Co znaczy BALLADYNA. TRAGEDIA W 5 AKTACH:
Jeden z głownych dramatów Słowackiego, napisany w r. 1843 w Genewie, a wydany w 1839 r. w Paryżu. Autor od początku był świadom nowatorstwa i oryginalności utworu, który, jak pisał, "otworzył [...] nową drogę, nowy państwo poetyczny, nie tknięty ludzką stopą". Oryginalność ta bazuje w pierwszej kolejności na wykorzystaniu ironii i groteski, obnażeniu literackiej kreacji (w Epilogu) i fakcie, Iż autor, jak to sam określił, "z Polski dawnej tworzy fantastyczną legendę", czemu służy przemieszanie realnego planu wydarzeń z cudownym. Utwór jest różna także od innych dramatów Słowackiego własną zwartą i zamkniętą kompozycją.
Balladyna miała wchodzić w skład planowanego cyklu sześciu dramatów dotyczących polskich "dziejów bajecznych", wywiedzionych z kronikarskich legend o przedhistorycznych władcach Polski. Planów tych Słowacki nie zrealizował, tworząc jedynie Lillę Wenedę (w całości) i Kraka (we fragmencie). Oba te dramaty dotyczą wydarzeń chronologicznie poprzednich od opisanych w Balladynie. Swoistą kontynuacją cyklu (w szczególności Lilli Wenedy) stał się poemat Władca Duch.
Akcja Balladyny rozgrywa się "za czasów bajecznych koło jeziora Gopła". Czytelnik (albo widz) śledzi wątek zdetronizowanego króla Popiela III (postaci różnej od zjedzonego poprzez myszy sławnego Popiela z Kroniki polskiej Galla Anonima). Jest on posiadaczem korony - symbolu trwałości państwa, szczęścia i dobrobytu poddanych. Jego dzieje splatają się z drugim wątkiem: szlachetnego hrabiego Kirkora, który chce oddać Popielowi tron. Losy postaci komplikuje interwencja "osób fantastycznych": rusałki (a zarazem personifikacji sił natury) Goplany i sylfów Chochlika i Skierki. Z ich powodu Kirkor interesuje się pięknymi chłopkami, córkami Wdowy: Balladyną i Aliną. Gdyż nie może pomiędzy nimi wybrać, Skierka inicjuje turniej zbierania malin - jego zwyciężczyni ma być żoną Kirkora. Przegrywająca Balladyna morduje siostrę i zaczyna serię zbrodni, które mają ją doprowadzić do zajęcia opuszczonego tronu. W finale jednak ginie po wydaniu na siebie samą wyroku Zgonu, którego wykonawcą staje się "piorun boski". Dramat kończy Epilog - jego rola bazuje na demaskowaniu literackiej iluzji i wskazaniu na ironiczno baśniowy charakter utworu.
Imię głównej bohaterki (a zarazem tytuł dramatu) wskazuje na związki utworu z tradycją romantycznej ballady. Sam Słowacki w liście do matki nazwał Balladynę "tragedią całą podobną do starej ballady". Podobnie jak miało to miejsce w tym gatunku, fabuła utworu łączy wydarzenia i postaci realne z cudownymi, wywiedzionymi z ludowych wierzeń (raczej z północnych mitów i baśni). I tu również zatriumfuje istotna w balladach sprawiedliwość w ludowym pojęciu, oparta na zasadzie: "nie masz winy bez kary". Sam motyw wyprawy po maliny dla zdobycia męża został zapożyczony właśnie z ballady - utworu Aleksandra Chodźki Maliny, tam także współzawodnictwo prowadzi do zbrodni (autor ballady wywiódł zresztą ów temat z folkloru, podobną "powiastkę ludową" notuje Oskar Kolberg).
