Co to znaczy esej definicja.

Definicja ESEJ oznacza to ostatnie półwiecze z całą pewnością określone będzie mianem wiek eseju.

Czy przydatne?

Definicja ESEJ

Co znaczy ESEJ: Jeżeli drugą połowę XIX i pierwsze dekady XX w. można nazywać "wiekiem powieści", to ostatnie półwiecze z całą pewnością określone będzie mianem "wiek eseju". Esej to jeden z w najwyższym stopniu ekspansywnych gatunków literackich w literaturach europejskich i amerykańskiej XX w. Jego ekspansja wyznaczana jest z jednej strony poprzez wpływ, jaki wywarł na przemiany gatunku powieści - kanonicznymi przykładami są powieści R. Musila, T. Manna, M. Bułhakowa i M. Kundery, a w poezji polskiej - Na wysokiej połoninie S. Vincenza i Ferdydurke W. Gombrowicza. Z drugiej zaś strony tym, Iż właśnie esej jest jednym z tych gatunków literackich, który "przygotował" przemianę na obszarze świadomości literackiej związaną z "wyczerpaniem" możliwości szablonowych norm literackości - fikcji, "uporządkowania naddanego", metody obrazowania.
Rangę eseju w poezji polskiej XX w. wyznaczają nazwiska i twórczość pisarzy tej rangi, co: S. Brzozowski, K. Irzykowski, T. Boy Żeleński, B. Miciński, J. Czapski, J. Stempowski, K.A. Jeleński, J. Parandowski, S. Vincenz, M. Jastrun, W. Gombrowicz, G. Herling Grudziński, A. Wat, J. Wittlin, C. Miłosz, Z. Herbert, S. Ossowski, J. Strzelecki, A. Kępiński, H. Elzenberg, L. Kołakowski, Z. Kubiak, A. Kijowski, P. Jasienica, L. Flaszen, J. Błoński, K. Wyka, A. Zagajewski czy S. Barańczak. Tradycję gatunku w poezji polskiej tworzyli Ł. Górnicki (Dworzanin polski), S.H. Lubomirski (Rozmowy Artaxesa i Ewandra), pisma S. Konarskiego, S. Staszica, braci Śniadeckich, A. Cieszkowskiego, K. Brodzińskiego, J. Klaczki i A. Świętochowskiego.
Sformułowanie precyzyjnej definicji gatunku eseju nie jest możliwe, gdyż esej skupia w sobie sporo przedmiotów wszystkich rodzajów i wielu gatunków literackich, jest z natury gatunkiem "hybrydycznym". Jest także gatunkiem "niegotowym" i "otwartym" - mieszają się w nim literacka fikcja i faktograficzna skrupulatność, poetycki sposób obrazowania z naukowym i quasi naukowym dyskursem i fikcjonalną narracją, przedmioty narracyjne z partiami liryczno refleksyjnymi i dialogowymi. Hybrydyczność, niegotowość i otwartość to najistotniejsze cechy eseju. Pośród szczegółowych cech strukturalnych tego gatunku wypowiedzi wskazać trzeba na te powiązane z jego następującymi płaszczyznami: 1. podmiotem literackim, 2. narracją, 3. stosunkiem podmiotu do przedmiotu dyskursu prowadzonego w eseju (= świata przedstawionego), 4. językiem, stylem i kompozycją.
ad 1. W eseju podmiot literacki realizuje się i aktualizuje przez opis, interpretację albo dociekanie problemu. Może to być podmiot fikcyjny albo autobiograficzny, zawsze jednak istotą realizowanych poprzez niego czynności jest jednorazowość i indywidualność rozumowania i strona estetyczna i oryginalność metody przekazu. Podmiotowość punktu widzenia odróżnia esej od różnych gatunków dyskursu naukowego i jest równocześnie jednym z istotniejszych źródeł hybrydyczności eseju.
ad 2. Istotą eseju jest refleksja. Jej - prowadzonemu w eseju rozumowaniu - podporządkowana jest narracja. Rozumowanie prowadzone w eseju nie podlega wymogom linearności i logiki, jego kształt podlega suwerennej decyzji podmiotu eseju.
