Co znaczy GLIŃSKI:
Narodowa tragedia, wystawiona na scenie warszawskiej w 1810 r., przyniosła Franciszkowi Wężykowi uznanie publiczności, członkostwo Towarzystwa Przyjaciół Nauk i ogromną, ale krótkotrwałą sławę. Sztuka nasycona pierwiastkami melodramatycznymi zachowuje klasycystyczny model kompozycyjny i podniosłą, patetyczną tonację i dobór "wysokich" postaci dramatycznych. Istotną rolę odegrały nawiązania do Szekspira i ówczesnej tragedii niemieckiej. Młody dramaturg podjął narodową tematykę historyczną, ale kluczowym bohaterem dzieła uczynił nie świetlaną postać, uosabiającą cnoty patriotyczne, ale potępionego zdrajcę ojczyzny, narodowego zbrodniarza wyposażonego w demoniczne cechy, targanego wyrzutami sumienia. Najważniejszy problem winy i kary ma w sztuce wyraźne znamiona romantyczne. W przeciwieństwie od tragedii inspirowanych wzorcami sentymentalizmu, dzieło Wężyka eksponuje przez role męskie zagadnienia z kręgu władzy.
Oryginalną propozycją Wężyka było zgłębianie sposobem autoanalizy osobowości bohatera, którego dręczą wizje zbrodniczych czynów i widma pomordowanych ofiar. Kniaź niczym Makbet Szekspira daremnie próbuje odpędzić od siebie obrazy dawnych zbrodni. W obliczu groźby zemsty, zapowiedzianej poprzez upiorne widma, czuje lęk przed wstrząsającą tajemnicą swego przyszłego losu. Uświadamia sobie, Iż sprzeniewierzając się cnocie i ojczyźnie, stanął poza prawem i złamał obowiązujące normy moralne. W wyniku przeżywanych koszmarów doświadcza trwogi i poczucia winy wobec zdradzonego narodu. Jego dramat pogłębia się wspólnie z przybyciem Trepki (dawnego przyjaciela, narzeczonego córki Heleny). Jako uosobienie cnót, umiłowania wolności, rycerskiego męstwa i poświęcenia i wierności ojczyźnie Trepka znakomicie eksponuje moralny cel sztuki i szlachetne rysy "narodowego ducha" Polaków. Stanowi także patriotyczną i moralną przeciwwagę kniazia. Wymiar tragedii Glińskiego pogłębia problem podwójnej zdrady - w relacji do własnego narodu i do cara. Aczkolwiek kniaź pozostał wierny dawnej przyjaźni i opowiedział się po stronie wolności, to jednak nie zdołał się wyzwolić z niewolniczych pęt. Sam przeszył się mieczem, a przeczuwając zbliżającą się Zgon, z lękiem myślał o tym, Iż jego duch "wszystkie zbrodnie na wieki przechowa".
Wbrew wymogom klasycystycznej poetyki patetyczny finał sztuki nie dopowiada wszystkich wątków i pozbawiony jest jednoznacznej wymowy. Jednakże świat wykreowany poprzez Wężyka pozbawiony jest stabilności (sytuacja zdecydował o losach narodowej społeczności i głównych postaci), w sferze ideowej tragedia powiązana jest z filozoficzną wykładnią klasycystycznych założeń. Poeta zarysował konflikt dobra (racji narodowych, patriotyzmu, honoru, męstwa i umiłowania wolności) i zła (obcej, moskiewskiej przemocy i niewoli i tyranii). I aczkolwiek zło nie zostało pokonane, to dobro odniosło tryumf w sferze moralnej, pośrednio zaświadczając tym zwycięstwem o trwałości ustalonego porządku świata i wyznaczających go norm.
Sztuka Wężyka nie przypadła do gustu klasykom warszawskim. Zarzuty dotyczyły pierwiastków romantycznej estetyki, którymi poeta nasycił klasycystyczny szkielet dzieła. Z kolei owacyjnie przyjęła premierę tragedii warszawska publiczność. Widownia bez trudu uchwyciła antyrosyjski wydźwięk sztuki i owacyjnie reagowała na wszelakie aluzje. Szekspirowskie inspiracje silniej wydobyła lwowska inscenizacja z 1820 r. Ze względów politycznych zakaz wystawiania tragedii Wężyka obowiązywał w Królestwie Kongresowym aż do stworzenia listopadowego.