Obecność wątków baśniowych w Balladynie pozwala jednocześnie odczytywać ją jako ironiczną "antybaśń", gdzie siły i postaci nadprzyrodzone nie reprezentują nadrzędnego ładu (a przeciwnie - chaos), i nie mogą przewidzieć konsekwencji swoich czynów. W rezultacie i one, i postaci realne stają się igraszkami przypadku i historii. Zaprowadzony ostatecznie historyczny i moralny ład pochodzi więc nie ze świata baśni, a z religijnego "zaświata".
Tragizm postaci w Balladynie (tytułowej bohaterki, Kirkora, Aliny, Wdowy, Pustelnika, Grabca) jest konsekwencją ich własnych działań. Każda z nich zostaje oszukana poprzez los, ponieważ wpada w opracowaną poprzez siebie samą pułapkę właśnie wtedy, kiedy zdaje się już osiągać zamierzony cel: Grabiec i Balladyna zyskują królewską władzę, Alina - wymarzonego męża... Dramat Słowackiego jest więc tragedią nie w sensie gatunku literackiego, a przez ironiczno tragiczną koncepcję świata, poprzez tragizm losów (losu) postaci.
Sama tytułowa bohaterka jest typem romantycznego indywidualisty, który uważa, Iż, jako wyższy od otoczenia, nie podlega tym samym, co ono, prawom. Jej zbrodnie są stopniami na drodze do potęgi, lecz i samowiedzy - zyskawszy koronę rozpoczyna kierować się nie, jak dotąd, jedynie wolną wolą, ale nakazami moralnymi, ponieważ tego wymaga świętość królewskiej władzy, do której przecież dążyła. W ten właśnie sposób wpada we swoją pułapkę: musi osądzić własne gesty jako zbrodnie i wydać na siebie wyrok
Słowacki w Balladynie korzysta z szekspirowskich wzorów. Protagonistka jest wzorowana na parze bohaterów Makbeta: bez względu dąży do władzy, posługując się w pierwszej kolejności zbrodnią, nie może pozbyć się wyrzutów sumienia i zmyć z czoła krwawej plamy (niedające się usunąć urojone krwawe ślady na rękach dręczą lady Makbet). Wprowadzone do dramatu postaci cudowne są wzorowane na elfach ze Snu nocy letniej, relacja bohaterki do matki przypomina sceny z Króla Leara. Rodem z Szekspira są również: mieszanie przedmiotów tragizmu i komizmu, wielowątkowość i rozległy czas wydarzeń, a wreszcie zakończenie, gdzie dzięki upadkowi zbrodniczego władcy zostaje przywrócony moralny ład świata. Również koncepcja fatum pojmowanego jako kołowrót zbrodni, z którego nie można już wyjść, ponieważ każda kolejna jest rezultatem poprzedniej.
Pośród inspiracji Słowackiego zmienia się także XVII wieczną komedię Piotra Baryki Z chłopa władca (wątek syna organisty, Grabca, przejmującego chwilowo koronę Popiela, a tym samym i władzę królewską). Z Orlanda Szalonego Ariosta zapożycza pisarz kreację świata: ironię romantyczną i ironię ludzkiego losu, ukazanego wobec historii, a również cudowności baśniowej i religijnej. Z Mickiewiczowskiej III cz. Dziadów pochodzi pomiędzy innymi karzący piorun w finale czy obraz uzurpatora Popiela IV, wzorowany na obrazie posągu Piotra Wielkiego. Mniej istotne są związki z Panem Tadeuszem Mickiewicza czy Faustem Goethego. Postać Filona wywodzi się z sentymentalnej, XVIII wiecznej sielanki. O związkach ze średniowiecznymi kronikami, ludowymi baśniami i romantycznymi balladami wspomniano wyżej. Dramat zawiera więc całą mozaikę rozmaitych nawiązań i odwołań do tradycji, co, oczywiście, nie znaczy, Iż jest on odwzorowaniem poprzednich form czy ich zlepkiem. Słowacki prowadzi gdyż świadomą grę z tradycją literacką: z jednej strony - kpi z niej, z drugiej - wprowadza dzięki niej dodatkowe sensy, a z dramatu tworzy (wedle ustalenia S. Makowskiego) "hiperballadę".