ad 3. Dla udokumentowania dowodzonej w eseju tezy jego podmiot w subiektywny sposób dobiera argumenty i dokonuje pośród nich selekcji, nie mając obowiązku pełnej argumentacji czy przedstawienia wszystkich możliwych i prawdopodobnych punktów widzenia. Rozumowanie ma w eseju charakter otwarty, co zazwyczaj znajduje odzwierciedlenie w jego kompozycji, a również decyduje o jego polemicznym charakterze.
ad 4. Przedmioty językowo stylistyczne i kompozycja są w eseju rezultatem samodzielnych wyborów dokonywanych poprzez podmiot zdeterminowany typem i celem refleksji. Styl oscyluje pomiędzy poetycką ozdobnością a naukowym ascetyzmem i terminologicznym scjentyzmem. Kompozycja przeważnie zmierza do struktury otwartej.
O ile opis gatunku eseju w perspektywie synchronicznej jest praktycznie niemożliwy, o tyle jego charakterystyka w perspektywie historycznej nie nastręcza ?Xadnych problemów. Swą nazwę i formalny kształt esej zawdzięcza wydanym w 1580 r. dwóm księgom Essais (Prób) M. de Montaigne´a. W 1597 r. F. Bacon opublikował zestaw utworów, któremu (zapewne pod wpływem lektury Montaigne´a) nadał tytuł Essays or Consuels, civil and morall (Próby lub porady, obywatelskie i moralne). Książki Montaigne´a i Bacona zbierające krótkie formy narracyjne zdecydowały o pojawieniu się w poezji europejskiej nowego gatunku literackiego, skodyfikowały go i wskazały na jego stylistyczne i kompozycyjne możliwości - od stylistycznej bujności i skrajnie subiektywnej, opartej na własnym doświadczeniu narracji cechującej utwory Montaigne´a, po ascetyzm stylistyczny i dążenie do twierdzeń mających charakter prawd ogólnych cechujące utwory Bacona. Eseje obydwu łączy to, Iż dyskontują oni w nich swą śródziemnomorską erudycję i związki z tradycją pisarstwa filozoficznego starożytnej Grecji i Rzymu. "Prehistorię" gatunku stanowi natomiast tradycja sokratejskiego i platońskiego dialogu i powiązane z nim poznawcza niecierpliwość i pasja, dążenie do nowych i różnorodnych doświadczeń poznawczych, wielogłosowość i ideowy pluralizm. Esej XX wieczny mimo nieokreśloności swoich ram gatunkowych i "niegotowości", "zachował pamięć" swych korzeni renesansowych i starożytnych.
W poezji polskiej esej uzyskuje prawo obywatelstwa i samodzielność dopiero w XX w., za sprawą twórczości B. Micińskiego, J. Stempowskiego, S. Vincenza, J. Wittlina, Z. Herberta czy C. Miłosza rozpoczyna być odczuwany jako pełnoprawny gatunek wypowiedzi artystycznej.
Współczesną eseistykę można podzielić z racji na podejmowaną w konkretnych realizacjach tematykę na: eseje historyczne, na przykład: P. Jasienica, K. Brandys, W. Kula, eseje literackie, na przykład: C. Miłosz, K.A. Jeleński, A. Wat, W. Karpiński, A. Zagajewski, S. Barańczak, K. Wyka, eseje o sztuce, na przykład: Z. Herbert, S. Morawski, J. Czapski, eseje polityczne, na przykład: A. Michnik, C. Miłosz (Zniewolony umysł), eseje filozoficzne, na przykład: L. Kołakowski, J. Tischner, H. Elzenberg, J. Strzelecki, T. Terlecki czy eseje autobiograficzne, na przykład: C. Miłosz (Rodzinna Europa), J. Stempowski (Nad brzegiem Dniestru, Esej berdyczowski), S. Vincenz (Dialogi lwowskie), J. Wittlin (Mój Lwów). Jednak taki podział nie ma waloru wyjaśniającego cechy strukturalne utworów wchodzących w skład którejkolwiek z tak utworzonych grup. Tym bardziej, Iż sporo esejów można umieszczać z powodzeniem i poważnym uzasadnieniem w kilku ekipach tematycznych - sporo na przykład esejów Miłosza ma charakter równocześnie eseju literackiego (= eseju o poezji), filozoficznego, autobiograficznego i politycznego, zaś eseje A. Michnika (z tomu Z dziejów honoru w Polsce) są równocześnie doraźną publicystyką społeczno polityczną, esejami literackimi i historycznymi, mają także rozbudowany wątek autobiograficzny.
