznoliterackich manifestów, autokomentarzy i dyskusji. Związanie krytyków z prasą, inicjowanie cykli dyskusyjnych, ankiet i tym podobne - sprawiło nadto, że krytyka literacka jako stały moderator życia artystycznego zaczęła znacznie oddziaływać na mechanizmy przemian w obrębie całej kultury literackiej okresu. Konsekwencją tego zjawiska było niekiedy, na różnych etapach, ścisłe związanie krytyki z propagandą polityczną i ideologiczną (w latach 30. na przykład z obozami endeckimi, komunistycznymi, katolickimi), co niejednokrotnie prowadziło do wulgaryzującej interpretacji dzieła, spłaszczając go tylko do jednej idei. Taki schemat krytyki normatywnej (raczej w jej odmianie marksistowskiej) przetransponowany i na literaturę po roku 1947, prowadził do zanikania autentycznych postaw wartościujących, wysuwania z kolei w ich miejsce postaw instrumentalnych, podporządkowujących literaturę doraźnym potrzebom polityki.
(Marian Kisiel)
- Co znaczy KLASYCYZM:
- Porównanie polskiego oświecenia, współistniejący z sentymentalizmem i rokokiem, rozwijał się w dwu zasadniczych fazach. Pierwsza (klasycyzm stanisławowski) zbiegła się z panowaniem ostatniego króla, nie mniej krytyka literacka co znaczy.
- Krzyżówka KAZNODZIEJSTWO:
- Dlaczego źródłowo rozwoju kaznodziejstwa w Polsce można mówić dopiero odnosząc się do XIII i XIV w. Postępująca wówczas błyskawicznie rozbudowa sieci parafialnej wiązała się z koniecznością docierania do krytyka literacka krzyżówka.
- Co to jest KARPIŃSKI FRANCISZEK (1741-1825):
- Jak lepiej teoretyk literaturze sentymentalizmu miał samorodny talent w pełni ukształtowany na Pokuciu, z dala od stołecznego ośrodka kulturalnego i literackiego. W swych wierszach łączył siłę uczuć z prostotą krytyka literacka co to jest.
- Słownik KINO:
- Kiedy niepodległości kinematograf był już trwałym elementem krajobrazu największych miast. Do mieszkańców miasteczek i wielu wsi regularnie docierało tylko kino wędrowne , które od 1903 r. na terenach krytyka literacka słownik.
- Czym jest KATASTROFIZM:
- Od czego zależy nurtów światopoglądowych przełomu wieków, który pełną wyrazistość myślową i wszechstronne zaplecze teoretyczne osiągnie w drugiej i trzeciej dekadzie XX w. Katastrofizm był spontaniczną reakcją krytyka literacka czym jest.
Czym jest krytyka literacka znaczenie w Motywy literatura K .