Sądzono, Iż Balladyna jest dramatem niescenicznym - niesłusznie, bo utwór nie mógłby w pełnym kształcie być wystawiony w ówczesnej Polsce, gdzie teatry nie dysponowały maszynerią odpowiednią do ukazania scen fantastycznych, lecz taka inscenizacja byłaby możliwa w teatrach paryskich. To jest także przeważnie wystawiany na scenie dramat Słowackiego. Na jego podstawie powstały liczne utwory muzyczne, w tym opera W. Żeleńskiego Goplana; zainspirował plastyków (pomiędzy innymi L. Wyczółkowskiego czy W. Gersona) i literatów (C. Norwida, L. Rydla, J. Kasprowicza, S. Wyspiańskiego).
(Maciej Szargot)
Zobacz także: BALLADA, DZIADÓW CZĘŚĆ II, IV I III, DRAMAT ROMANTYCZNY, HISTORIA, INDYWIDUALIZM, IRONIA ROMANTYCZNA, LUDOWOŚĆ, NIESCENICZNOŚĆ DRAMATU ROMANTYCZNEGO, PAN TADEUSZ, Literatura SŁOWACKIEGO, SZEKSPIRYZM
Balladyna miała wchodzić w skład planowanego cyklu sześciu dramatów dotyczących polskich "dziejów bajecznych", wywiedzionych z kronikarskich legend o przedhistorycznych władcach Polski. Planów tych Słowacki nie zrealizował, tworząc jedynie Lillę Wenedę (w całości) i Kraka (we fragmencie). Oba te dramaty dotyczą wydarzeń chronologicznie poprzednich od opisanych w Balladynie. Swoistą kontynuacją cyklu (w szczególności Lilli Wenedy) stał się poemat Władca Duch.
Akcja Balladyny rozgrywa się "za czasów bajecznych koło jeziora Gopła". Czytelnik (albo widz) śledzi wątek zdetronizowanego króla Popiela III (postaci różnej od zjedzonego poprzez myszy sławnego Popiela z Kroniki polskiej Galla Anonima). Jest on posiadaczem korony - symbolu trwałości państwa, szczęścia i dobrobytu poddanych. Jego dzieje splatają się z drugim wątkiem: szlachetnego hrabiego Kirkora, który chce oddać Popielowi tron. Losy postaci komplikuje interwencja "osób fantastycznych": rusałki (a zarazem personifikacji sił natury) Goplany i sylfów Chochlika i Skierki. Z ich powodu Kirkor interesuje się pięknymi chłopkami, córkami Wdowy: Balladyną i Aliną. Gdyż nie może pomiędzy nimi wybrać, Skierka inicjuje turniej zbierania malin - jego zwyciężczyni ma być żoną Kirkora. Przegrywająca Balladyna morduje siostrę i zaczyna serię zbrodni, które mają ją doprowadzić do zajęcia opuszczonego tronu. W finale jednak ginie po wydaniu na siebie samą wyroku Zgonu, którego wykonawcą staje się "piorun boski". Dramat kończy Epilog - jego rola bazuje na demaskowaniu literackiej iluzji i wskazaniu na ironiczno baśniowy charakter utworu.
Imię głównej bohaterki (a zarazem tytuł dramatu) wskazuje na związki utworu z tradycją romantycznej ballady. Sam Słowacki w liście do matki nazwał Balladynę "tragedią całą podobną do starej ballady". Podobnie jak miało to miejsce w tym gatunku, fabuła utworu łączy wydarzenia i postaci realne z cudownymi, wywiedzionymi z ludowych wierzeń (raczej z północnych mitów i baśni). I tu również zatriumfuje istotna w balladach sprawiedliwość w ludowym pojęciu, oparta na zasadzie: "nie masz winy bez kary". Sam motyw wyprawy po maliny dla zdobycia męża został zapożyczony właśnie z ballady - utworu Aleksandra Chodźki Maliny, tam także współzawodnictwo prowadzi do zbrodni (autor ballady wywiódł zresztą ów temat z folkloru, podobną "powiastkę ludową" notuje Oskar Kolberg).