Specyficznie polską odmianą gatunku eseju jest "polska szkoła eseju". Jako pierwszy tego ustalenia użył C. Miłosz w przedmowie do wyboru esejów S. Vincenza Po stronie pamięci. Potem tym terminem powszechnie zaczęto określać twórczość eseistyczną S. Vincenza, J. Stempowskiego, J. Wittlina, J. Czapskiego, G. Herlinga Grudzińskiego, M. Czapskiej czy samego Miłosza. Oryginalność "polskiej szkoły eseju" opierała się na nawiązaniu do tradycji staroszlacheckiej gawędy i skrzyżowaniu jej z humanistyczną (śródziemnomorską) erudycją. Innymi wskaźnikami "polskiej szkoły" są: autobiografizm, autotematyzm, skłonność do wspominania rodzinnych pamiątek i tworzenie rodowych genealogii. Klasyczne eseje przypisywane do tej ekipy przeważnie mają kompozycyjne ramy autobiograficznego wspomnienia (na przykład Rodzinna Europa Miłosza czy Rodzina w Europie M. Czapskiej).
Erudycyjność jest jedną z cech naturalnych dla gatunku eseju. Jednak w praktyce pisarskiej ukształtowanej we współczesnej poezji polskiej daje się z powodzeniem wskazać na sporą grupę utworów, gdzie owa "erudycyjność" (na poziomie dokumentowania dowodzonej w eseju tezy) "przysłania" argumentację i refleksję podmiotu eseju, staje się wartością samą w sobie, a esej przeradza się w erudycyjny popis narratora. Eseje, które można przypisać do tej ekipy poruszać się będą w kręgu humanistycznej tradycji starożytnej Grecji i Rzymu, tradycji chrześcijańskiej i judaistycznej, tradycji filozofii średniowiecznej i nowożytnej; eseista bywa "ekspertem" z zakresu historii sztuki, dziejów cywilizacji i politycznych mechanizmów, bywa znawcą najnowszych odkryć naukowych; eksponuje siebie w roli czytelnika i erudyty. Do tej ekipy można zaklasyfikować eseistykę tak różną, jak twórczość K.A. Jeleńskiego (Zbiegi okoliczności) i A. Wata (Świat na haku i pod kluczem), W. Karpińskiego (z tomu Chusteczka Imperatora), M. Jastruna (Mit śródziemnomorski), Z. Kubiaka (Wędrówki po stuleciach) i Z. Herberta (Barbarzyńca w ogrodzie, Martwa natura z wędzidłem). Nadzwyczajnymi utworami tej ekipy są eseje S. Vincenza bezpośrednio nawiązujące do gatunku platońskiego dialogu (na przykład Mała Itaka - dialog nocny).
Następną dającą się wyróżnić w piśmiennictwie współczesnym grupę esejów stanowią szkice łączące ten gatunek z dziennikiem podróży i baedekerem. Można tu wskazać na dwa modele. W pierwszym dominować będzie żywioł dziennika - rytm dziennej notatki będzie posiadał prymat nad eseistyczną refleksją, a najistotniejszą płaszczyzną eseju stanie się funkcja poznawcza, regularnie mająca charakter zbliżony do turystycznego przewodnika. Najwybitniejsze realizacje tej hybrydy gatunkowej to fragmenty Dziennika W. Gombrowicza (fragm. pt. Rio Parana), Podróż do Burmy G. Herlinga Grudzińskiego i Cygańskim wozem K. Wierzyńskiego. W drugim modelu dominować będzie żywioł eseistyczny, zaś "dziennikowość" będzie jedynie kompozycyjną ramą całości. Tak należy interpretować Barbarzyńcę w ogrodzie Z. Herberta, Dzienniki podróży J. Stempowskiego i szkice z tomów Rodzinna Europa, Widzenia nad Zatoką San Francisco i Szukanie ojczyzny Miłosza. Zwrócić należy uwagę, Iż wszystkie wymienione eseje spełniają także obowiązki "eseju erudycyjnego".