(Bożena Mazurkowa)
Zobacz także: SENTYMENTALIZM, TRAGEDIA, WĘŻYK FRANCISZEK
Oryginalną propozycją Wężyka było zgłębianie sposobem autoanalizy osobowości bohatera, którego dręczą wizje zbrodniczych czynów i widma pomordowanych ofiar. Kniaź niczym Makbet Szekspira daremnie próbuje odpędzić od siebie obrazy dawnych zbrodni. W obliczu groźby zemsty, zapowiedzianej poprzez upiorne widma, czuje lęk przed wstrząsającą tajemnicą swego przyszłego losu. Uświadamia sobie, Iż sprzeniewierzając się cnocie i ojczyźnie, stanął poza prawem i złamał obowiązujące normy moralne. W wyniku przeżywanych koszmarów doświadcza trwogi i poczucia winy wobec zdradzonego narodu. Jego dramat pogłębia się wspólnie z przybyciem Trepki (dawnego przyjaciela, narzeczonego córki Heleny). Jako uosobienie cnót, umiłowania wolności, rycerskiego męstwa i poświęcenia i wierności ojczyźnie Trepka znakomicie eksponuje moralny cel sztuki i szlachetne rysy "narodowego ducha" Polaków. Stanowi także patriotyczną i moralną przeciwwagę kniazia. Wymiar tragedii Glińskiego pogłębia problem podwójnej zdrady - w relacji do własnego narodu i do cara. Aczkolwiek kniaź pozostał wierny dawnej przyjaźni i opowiedział się po stronie wolności, to jednak nie zdołał się wyzwolić z niewolniczych pęt. Sam przeszył się mieczem, a przeczuwając zbliżającą się Zgon, z lękiem myślał o tym, Iż jego duch "wszystkie zbrodnie na wieki przechowa".
Wbrew wymogom klasycystycznej poetyki patetyczny finał sztuki nie dopowiada wszystkich wątków i pozbawiony jest jednoznacznej wymowy. Jednakże świat wykreowany poprzez Wężyka pozbawiony jest stabilności (sytuacja zdecydował o losach narodowej społeczności i głównych postaci), w sferze ideowej tragedia powiązana jest z filozoficzną wykładnią klasycystycznych założeń. Poeta zarysował konflikt dobra (racji narodowych, patriotyzmu, honoru, męstwa i umiłowania wolności) i zła (obcej, moskiewskiej przemocy i niewoli i tyranii). I aczkolwiek zło nie zostało pokonane, to dobro odniosło tryumf w sferze moralnej, pośrednio zaświadczając tym zwycięstwem o trwałości ustalonego porządku świata i wyznaczających go norm.
Sztuka Wężyka nie przypadła do gustu klasykom warszawskim. Zarzuty dotyczyły pierwiastków romantycznej estetyki, którymi poeta nasycił klasycystyczny szkielet dzieła. Z kolei owacyjnie przyjęła premierę tragedii warszawska publiczność. Widownia bez trudu uchwyciła antyrosyjski wydźwięk sztuki i owacyjnie reagowała na wszelakie aluzje. Szekspirowskie inspiracje silniej wydobyła lwowska inscenizacja z 1820 r. Ze względów politycznych zakaz wystawiania tragedii Wężyka obowiązywał w Królestwie Kongresowym aż do stworzenia listopadowego.
(Bożena Mazurkowa)
Zobacz także: SENTYMENTALIZM, TRAGEDIA, WĘŻYK FRANCISZEK
- Co znaczy GENEZYJSKA IDEA:
- Porównanie zwany filozofia (tajemnica) genezyjska (mechanizm genezyjski), poglądy wyrażone poprzez Juliusza Słowackiego w poemacie prozą Genezis z Ducha i innych dziełach z późnego, mistycznego okresu gliński co znaczy.
- Krzyżówka GATUNKI LITERACKIE EPOKI:
- Dlaczego młodopolskich gatunków rozpoczniemy od przeważnie reprodukowanych form lirycznych. Zarysowuje się tu pewna tendencja, polegająca na przechodzeniu od gatunków starych, o długiej tradycji literackiej gliński krzyżówka.
- Co to jest GAWĘDA:
- Jak lepiej szczególności. w poezji krajowej od lat 40. XIX w., stanowiła oryginalny, specyficznie polski gatunek literacki. Ukształtowana w późnej fazie epoki romantyzmu, związana była z kulturą szlachecką gliński co to jest.
- Słownik GODEBSKI CYPRIAN (1765-1809):
- Kiedy żołnierzem okresu legionów, odznaczonym zaszczytnym Krzyżem Virtuti Militari za ofiarną walkę w obronie niepodległości narodu. Interesował się poezją francuską i literaturą, kulturą i estetyką gliński słownik.
- Czym jest GOTYCYZM:
- Od czego zależy ustalenie gotycki przestaje oznaczać barbarzyński czy ciemny , a rozpoczyna być utożsamiane ze światem nadprzyrodzonym i obecną w nim grozą. Gotycyzm to nurt literatury powstały w Anglii gliński czym jest.
Czym jest gliński znaczenie w Motywy literatura G .