Obecność wątków baśniowych w Balladynie pozwala jednocześnie odczytywać ją jako ironiczną "antybaśń", gdzie siły i postaci nadprzyrodzone nie reprezentują nadrzędnego ładu (a przeciwnie - chaos), i nie mogą przewidzieć konsekwencji swoich czynów. W rezultacie i one, i postaci realne stają się igraszkami przypadku i historii. Zaprowadzony ostatecznie historyczny i moralny ład pochodzi więc nie ze świata baśni, a z religijnego "zaświata".
Tragizm postaci w Balladynie (tytułowej bohaterki, Kirkora, Aliny, Wdowy, Pustelnika, Grabca) jest konsekwencją ich własnych działań. Każda z nich zostaje oszukana poprzez los, ponieważ wpada w opracowaną poprzez siebie samą pułapkę właśnie wtedy, kiedy zdaje się już osiągać zamierzony cel: Grabiec i Balladyna zyskują królewską władzę, Alina - wymarzonego męża... Dramat Słowackiego jest więc tragedią nie w sensie gatunku literackiego, a przez ironiczno tragiczną koncepcję świata, poprzez tragizm losów (losu) postaci.
Sama tytułowa bohaterka jest typem romantycznego indywidualisty, który uważa, Iż, jako wyższy od otoczenia, nie podlega tym samym, co ono, prawom. Jej zbrodnie są stopniami na drodze do potęgi, lecz i samowiedzy - zyskawszy koronę rozpoczyna kierować się nie, jak dotąd, jedynie wolną wolą, ale nakazami moralnymi, ponieważ tego wymaga świętość królewskiej władzy, do której przecież dążyła. W ten właśnie sposób wpada we swoją pułapkę: musi osądzić własne gesty jako zbrodnie i wydać na siebie wyrok
Słowacki w Balladynie korzysta z szekspirowskich wzorów. Protagonistka jest wzorowana na parze bohaterów Makbeta: bez względu dąży do władzy, posługując się w pierwszej kolejności zbrodnią, nie może pozbyć się wyrzutów sumienia i zmyć z czoła krwawej plamy (niedające się usunąć urojone krwawe ślady na rękach dręczą lady Makbet). Wprowadzone do dramatu postaci cudowne są wzorowane na elfach ze Snu nocy letniej, relacja bohaterki do matki przypomina sceny z Króla Leara. Rodem z Szekspira są również: mieszanie przedmiotów tragizmu i komizmu, wielowątkowość i rozległy czas wydarzeń, a wreszcie zakończenie, gdzie dzięki upadkowi zbrodniczego władcy zostaje przywrócony moralny ład świata. Również koncepcja fatum pojmowanego jako kołowrót zbrodni, z którego nie można już wyjść, ponieważ każda kolejna jest rezultatem poprzedniej.
Pośród inspiracji Słowackiego zmienia się także XVII wieczną komedię Piotra Baryki Z chłopa władca (wątek syna organisty, Grabca, przejmującego chwilowo koronę Popiela, a tym samym i władzę królewską). Z Orlanda Szalonego Ariosta zapożycza pisarz kreację świata: ironię romantyczną i ironię ludzkiego losu, ukazanego wobec historii, a również cudowności baśniowej i religijnej. Z Mickiewiczowskiej III cz. Dziadów pochodzi pomiędzy innymi karzący piorun w finale czy obraz uzurpatora Popiela IV, wzorowany na obrazie posągu Piotra Wielkiego. Mniej istotne są związki z Panem Tadeuszem Mickiewicza czy Faustem Goethego. Postać Filona wywodzi się z sentymentalnej, XVIII wiecznej sielanki. O związkach ze średniowiecznymi kronikami, ludowymi baśniami i romantycznymi balladami wspomniano wyżej. Dramat zawiera więc całą mozaikę rozmaitych nawiązań i odwołań do tradycji, co, oczywiście, nie znaczy, Iż jest on odwzorowaniem poprzednich form czy ich zlepkiem. Słowacki prowadzi gdyż świadomą grę z tradycją literacką: z jednej strony - kpi z niej, z drugiej - wprowadza dzięki niej dodatkowe sensy, a z dramatu tworzy (wedle ustalenia S. Makowskiego) "hiperballadę".