Wymienione tu dotąd utwory wyrastają z europejskiej i polskiej tradycji eseju jako gatunku literackiego, bardzo regularnie wskazują także na bliskie związki z tradycją (stylistyczną, motywiczną, "wyobraźniową") prozy powieściowej czy literaturze. Lecz korzenie eseju sięgają także - przypomnijmy - do gatunków wypowiedzi naukowych i publicystycznych (na przykład reportażu, opinii, felietonu). W taki sposób trzeba określić źródła wielu wypowiedzi krytyczno literackich, które przybrały ramy eseju. Granica tu jest płynna, a ustalenie momentu, gdzie na przykład opinia przekracza własne ramy i jest w świadomości odbioru traktowana jako esej jest właściwie niemożliwe. Nie ulega jednak zastrzeżenia, Iż w polskiej eseistyce powstałej po drugiej wojnie światowej właśnie "eseje o poezji" są ekipą istotną, wyróżniającą się rangą artystyczną i ważnością podejmowanych problemów. W poezji powstającej na emigracji stawiały zasadnicze pytania o tożsamość polskiego pisarza przebywającego poza państwem, współkreowały etos pisarza emigracyjnego. Przykładów jest wiele, najwybitniejsze spośród nich to szkice Miłosza z tomu Prywatne wymagania i Zaczynając od moich ulic i J. Wittlina z tomu Orfeusz w piekle XX wieku. W poezji powstającej w państwie "eseje o poezji" pełniły inną funkcję - "przechowywały" wartości ideowe i artystyczne, których dostęp do czytelnika krajowego był utrudniony poprzez działalność represywnego mechanizmu cenzury. W takich kategoriach interpretować należy sporo esejów K. Wyki, R. Przybylskiego, J.M. Rymkiewicza, a również - A. Michnika (z tomu Z dziejów honoru w Polsce).
Esej jest nie tylko jednym z w najwyższym stopniu ekspansywnych gatunków w poezji polskiej po II wojnie światowej. Jest eseistyka również jednym z głownych (głównym?) działów polskiego piśmiennictwa w tym okresie. O takiej randze zdecydowała waga problemów podejmowanych poprzez polskich eseistów i ich wpływ na kształtowanie się postaw ideowych, politycznych, socjalnych i etycznych Polaków w ostatnim półwieczu. Właśnie w eseistyce powojennej dokonano najpoważniejszego wyliczenia z XX wiecznymi systemami totalitarnymi i XIX wieczną tradycją polskiego patriotyzmu. Eseistyka C. Miłosza, J. Strzeleckiego, J. Wittlina, W. Kuli, H. Elzenberga, S. Vincenza "uczyła" powojenne pokolenia Polaków tolerancji światopoglądowej i narodowościowej, zapewniła trwanie polskiej tradycji narodowej i "uczyła" historii Polski pozbawionej ideologicznych interpretacji i "białych plam". Właśnie eseistyka powojenna podjęła się refleksji na temat przeżywanego współcześnie kryzysu świadomości europejskiej.
(Józef Olejniczak)
Co znaczy ESTETYZM:
Porównanie ekspansywnych tendencji sztuki i literatury w momencie Młodej Polski. Stanowiła ona reakcję na utylitaryzm jako składnik programu pozytywistycznego. Nowa sztuka miała być dziedziną autonomiczną esej co znaczy.
Krzyżówka ELEGIA:
Dlaczego jednym z najwyżej cenionych (w okolicy ody) gatunków lirycznych. Utwory realizujące wyznaczniki elegii nazywano także trenami, żalami, heroidami i dumami. W tekstach nostalgicznych, melancholijnych esej krzyżówka.
Co to jest EMIGRACJA:
Jak lepiej Rzeczpospolitej i jej zniknięcie z mapy Europy wskutek III rozbioru zapoczątkowało nowe zdarzenie w życiu narodu, jakim stały się następne fale emigracji Polaków, uciekających z państwie przed esej co to jest.
Słownik EMIGRACYJNA LITERATURA A KRAJ:
Kiedy literatury polskiej od czasów konfederacji barskiej można mówić o rozdziale literatury narodowej na literaturę krajową i emigracyjną, aczkolwiek pełny wymiar owych mechanizmów zarysowany został w esej słownik.
Czym jest EKSPRESJONIZM:
Od czego zależy ekspresjonizm wywodzi się od słowa l´expression (ekspresja) - słowo, które znaczy siłę oddziaływania dzieła na odbiorcę, na emocjonalną stronę psychiki. Jako nazwa kierunku w sztuce zaistniał w esej czym jest.

Czym jest esej znaczenie w Motywy literatura E .

  • Dodano:
  • Autor: