Co znaczy KATASTROFIZM CZASU WOJNY:
Katastrofizm to orientacja historiozoficzno moralistyczna wykrystalizowana w kulturze XX w., zakładająca nieuchronność zagłady kultury Europy z przyczyn wewnętrznych (konfliktowy charakter przedmiotów składowych) albo zewnętrznych (inwazja innych cywilizacji). Koncepcja ta znalazła słowo w filozofii O. Spenglera, pracach A. Toynbee´ego, J. Ortegi y Gasseta; w Polsce F. Znanieckiego, M. Zdziechowskiego. Przedmioty katastrofizmu pojawiły się już przed XX w. (w romantyzmie, na przykład u Z. Krasińskiego, w filozofii F. Nietzschego, w tendencjach dekadenckich). W znaczny sposób wpłynął katastrofizm na europejską literaturę międzywojenną, w Polsce był jednym z ważniejszych zjawisk literackich. Znalazł się w programie ekipy "Żagary", jego przedmioty dostrzec można między innymi w twórczości K. Wierzyńskiego, J. Tuwima, J. Czechowicza. Najsilniej odzwierciedlił się w twórczości S.I. Witkiewicza.
Rzeczywistość wojny ostro weryfikowała estetykę i diagnozy literatury dwudziestolecia. Ten mechanizm jest dostrzegalny zarówno w wojennych transformacjach twórczości pisarzy o znaczącym dorobku artystycznym, jak i u wojennych debiutantów - w twórczości pokolenia wojennego (pisarzy urodzonych około roku 1920 i nieco potem). Młoda, wojenna krytyka literacka ostro weryfikowała majątek literaturze dwudziestolecia, za bliską sobie tradycję przyjmując jedynie twórczość, która trafnie przeczuła kształt nadchodzącej rzeczywistości, jej apokaliptyczny wymiar. Tutaj - jak wychodzi z wypowiedzi reprezentatywnych dla pokolenia wojennego - aprobowaną tradycją poetycką nie mógłby być ani archaiczny artystycznie i niejednoznaczny etycznie (zobacz) Skamander, ani przeintelektualizowana (zobacz) Awangarda Krakowska. Tradycją bliską, aprobowaną (poprzez środowisko "Sztuki i Narodu" jednak z pewnymi zastrzeżeniami) stała się "literatura przeczucia" - twórczość pisarzy zaliczanych do nurtu katastroficznego (zobacz Awangarda tak zwany Druga): Czechowicza, Sebyły, Zagórskiego czy Miłosza (ci dwaj ostatni byli zresztą bardzo aktywni w życiu literackim okupowanej Warszawy; należy tu również dodać wpływ twórczości S.I. Witkiewicza (zobacz Dramaty Witkacego i Szewcy Witkacego) na próby dramatyczne Andrzeja Trzebińskiego i Ewy Pohoskiej).
Wielogłosowej, ewoluującej zarówno światopoglądowo, jak i artystycznie literaturze Krzysztofa Kamila Baczyńskiego nie da się wpisać w jakiś konsekwentny schemat katastrofizmu. Współcześni mu krytycy mieli na ten temat rozbieżne sądy: Gajcy widział w Baczyńskim kontynuatora Drugiej Awangardy, w kontynuacji tego modelu widział słowo światopoglądowej bezradności; Wyka z kolei pisząc o literaturze "spełnionej Apokalipsy", dostrzegał przekroczenie tego wątku, dostrzegał heroizm zasadzający się na próbie zrozumienia i sprostania Historii, na odrzuceniu pesymizmu przez moralne oczyszczenie. Romantyczny charakter literaturze Baczyńskiego widoczny jest (w okolicy tonów profetycznych) w swoistym jej zaangażowaniu. Nie chodzi tu wprost o zaangażowanie patriotyczne, ono gdyż jest oczywiste. Chodzi o ratowanie człowieczeństwa, o szeroko pojętą miłość świata: to, co ją narusza, a zbrodnie wojny to czynią, musi doznawać potępienia. Żołnierska (rycerska) ofiara jego pokolenia mogłaby odwrócić Historię.
Literatura Tadeusza Gajcego wbrew jego publicystycznym wystąpieniom ("katastroficzność wcześniej przeczuta, teraz przeżyta domaga się cięcia [...] Nie możemy wyrażać bezradności i lęku wobec nadchodzącego") dość wiernie kontynuowała schemat poetyckiego katastrofizmu dwudziestolecia. Jej żywiołowy, oniryczny charakter oddaje pośpiech, świadomość braku czasu, wątpliwość przyszłości, koszmar wojny i młodzieńcze rozgorączkowanie stopione z tym koszmarem. Wizyjność literaturze żagarystów czy Czechowicza miała charakter profetyczny, pokazywał świat w chwili katastrofy albo po niej - i była jednym z przedmiotów swoistej poetyki katastrofizmu. Dla Gajcego z kolei dokonana Apokalipsa to temat wiodący. W Widmach - onirycznym poemacie z roku 1943 - katastrofa ogarnia cały glob, nurza go w swoim wiecznym bezczasie, staje się jakby jedyną prawdą. Gajcy przedstawia dziejące się zło, śni - przekazuje wizję. Z czasem (Misterium niedzielne, Grom powszedni) taką osobistą, "uwewnętrznioną" formułę katastrofizmu zastąpią formy groteskowe albo nachylone ku grotesce, próbujące przez dystans czy ironię okiełznać rzeczywistość.
Poetycką twórczość Tadeusza Borowskiego z lat wojny (pamiętać należy, Iż jego obozowa proza pisana jest z czasowego oddalenia, od roku 1946), raczej tomik Gdziekolwiek ziemia, ustala się jako najsilniej nasyconą tradycyjną symboliką katastrofizmu (typowe motywy: jeźdźcy, aniołowie, cytaty z Objawienia św. Jana; charakterystyczne spojrzenie na glob z perspektywy kosmosu). Swoim okrutnym, trzeźwym pesymizmem Borowski kreśli wizję świata pozbawionego nadziei, pozbawionego wymiaru transcendentnego (może poza światem "prywatnej" suwerennej miłości - Arkusz poetycki). Reakcją emocjonalną na tak ułożony świat jest pogarda - również zwrócona wobec siebie. Krytyka zwraca uwagę na antycypację "metody ujęcia jego późniejszych doświadczeń". Jak pisze A. Werner, prozę Borowskiego wiąże z katastrofizmem "przekonanie o procesualnym, stopniowym narastaniu symptomów kryzysu aż do ich ostatecznego zwieńczenia w totalitarnej organizacji świata obozów".
(Zdzisław Marcinów)
Rzeczywistość wojny ostro weryfikowała estetykę i diagnozy literatury dwudziestolecia. Ten mechanizm jest dostrzegalny zarówno w wojennych transformacjach twórczości pisarzy o znaczącym dorobku artystycznym, jak i u wojennych debiutantów - w twórczości pokolenia wojennego (pisarzy urodzonych około roku 1920 i nieco potem). Młoda, wojenna krytyka literacka ostro weryfikowała majątek literaturze dwudziestolecia, za bliską sobie tradycję przyjmując jedynie twórczość, która trafnie przeczuła kształt nadchodzącej rzeczywistości, jej apokaliptyczny wymiar. Tutaj - jak wychodzi z wypowiedzi reprezentatywnych dla pokolenia wojennego - aprobowaną tradycją poetycką nie mógłby być ani archaiczny artystycznie i niejednoznaczny etycznie (zobacz) Skamander, ani przeintelektualizowana (zobacz) Awangarda Krakowska. Tradycją bliską, aprobowaną (poprzez środowisko "Sztuki i Narodu" jednak z pewnymi zastrzeżeniami) stała się "literatura przeczucia" - twórczość pisarzy zaliczanych do nurtu katastroficznego (zobacz Awangarda tak zwany Druga): Czechowicza, Sebyły, Zagórskiego czy Miłosza (ci dwaj ostatni byli zresztą bardzo aktywni w życiu literackim okupowanej Warszawy; należy tu również dodać wpływ twórczości S.I. Witkiewicza (zobacz Dramaty Witkacego i Szewcy Witkacego) na próby dramatyczne Andrzeja Trzebińskiego i Ewy Pohoskiej).
Wielogłosowej, ewoluującej zarówno światopoglądowo, jak i artystycznie literaturze Krzysztofa Kamila Baczyńskiego nie da się wpisać w jakiś konsekwentny schemat katastrofizmu. Współcześni mu krytycy mieli na ten temat rozbieżne sądy: Gajcy widział w Baczyńskim kontynuatora Drugiej Awangardy, w kontynuacji tego modelu widział słowo światopoglądowej bezradności; Wyka z kolei pisząc o literaturze "spełnionej Apokalipsy", dostrzegał przekroczenie tego wątku, dostrzegał heroizm zasadzający się na próbie zrozumienia i sprostania Historii, na odrzuceniu pesymizmu przez moralne oczyszczenie. Romantyczny charakter literaturze Baczyńskiego widoczny jest (w okolicy tonów profetycznych) w swoistym jej zaangażowaniu. Nie chodzi tu wprost o zaangażowanie patriotyczne, ono gdyż jest oczywiste. Chodzi o ratowanie człowieczeństwa, o szeroko pojętą miłość świata: to, co ją narusza, a zbrodnie wojny to czynią, musi doznawać potępienia. Żołnierska (rycerska) ofiara jego pokolenia mogłaby odwrócić Historię.
