Co znaczy KLASYCYZM:
Ten prąd literacki polskiego oświecenia, współistniejący z sentymentalizmem i rokokiem, rozwijał się w dwu zasadniczych fazach. Pierwsza (klasycyzm stanisławowski) zbiegła się z panowaniem ostatniego króla, nie mniej jednak tendencje klasycystyczne wykazywał już majątek pisarzy w czasach saskich (między innymi E Drużbackiej, W. Rzewuskiego. S. Konarskiego, J.E. Minasowicza). Druga etap (klasycyzm postanisławowski) rozwijała się od straty niepodległości (1795) po trzecią dekadę XIX w. (do stworzenia listopadowego). Od połowy lat 60. klasycyzm zdobył rangę głównego prądu literackiego, formalnie popieranego poprzez króla. Jego przedstawiciele wspierali program reform, które miały na celu przeobrażenie Rzeczypospolitej w nowoczesne, rządne, dostatnie i oświecone kraj. Istotną rolę w realizacji tych zadań odegrały instytucje powołane poprzez Stanisława Augusta: Teatr Narodowy, "Monitor", Szkoła Rycerska, "Zabawy Przyjemne i Pożyteczne". Najwybitniejszymi poetami klasycystycznymi drugiej połowy XVIII w. byli: I. Krasicki, A. Naruszewicz, S. Trembecki, F. Bohomolec, A.K. Czartoryski, F. Zabłocki, J.U. Niemcewicz i T.K. Węgierski. W momencie porozbiorowym do grona tak zwany klasyków warszawskich należeli między innymi A. Feliński, L. Osiński, K. Koźmian.
Pisarze klasycystyczni programowo nawiązywali do tradycji antyku, czerpali także inspiracje z dorobku rodzimych artystów XVI-XVII w. (S. Orzechowskiego, A. Frycza Modrzewskiego, J. Kochanowskiego, P. Skargi, M.K. Sarbiewskiego, S. Twardowskiego, W. Potockiego). Silnie oddziałali na nich również klasycy francuscy XVII i XVIII w. (Corneille, Racine, Molier, Boileau, La Fontaine, Wolter, Diderot). Teoretycy klasycyzmu podporządkowali wyobraźnię i praktykę pisarską literatów zasadom logicznego rozumowania i ściśle ustalonym normom tworzenia, sprecyzowanym odnosząc się do zadań literatury, roli ludzi pióra, przebiegu pracy pisarskiej i kompozycji, stylistycznego kształtu i cech poszczególnych gatunków literackich. Wysoko ceniono jasność wyłożenia myśli, klarowność i czytelność nadrzędnej idei, realizowanie zasady dobrego smaku, umiaru, harmonii, a również naśladowanie pięknych wzorów i przestrzeganie ścisłych wskaźników gatunkowych i rodzajowych, sformułowanych w normatywnych poetykach. Kompendium owych zasad była w kręgu europejskim Sztuka poetycka (wyd. 1674) Boileau. Estetyczne i literackie koncepcje klasycyzmu w Polsce sformułowali między innymi W. Rzewuski (O nauce wierszopiskiej, wyd. 1762), F.N. Golański (O wymowie i literaturze, 1786), F.K. Dmochowski (Sztuka rymotwórcza, 1788). Istotną rolę odegrała także wydana u progu oświecenia rozprawa S. Konarskiego O poprawie wad wymowy (1741).
Działając przesłankami racjonalizmu, za nadrzędny cel tworzenia uznawano rozumowe poznanie ponadczasowych zasad i praw decyzyjnych o istocie, ładzie i harmonii świata. Starano się intelektualnie ująć trwałą istotę wszelkich zjawisk, elementów i właściwości ludzkiej natury. Krytyczna ocena rzeczywistości wynikała z dążenia do przywrócenia praw rozumu, a to pociągało za sobą dydaktyczno moralizatorskie ukierunkowanie literatury. W dziedzinie estetyki akcentowano nierozerwalny związek prawdy i piękna i konieczność ścisłego podporządkowania wyobraźni arbitralnym normom. Pisarze klasycystyczni przeważnie przemawiali mentorskim tonem, posługując się środkami retorycznej perswazji i jasnym językiem, poddanym intelektualnej kontroli. Stosowali argumentację emocjonalną, podejmując zagadnienia istotne dla całej społeczności. Występowali w roli nauczycieli i wychowawców, którym wiedza, mądrość i doświadczenie dają prawo napominania społeczeństwa, wskazywania wzorców moralnych, etycznych, obywatelskich i patriotycznych. W tym względzie (mimo różnic w podstawach filozoficznych i w doborze środków wyrazu) można mówić o wspólnych założeniach patronujących klasycyzmowi i sentymentalizmowi.