Sądzono, Iż Balladyna jest dramatem niescenicznym - niesłusznie, bo utwór nie mógłby w pełnym kształcie być wystawiony w ówczesnej Polsce, gdzie teatry nie dysponowały maszynerią odpowiednią do ukazania scen fantastycznych, lecz taka inscenizacja byłaby możliwa w teatrach paryskich. To jest także przeważnie wystawiany na scenie dramat Słowackiego. Na jego podstawie powstały liczne utwory muzyczne, w tym opera W. Żeleńskiego Goplana; zainspirował plastyków (pomiędzy innymi L. Wyczółkowskiego czy W. Gersona) i literatów (C. Norwida, L. Rydla, J. Kasprowicza, S. Wyspiańskiego).
(Maciej Szargot)
Zobacz także: BALLADA, DZIADÓW CZĘŚĆ II, IV I III, DRAMAT ROMANTYCZNY, HISTORIA, INDYWIDUALIZM, IRONIA ROMANTYCZNA, LUDOWOŚĆ, NIESCENICZNOŚĆ DRAMATU ROMANTYCZNEGO, PAN TADEUSZ, Literatura SŁOWACKIEGO, SZEKSPIRYZM
- Co znaczy BÓG W POEZJI:
- Porównanie jaka pojawia się w wierszach pisarzy dwudziestolecia międzywojennego jest pytanie o istnienie Boga. Jedna zaś z możliwych opcji widoczna jest w sposób specjalny. Chodzi o zwątpienie w obecność Boga balladyna. tragedia w 5 aktach co znaczy.
- Krzyżówka BEMA PAMIĘCI ŻAŁOBNY RAPSOD:
- Dlaczego wiersz napisany w 1851 r. poprzez Cypriana Norwida ku uczczeniu pierwszej rocznicy Zgonu generała Józefa Bema. Bem był znakomitym oficerem i teoretykiem wojskowym. W latach 1812-1813 brał udział w balladyna. tragedia w 5 aktach krzyżówka.
- Co to jest BENISŁAWSKA KONSTANCJA (1747-1806):
- Jak lepiej spolonizowanej szlachty inflanckiej, a szerszemu kręgowi czytelników znana jest jako autorka trzyczęściowego zbioru Pieśni sobie śpiewane (1776). Najnowsze badania wskazują, Iż przedtem wydała w balladyna. tragedia w 5 aktach co to jest.
- Słownik BOGUSŁAWSKI WOJCIECH (1757-1829):
- Kiedy dyrektorem Teatru Narodowego, dramaturgiem, tłumaczem i aktorem zasłużonym dla dziejów polskiej sceny. Uczęszczał do konwiktu pijarskiego i Szkół Nowodworskich w Krakowie. W 1778 r., po krótkim balladyna. tragedia w 5 aktach słownik.
- Czym jest BAJRONIZM:
- Od czego zależy tendencji literackich wczesnego romantyzmu, ujawniającą się wyraźnie w twórczości pisarzy i pisarzy wielu państw, również w Polsce. Jego inspiracją była zarówno twórczość, jak i legenda otaczająca balladyna. tragedia w 5 aktach czym jest.
Czym jest balladyna. tragedia w 5 aktach znaczenie w Motywy literatura B .