Literatura Tadeusza Gajcego wbrew jego publicystycznym wystąpieniom ("katastroficzność wcześniej przeczuta, teraz przeżyta domaga się cięcia [...] Nie możemy wyrażać bezradności i lęku wobec nadchodzącego") dość wiernie kontynuowała schemat poetyckiego katastrofizmu dwudziestolecia. Jej żywiołowy, oniryczny charakter oddaje pośpiech, świadomość braku czasu, wątpliwość przyszłości, koszmar wojny i młodzieńcze rozgorączkowanie stopione z tym koszmarem. Wizyjność literaturze żagarystów czy Czechowicza miała charakter profetyczny, pokazywał świat w chwili katastrofy albo po niej - i była jednym z przedmiotów swoistej poetyki katastrofizmu. Dla Gajcego z kolei dokonana Apokalipsa to temat wiodący. W Widmach - onirycznym poemacie z roku 1943 - katastrofa ogarnia cały glob, nurza go w swoim wiecznym bezczasie, staje się jakby jedyną prawdą. Gajcy przedstawia dziejące się zło, śni - przekazuje wizję. Z czasem (Misterium niedzielne, Grom powszedni) taką osobistą, "uwewnętrznioną" formułę katastrofizmu zastąpią formy groteskowe albo nachylone ku grotesce, próbujące przez dystans czy ironię okiełznać rzeczywistość.
Poetycką twórczość Tadeusza Borowskiego z lat wojny (pamiętać należy, Iż jego obozowa proza pisana jest z czasowego oddalenia, od roku 1946), raczej tomik Gdziekolwiek ziemia, ustala się jako najsilniej nasyconą tradycyjną symboliką katastrofizmu (typowe motywy: jeźdźcy, aniołowie, cytaty z Objawienia św. Jana; charakterystyczne spojrzenie na glob z perspektywy kosmosu). Swoim okrutnym, trzeźwym pesymizmem Borowski kreśli wizję świata pozbawionego nadziei, pozbawionego wymiaru transcendentnego (może poza światem "prywatnej" suwerennej miłości - Arkusz poetycki). Reakcją emocjonalną na tak ułożony świat jest pogarda - również zwrócona wobec siebie. Krytyka zwraca uwagę na antycypację "metody ujęcia jego późniejszych doświadczeń". Jak pisze A. Werner, prozę Borowskiego wiąże z katastrofizmem "przekonanie o procesualnym, stopniowym narastaniu symptomów kryzysu aż do ich ostatecznego zwieńczenia w totalitarnej organizacji świata obozów".
(Zdzisław Marcinów)
- Co znaczy KRONIKA POLSKA GALLA ANONIMA:
- Porównanie przyniósł znakomite dzieło kronikarza nazwanego poprzez późniejszych historyków Gallusem , w istocie zaś anonimowego benedyktyna pochodzenia francuskiego, który gościł podówczas na dworze polskiego katastrofizm czasu wojny co znaczy.
- Krzyżówka KARPIŃSKI FRANCISZEK (1741-1825):
- Dlaczego teoretyk literaturze sentymentalizmu miał samorodny talent w pełni ukształtowany na Pokuciu, z dala od stołecznego ośrodka kulturalnego i literackiego. W swych wierszach łączył siłę uczuć z prostotą katastrofizm czasu wojny krzyżówka.
- Co to jest KABARET LITERACKI:
- Jak lepiej sensu stricto powstawał u schyłku w. XIX w środowisku paryskiej bohemy i błyskawicznie rozpoczął rozpowszechniać się po całej Europie. Zamknięte spotkania towarzyskie twórców, improwizacje o katastrofizm czasu wojny co to jest.
- Słownik KRÓTKA ROZPRAWA... I ŻYWOT CZŁOWIEKA POCZCIWEGO M:
- Kiedy można powiedzieć, Iż był człowiekiem sukcesu. Doznał go jako ziemianin obywatel, lecz również jako poeta i to już za życia. Stał się niekwestionowanym autorytetem jako artysta tego nurtu w nowożytnej katastrofizm czasu wojny słownik.
- Czym jest KRYTYKA LITERACKA:
- Od czego zależy piśmiennictwa w momencie Młodej Polski spełniał ważne i różnorodne zadania. Towarzyszył rozwijającej się poezji, pogłębiając jej samoświadomość poprzez wskazywanie metafizycznych i duchowych wartości katastrofizm czasu wojny czym jest.
Czym jest katastrofizm czasu wojny znaczenie w Motywy literatura K .