Artysty klasycystyczni drugiej połowy XVIII w. uprawiali gatunki literackie w większości przekazane poprzez tradycję. Programowo sięgali po aktualne tematy natury socjalnej, politycznej, obyczajowej i moralnej. Intensywnie rozwijała się satyra i bajka (Krasicki, Trembecki, Naruszewicz), oda i różne odmiany literaturze okolicznościowej (Trembecki, Naruszewicz, Węgierski, Zabłocki). Cele moralizatorskie i dydaktyczne patronowały komediom obyczajowym i politycznym (Bohomolec, Zabłocki, Niemcewicz). Dydaktyka socjalna była także istotnym przesłaniem poematów heroikomicznych (Krasicki, Węgierski, Jasiński). Wykorzystywano formę listu poetyckiego, sielanki (Naruszewicz) - rzadziej poematu opisowego (Trembecki). Nowe propozycje twórcze tego nurtu w relacji do tradycji wiązały się z postępem powieściopisarstwa zapoczątkowanego poprzez Krasickiego (Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki, 1776). Poeci i publicyści włączyli się w narodowy program reform i starali się pozyskać przychylność społeczeństwa dla tych zamierzeń. Poddawali ówczesną rzeczywistość polską surowej ocenie, wskazywali powody zła, a jednocześnie bezpośrednio albo pośrednio akcentowali potrzebę wprowadzenia korzystnych zmian. Skłaniali odbiorców do aktywności przez eksponowanie w utworach cnoty dojrzałego patriotyzmu, obywatelskiej troski o losy państwie. Natomiast w wypowiedziach o charakterze refleksyjnym, w odach filozoficzno moralnych i wzniosłych tragediach snuli rozważania przeznaczone ponadczasowym właściwościom ludzkiej natury, a również dziejowym doświadczeniom narodu.
Klasycyzm postanisławowski funkcjonował w zmienionych historycznie uwarunkowaniach. Wyciszeniu uległ krytycyzm wobec wad polskiego społeczeństwa. Nadrzędnym celem wszelkich działań było ocalenie rodzimego dziedzictwa kulturowego, podtrzymywanie narodowego ducha, utrwalanie pamięci o przeszłości i doskonalenie języka i literatury. Programowo realizowało te zadania warszawskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk. Kluczowym ośrodkiem życia kulturalnego, literackiego i umysłowego była Warszawa; prężnie działało także środowisko wileńskie. Nadal rozwijała się popularna oda okolicznościowa (między innymi ody napoleońskie Koźmiana). Do tradycji hymnu nawiązali między innymi Woronicz i Feliński, a żywotność bajki podtrzymała twórczość Niemcewicza, Koźmiana i F. Morawskiego. Ten moment zaowocował także najwybitniejszymi osiągnięciami poematu opisowego - Sofijówką Trembeckiego i Ziemiaństwem polskim Koźmiana. Sławę narodowych bohaterów głosili autorzy licznych panegiryków. Pośród artystów i odbiorców popularnością cieszyła się zróżnicowana gatunkowo okolicznościowa literatura polityczna. Nadzwyczajnie intensywnie rozwinęła się w tym czasie dramaturgia preferująca tematykę historyczną. Status tragedii jako najwyżej cenionego gatunku utwierdziła stołeczna scena narodowa i krytycy z Towarzystwa Iksów. Ożywiła się twórczość oryginalna i działalność przekładowa (między innymi L. Osińskiego), raczej z dorobku wzorcowych pisarzy francuskich XVII w. Etapowo zanikała z kolei komedia obyczajowa, podobnie jak satyra. Podstawowe założenia estetyczno literackie klasycyzmu sformułował S.K. Potocki (O wymowie i stylu, 1815-1816). Tradycję klasycystyczną sytuowano wobec dokonań drugiej etapy sentymentalizmu i tendencji preromantycznych (J. Śniadecki O pismach klasycznych i romantycznych, 1819; F. Morawski Klasycy i romantycy w dwóch listach wierszem, 1829).
Jako kluczowy prąd literacki polskiego oświecenia klasycyzm przyczynił się do społecznego awansu ludzi pióra, którzy wspierali program reform i aktywnie uczestniczyli w złożonym procesie przeobrażania państwie w nowoczesne kraj, zabierając głos w najważniejszych kwestiach dotyczących polskiej rzeczywistości. Reprezentowali go czołowi pisarze tego czasu, których osiągnięciem jest modernizacja i wydoskonalenie języka poetyckiego.
(Bożena Mazurkowa)
Zobacz także: FILOZOFIA I ŚWIATOPOGLˇD, OŚWIECENIE, POETYKI NORMATYWNE, STANISŁAW AUGUST PONIATOWSKI, TEATR NARODOWY, TOWARZYSTWO IKSÓW
Pisarze klasycystyczni programowo nawiązywali do tradycji antyku, czerpali także inspiracje z dorobku rodzimych artystów XVI-XVII w. (S. Orzechowskiego, A. Frycza Modrzewskiego, J. Kochanowskiego, P. Skargi, M.K. Sarbiewskiego, S. Twardowskiego, W. Potockiego). Silnie oddziałali na nich również klasycy francuscy XVII i XVIII w. (Corneille, Racine, Molier, Boileau, La Fontaine, Wolter, Diderot). Teoretycy klasycyzmu podporządkowali wyobraźnię i praktykę pisarską literatów zasadom logicznego rozumowania i ściśle ustalonym normom tworzenia, sprecyzowanym odnosząc się do zadań literatury, roli ludzi pióra, przebiegu pracy pisarskiej i kompozycji, stylistycznego kształtu i cech poszczególnych gatunków literackich. Wysoko ceniono jasność wyłożenia myśli, klarowność i czytelność nadrzędnej idei, realizowanie zasady dobrego smaku, umiaru, harmonii, a również naśladowanie pięknych wzorów i przestrzeganie ścisłych wskaźników gatunkowych i rodzajowych, sformułowanych w normatywnych poetykach. Kompendium owych zasad była w kręgu europejskim Sztuka poetycka (wyd. 1674) Boileau. Estetyczne i literackie koncepcje klasycyzmu w Polsce sformułowali między innymi W. Rzewuski (O nauce wierszopiskiej, wyd. 1762), F.N. Golański (O wymowie i literaturze, 1786), F.K. Dmochowski (Sztuka rymotwórcza, 1788). Istotną rolę odegrała także wydana u progu oświecenia rozprawa S. Konarskiego O poprawie wad wymowy (1741).
Działając przesłankami racjonalizmu, za nadrzędny cel tworzenia uznawano rozumowe poznanie ponadczasowych zasad i praw decyzyjnych o istocie, ładzie i harmonii świata. Starano się intelektualnie ująć trwałą istotę wszelkich zjawisk, elementów i właściwości ludzkiej natury. Krytyczna ocena rzeczywistości wynikała z dążenia do przywrócenia praw rozumu, a to pociągało za sobą dydaktyczno moralizatorskie ukierunkowanie literatury. W dziedzinie estetyki akcentowano nierozerwalny związek prawdy i piękna i konieczność ścisłego podporządkowania wyobraźni arbitralnym normom. Pisarze klasycystyczni przeważnie przemawiali mentorskim tonem, posługując się środkami retorycznej perswazji i jasnym językiem, poddanym intelektualnej kontroli. Stosowali argumentację emocjonalną, podejmując zagadnienia istotne dla całej społeczności. Występowali w roli nauczycieli i wychowawców, którym wiedza, mądrość i doświadczenie dają prawo napominania społeczeństwa, wskazywania wzorców moralnych, etycznych, obywatelskich i patriotycznych. W tym względzie (mimo różnic w podstawach filozoficznych i w doborze środków wyrazu) można mówić o wspólnych założeniach patronujących klasycyzmowi i sentymentalizmowi.
Artysty klasycystyczni drugiej połowy XVIII w. uprawiali gatunki literackie w większości przekazane poprzez tradycję. Programowo sięgali po aktualne tematy natury socjalnej, politycznej, obyczajowej i moralnej. Intensywnie rozwijała się satyra i bajka (Krasicki, Trembecki, Naruszewicz), oda i różne odmiany literaturze okolicznościowej (Trembecki, Naruszewicz, Węgierski, Zabłocki). Cele moralizatorskie i dydaktyczne patronowały komediom obyczajowym i politycznym (Bohomolec, Zabłocki, Niemcewicz). Dydaktyka socjalna była także istotnym przesłaniem poematów heroikomicznych (Krasicki, Węgierski, Jasiński). Wykorzystywano formę listu poetyckiego, sielanki (Naruszewicz) - rzadziej poematu opisowego (Trembecki). Nowe propozycje twórcze tego nurtu w relacji do tradycji wiązały się z postępem powieściopisarstwa zapoczątkowanego poprzez Krasickiego (Mikołaja Doświadczyńskiego przypadki, 1776). Poeci i publicyści włączyli się w narodowy program reform i starali się pozyskać przychylność społeczeństwa dla tych zamierzeń. Poddawali ówczesną rzeczywistość polską surowej ocenie, wskazywali powody zła, a jednocześnie bezpośrednio albo pośrednio akcentowali potrzebę wprowadzenia korzystnych zmian. Skłaniali odbiorców do aktywności przez eksponowanie w utworach cnoty dojrzałego patriotyzmu, obywatelskiej troski o losy państwie. Natomiast w wypowiedziach o charakterze refleksyjnym, w odach filozoficzno moralnych i wzniosłych tragediach snuli rozważania przeznaczone ponadczasowym właściwościom ludzkiej natury, a również dziejowym doświadczeniom narodu.
