Co znaczy GOTYCYZM:
W XVIII w. ustalenie "gotycki" przestaje oznaczać "barbarzyński" czy "ciemny", a rozpoczyna być utożsamiane ze światem nadprzyrodzonym i obecną w nim grozą. Gotycyzm to nurt literatury powstały w Anglii. Zafascynowany średniowieczem arystokrata Horace Walpole zbudował dla siebie zamek w stylu gotyckim (co Anglicy uznali za nadzwyczajne dziwactwo), a później napisał w nim powieść, którą zatytułował Zamczysko w Otranto. Opowieść gotycka (1764). Zapoczątkowała ona nowy gatunek literacki zwany romansem grozy albo powieścią gotycką, a zarazem jego odmianę historyczną. Twórczynią drugiej, zwanej sentymentalną, była Ann Radcliffe, która wolała budować nastrój przez dyskretne sugestie, a nie makabryczne, dosadne opisy, i racjonalnie wyjaśniała wszelakie tajemnice. Jej w najwyższym stopniu znaną książką są Tajemnice zamku Udolpho (1794). Trzeci nurt - grozy, zawdzięczamy Matthew Gregory´emu Lewisowi. Powieść Mnich tego dwudziestoletniego autora wywołała w 1796 r. skandal, bo przesycona była erotyką i realistyczną, odrażającą makabrą.
Akcja powieści gotyckich toczy się zazwyczaj w zrujnowanych zamkach albo opactwach, pełnych tajemniczych przejść i podziemi, gdzie słychać przytłumione jęki i gdzie pojawiają się widma albo odkrywane są poprzez bohaterów żywcem zamurowane osoby. Tuż w okolicy budynków regularnie położony jest cmentarz, a z grobów wstają upiory. Ciemną noc rozświetla gasnący w kulminacyjnym momencie płomyk świecy, blady blask księżyca albo przejmujące światło błyskawic. Nastrój pełen grozy wzmagają pohukiwania puszczyka. Bohaterką jest zawsze dziewica uciekająca przed prześladującym ją demonicznym łotrem, niekiedy zawierającym nawet pakt z szatanem.
W Polsce romanse grozy tworzyła, zresztą bardzo nieudolnie, Anna Mostowska. Autorce Strachu w zameczku (1806), Matyldy i Daniłła (1806), Zamku Koniecpolskich (1806), Nie zawsze tak się czyni, jak się mówi (1806) i Astoldy (1807) zarzucano brak oryginalności i talentu, bo nie potrafiła oddać uczuć doznawanych poprzez bohaterów.
Po inspiracje do różnych typów powieści gotyckiej sięgnęła Łucja Rautenstrauchowa. W Przeznaczeniu (1831) wykorzystała motywy z powieści Radcliffe i Lewisa, a psychikę bohatera Ragany, a więc Płochości (1830) dodatkowo wzbogaciła cechami bajronicznymi - poczuciem winy i chęcią zemsty.
Zygmunt Krasiński, któremu tata - już po stworzeniu listopadowym - dał w prezencie nowo wybudowany zameczek w stylu neogotyckim, w młodzieńczej twórczości chętnie tworzył gotyckie opowieści. Grób rodziny Reichstalów (1828) opowiada o dziejach miłości słynnego dowódcy Albrechta Wallensteina. Akcja odbywa się w Czechach w okresie wojny trzydziestoletniej. Autor epatuje czytelnika makabryzmem. Alchemik i astrolog Adalbert Reichstal w podziemiach swojego domu zrobił grobowiec i odwiedza tam zabalsamowane zwłoki ukochanej żony. Powieść kończy się śmiercią wszystkich bohaterów, a syn Alan u stóp swej siostry Minny, która wolała popełnić samobójstwo niż wyjść za niekochanego człowieka, składa wyrwane z piersi Wallensteina serce. Z twórczości Mickiewicza przejął Krasiński motyw zemsty, jednak zamiast patriotyzmu - właściwego Konradowi Wallenrodowi - Alanem kierują rodowe porachunki. W Panu Trzech Pagórków Krasiński stworzył mistyfikację legendy opowiadającej o jego stronach rodzinnych, a słowiańskiego Opina wyposażył w bajroniczną niechęć do świata, spowodowaną doznanymi niegdyś krzywdami.