Klasycyzm postanisławowski funkcjonował w zmienionych historycznie uwarunkowaniach. Wyciszeniu uległ krytycyzm wobec wad polskiego społeczeństwa. Nadrzędnym celem wszelkich działań było ocalenie rodzimego dziedzictwa kulturowego, podtrzymywanie narodowego ducha, utrwalanie pamięci o przeszłości i doskonalenie języka i literatury. Programowo realizowało te zadania warszawskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk. Kluczowym ośrodkiem życia kulturalnego, literackiego i umysłowego była Warszawa; prężnie działało także środowisko wileńskie. Nadal rozwijała się popularna oda okolicznościowa (między innymi ody napoleońskie Koźmiana). Do tradycji hymnu nawiązali między innymi Woronicz i Feliński, a żywotność bajki podtrzymała twórczość Niemcewicza, Koźmiana i F. Morawskiego. Ten moment zaowocował także najwybitniejszymi osiągnięciami poematu opisowego - Sofijówką Trembeckiego i Ziemiaństwem polskim Koźmiana. Sławę narodowych bohaterów głosili autorzy licznych panegiryków. Pośród artystów i odbiorców popularnością cieszyła się zróżnicowana gatunkowo okolicznościowa literatura polityczna. Nadzwyczajnie intensywnie rozwinęła się w tym czasie dramaturgia preferująca tematykę historyczną. Status tragedii jako najwyżej cenionego gatunku utwierdziła stołeczna scena narodowa i krytycy z Towarzystwa Iksów. Ożywiła się twórczość oryginalna i działalność przekładowa (między innymi L. Osińskiego), raczej z dorobku wzorcowych pisarzy francuskich XVII w. Etapowo zanikała z kolei komedia obyczajowa, podobnie jak satyra. Podstawowe założenia estetyczno literackie klasycyzmu sformułował S.K. Potocki (O wymowie i stylu, 1815-1816). Tradycję klasycystyczną sytuowano wobec dokonań drugiej etapy sentymentalizmu i tendencji preromantycznych (J. Śniadecki O pismach klasycznych i romantycznych, 1819; F. Morawski Klasycy i romantycy w dwóch listach wierszem, 1829).
Jako kluczowy prąd literacki polskiego oświecenia klasycyzm przyczynił się do społecznego awansu ludzi pióra, którzy wspierali program reform i aktywnie uczestniczyli w złożonym procesie przeobrażania państwie w nowoczesne kraj, zabierając głos w najważniejszych kwestiach dotyczących polskiej rzeczywistości. Reprezentowali go czołowi pisarze tego czasu, których osiągnięciem jest modernizacja i wydoskonalenie języka poetyckiego.
(Bożena Mazurkowa)
Zobacz także: FILOZOFIA I ŚWIATOPOGLˇD, OŚWIECENIE, POETYKI NORMATYWNE, STANISŁAW AUGUST PONIATOWSKI, TEATR NARODOWY, TOWARZYSTWO IKSÓW
- Co znaczy KRÓTKA ROZPRAWA... I ŻYWOT CZŁOWIEKA POCZCIWEGO M:
- Porównanie można powiedzieć, Iż był człowiekiem sukcesu. Doznał go jako ziemianin obywatel, lecz również jako poeta i to już za życia. Stał się niekwestionowanym autorytetem jako artysta tego nurtu w nowożytnej klasycyzm co znaczy.
- Krzyżówka KATASTROFIZM:
- Dlaczego nurtów światopoglądowych przełomu wieków, który pełną wyrazistość myślową i wszechstronne zaplecze teoretyczne osiągnie w drugiej i trzeciej dekadzie XX w. Katastrofizm był spontaniczną reakcją klasycyzm krzyżówka.
- Co to jest KOMEDIA:
- Jak lepiej naczelnych gatunków dydaktycznych polskiego oświecenia, znakomicie spełniającym pouczające i wychowawcze funkcje, jakie poezji wyznaczono w programie reform. Wysoka ranga komedii w dużej mierze klasycyzm co to jest.
- Słownik Krytycyzm:
- Kiedy przekonania o potrzebie krytycznej oceny socjalnych autorytetów. W przekonaniu założeń racjonalizmu i empiryzmu przewartościowaniu podlegały dotychczasowe przesłanki światopoglądowe, a również zasady klasycyzm słownik.
- Czym jest KINO:
- Od czego zależy wojny budową przemysłu filmowego kierowała Polska Partia Robotnicza. Jej członkowie mieli przewagę w organach władzy i w Czołówce nad działaczami Polskiej Partii Socjalistycznej i to oni zadecydowali klasycyzm czym jest.
Czym jest klasycyzm znaczenie w Motywy literatura K .