W najwyższym stopniu krwawa opowieść Krasińskiego nosi tytuł Mściwy karzeł i Masław, książę mazowiecki. Oparta jest na historii Węgierki Johanny, która kąpała się w krwi młodych dziewcząt, by rozjaśnić cerę. Autor przeniósł akcję na rodzimy teren, tworząc w ten sposób opozycję wobec obowiązującej konwencji ukazywania Polski jako państwie, gdzie nie było zbrodni. Wszyscy bohaterzy giną w płomieniach zamku, a tryumfuje zbrodniczy Masław. Także w powieści Władysław Herman i dwór jego (1830) pojawia się postać zuchwałego zbrodniarza Mestwina, fascynującego jak bajroniczni bohaterzy. Po latach sam autor krytycznie ocenił te teksty jako pozbawione wzniosłości.
W literaturze gotycyzm został przyswojony poezji polskiej poprzez Juliana Ursyna Niemcewicza w dumach opartych na balladach Lewisa. W przeciwieństwie od powieści, w balladach gotycyzm regularnie służy nie wzbudzaniu strachu, ale związany jest z nową, romantyczną teorią poznania. Mickiewicz w Ucieczce wzorował się na słynnej Lenorze Gotfrieda Augusta Bürgera, w oryginalnej balladzie To lubię kpił z typowych motywów gotyckich. Regularnie do tworzenia nastroju grozy wykorzystywano ludowe podania, na przykład Mickiewicz w Tukaju (tu znów autor potraktował temat żartobliwie). Gotycyzm regularnie był także jednym z przedmiotów współtworzących nastrój powieści poetyckich. Seweryn Goszczyński Zamek kaniowski (1826-1827) zaczął obrazem wisielca ukazanego na tle nocnego nieba. Wizje wywodzące się z gotycyzmu wykorzystał także w cyklu liryków humańskich (1824-1825), na przykład w wierszu Larwa niewoli. Służą tam ukazaniu grozy świata, gdzie panuje bezprawie i krzywda.
(Anna Krysztofiak)
Zobacz także: BALLADA, BALLADY I ROMANSE, POWIEŚĆ POETYCKA, PREROMANTYZM
Akcja powieści gotyckich toczy się zazwyczaj w zrujnowanych zamkach albo opactwach, pełnych tajemniczych przejść i podziemi, gdzie słychać przytłumione jęki i gdzie pojawiają się widma albo odkrywane są poprzez bohaterów żywcem zamurowane osoby. Tuż w okolicy budynków regularnie położony jest cmentarz, a z grobów wstają upiory. Ciemną noc rozświetla gasnący w kulminacyjnym momencie płomyk świecy, blady blask księżyca albo przejmujące światło błyskawic. Nastrój pełen grozy wzmagają pohukiwania puszczyka. Bohaterką jest zawsze dziewica uciekająca przed prześladującym ją demonicznym łotrem, niekiedy zawierającym nawet pakt z szatanem.
W Polsce romanse grozy tworzyła, zresztą bardzo nieudolnie, Anna Mostowska. Autorce Strachu w zameczku (1806), Matyldy i Daniłła (1806), Zamku Koniecpolskich (1806), Nie zawsze tak się czyni, jak się mówi (1806) i Astoldy (1807) zarzucano brak oryginalności i talentu, bo nie potrafiła oddać uczuć doznawanych poprzez bohaterów.
Po inspiracje do różnych typów powieści gotyckiej sięgnęła Łucja Rautenstrauchowa. W Przeznaczeniu (1831) wykorzystała motywy z powieści Radcliffe i Lewisa, a psychikę bohatera Ragany, a więc Płochości (1830) dodatkowo wzbogaciła cechami bajronicznymi - poczuciem winy i chęcią zemsty.
Zygmunt Krasiński, któremu tata - już po stworzeniu listopadowym - dał w prezencie nowo wybudowany zameczek w stylu neogotyckim, w młodzieńczej twórczości chętnie tworzył gotyckie opowieści. Grób rodziny Reichstalów (1828) opowiada o dziejach miłości słynnego dowódcy Albrechta Wallensteina. Akcja odbywa się w Czechach w okresie wojny trzydziestoletniej. Autor epatuje czytelnika makabryzmem. Alchemik i astrolog Adalbert Reichstal w podziemiach swojego domu zrobił grobowiec i odwiedza tam zabalsamowane zwłoki ukochanej żony. Powieść kończy się śmiercią wszystkich bohaterów, a syn Alan u stóp swej siostry Minny, która wolała popełnić samobójstwo niż wyjść za niekochanego człowieka, składa wyrwane z piersi Wallensteina serce. Z twórczości Mickiewicza przejął Krasiński motyw zemsty, jednak zamiast patriotyzmu - właściwego Konradowi Wallenrodowi - Alanem kierują rodowe porachunki. W Panu Trzech Pagórków Krasiński stworzył mistyfikację legendy opowiadającej o jego stronach rodzinnych, a słowiańskiego Opina wyposażył w bajroniczną niechęć do świata, spowodowaną doznanymi niegdyś krzywdami.
W najwyższym stopniu krwawa opowieść Krasińskiego nosi tytuł Mściwy karzeł i Masław, książę mazowiecki. Oparta jest na historii Węgierki Johanny, która kąpała się w krwi młodych dziewcząt, by rozjaśnić cerę. Autor przeniósł akcję na rodzimy teren, tworząc w ten sposób opozycję wobec obowiązującej konwencji ukazywania Polski jako państwie, gdzie nie było zbrodni. Wszyscy bohaterzy giną w płomieniach zamku, a tryumfuje zbrodniczy Masław. Także w powieści Władysław Herman i dwór jego (1830) pojawia się postać zuchwałego zbrodniarza Mestwina, fascynującego jak bajroniczni bohaterzy. Po latach sam autor krytycznie ocenił te teksty jako pozbawione wzniosłości.
W literaturze gotycyzm został przyswojony poezji polskiej poprzez Juliana Ursyna Niemcewicza w dumach opartych na balladach Lewisa. W przeciwieństwie od powieści, w balladach gotycyzm regularnie służy nie wzbudzaniu strachu, ale związany jest z nową, romantyczną teorią poznania. Mickiewicz w Ucieczce wzorował się na słynnej Lenorze Gotfrieda Augusta Bürgera, w oryginalnej balladzie To lubię kpił z typowych motywów gotyckich. Regularnie do tworzenia nastroju grozy wykorzystywano ludowe podania, na przykład Mickiewicz w Tukaju (tu znów autor potraktował temat żartobliwie). Gotycyzm regularnie był także jednym z przedmiotów współtworzących nastrój powieści poetyckich. Seweryn Goszczyński Zamek kaniowski (1826-1827) zaczął obrazem wisielca ukazanego na tle nocnego nieba. Wizje wywodzące się z gotycyzmu wykorzystał także w cyklu liryków humańskich (1824-1825), na przykład w wierszu Larwa niewoli. Służą tam ukazaniu grozy świata, gdzie panuje bezprawie i krzywda.
(Anna Krysztofiak)
Zobacz także: BALLADA, BALLADY I ROMANSE, POWIEŚĆ POETYCKA, PREROMANTYZM
- Co znaczy GENEZYJSKA IDEA:
- Porównanie zwany filozofia (tajemnica) genezyjska (mechanizm genezyjski), poglądy wyrażone poprzez Juliusza Słowackiego w poemacie prozą Genezis z Ducha i innych dziełach z późnego, mistycznego okresu gotycyzm co znaczy.
- Krzyżówka GATUNKI LITERACKIE:
- Dlaczego nie nastąpiła zasadnicza zmiana w systemie genologicznym w relacji do literatury lat 1918-1939. Można w tym widzieć fakt potwierdzający hipotezę nie wszystkich historyków literatury stwierdzających gotycyzm krzyżówka.
- Co to jest GODEBSKI CYPRIAN (1765-1809):
- Jak lepiej żołnierzem okresu legionów, odznaczonym zaszczytnym Krzyżem Virtuti Militari za ofiarną walkę w obronie niepodległości narodu. Interesował się poezją francuską i literaturą, kulturą i estetyką gotycyzm co to jest.
- Słownik GAWĘDA:
- Kiedy szczególności. w poezji krajowej od lat 40. XIX w., stanowiła oryginalny, specyficznie polski gatunek literacki. Ukształtowana w późnej fazie epoki romantyzmu, związana była z kulturą szlachecką gotycyzm słownik.
- Czym jest GRANICA NAŁKOWSKIEJ:
- Od czego zależy recenzji Granica uchodzi za dzieło zajmujące specjalne miejsce w dorobku Zofii Nałkowskiej. Stanowi ona sumę rozważań autorki nad psychospołecznymi warunkami indywidualnego losu. Kreśląc sylwetki gotycyzm czym jest.
Czym jest gotycyzm znaczenie w Motywy literatura G .
