Co znaczy ADON - "POEMAT PIĘCIU ZMYSŁÓW":
Stulecie XVII - w okolicy takich ustaleń jak aetas ovidiana - zdobyło sobie także miano wieku hołdującego pięciu zmysłom. Świadectwem dominującej podówczas kultury sensualnej była nobilitacja wzroku i obfitość twórczych uwrażliwień na sferę doznań wizualnych. Opinię tę potwierdzały nie tylko liczne kompendia emblematów, alegorii i symboli (dopełniane szczegółowymi, regularnie powyżej miarę drobiazgowymi objaśnieniami i komentarzami), ale również "wizualność" literatury (wzbogacająca przestrzeń ikoniczną ówczesnej kultury różnorodnością obrazów, ornamentów i rekwizytów poetyckich). Myśl o korespondencji sztuk wspierała dążność twórców seicenta do syntezy ich odmian: "niemej" i "mówiącej", wyznaczała kierunek refleksji i cel, ku któremu zmierzali artysty uniwersalnej teorii łączącej je wspólnym systemem znaków. Zbliżenie sztuk: poetyckiej (ars poetica) i plastycznej (ars pignendi), dokonywało się pod auspicjami tyleż retoryki, co wyobraźni, imaginatio, która gdy poecie "podsuwa - wg słów Williama Shakespeare´a - domysł nieznanych rzeczy, jego pióro w kształt je obleka i zwiewne nicości przyszpila nazwą do miejsca w przestrzeni".
W kwietniu 1623 r. ukazał się L´Adone - poemat "króla wieku i wielkiego mistrza słowa", Giambattisty Marina (1569-1625), z iście epickim rozmachem opiewający dzieje Adonisa, historię uwikłania urodziwego pasterza w miłosne zapały bogini Wenus i czarodziejki Falsirene i jego tragiczną Zgon. Celem Marina stała się nowa poetycka wizja świata - wsparta na powszechnie znanym i wielokrotnie poprzez twórców barokowych wyzyskiwanym substracie mitycznym: na grecko rzymskim micie o pięknym kochanku bogini Wenus. L´Adone wiernie odtwarza historię Adonisa, wpisując ją w wątek wędrówki poprzez pięć ogrodów, symbolizujących pięć zmysłów.
Staropolski Adon - powstały prawdopodobnie w latach 1625-1647 - ze względu swojej niekompletności jest poniekąd ciągle "dziełem otwartym". Z dwudziestu pieśni oryginału (45 000 wersów) anonimowy autor przełożył na j. polski sześć pierwszych w całości i nie wszystkie oktawy kolejnych (około 16 000 wersów). Fragmenty te pozwalają jednak twierdzić, Iż to jest przekład znakomity - dokładnie, po mistrzowsku imitujący tekst i sekrety sztuki tworzenia Giambattisty Marina, znakomicie naśladujący jego miłosną retorykę (podporządkowaną Owidiuszowej formule: militat omnis amans). Poemat o tak bogatej ikonosferze (wszak opiewa "ogrody zmysłów") nie mógł zatem obyć się bez ilustracji: liczne ryciny zdobiły wydanie pierwsze (1623) L´Adone, rysunki do edycji amsterdamskiej (1673) wykonał sam Sebastian Le Clerc, kilka szkiców (nigdy jednak nie opublikowanych) do historii Adona stworzył również Nicolas Poussin.
W fantazmatycznym świecie Adona w okolicy arcydzieł kultury pojawiają się także arcydzieła natury. Sensualizm neapolitańskiego poety (częściowo ocalony w XVII wiecznym tłumaczeniu polskim) wyrasta z uzewnętrznionego w tekście L´Adone zafascynowania światem zjawisk, który udostępniają człowiekowi (wg Arystotelesa) zmysły: wzroku, słuchu, węchu, smaku i dotyku. "Zmysły - konstatuje Jadwiga Sokołowska - uznał Marino za kluczową podstawę wiedzy o świecie i na tym w szczególności polegała jego "rewolucja na Parnasie"":
Aby to, co będzie czuł lub pojmował,
Wprzód zmysłom, potym myśli pokazował.
[VI, 16]
Żywiołem doświadczeń zmysłowych - obecnym w opisach dzieł sztuki, zwierząt i roślin, w wizerunku człowieka i jego sfery emocjonalnej - rządzi artysta Adona despotycznie, "preparując" zeń niezwykłe kompozycje poetyckie: misterne ornamenty, kunsztowne rekwizyty, inkrustowane ramy. Neapolitańczyk jest nade wszystko pisarzem kultury: czerpie z europejskiej tradycji intelektualnej i artystycznej, sięga po średniowieczne alegorie zmysłów i po renesansową i wczesnobarokową ikonografię im przeznaczona. W Adonie - odpowiednio z tradycją alegoryczną - personifikacjami zmysłów są mężczyźni (rzeczownik sensus jest rodzaju męskiego).
Wśród literackich "scenografii" Marina poczesne miejsce zajmują "ogrody zmysłów" (opisane w pieśniach: VI, VII i VIII Adona) - wzorem rzeczywistych ogrodów epoki baroku regularne, podporządkowane estetyce cudowności, geometrii kwadratu i architekturze labiryntu, obfitujące w egzotyczne drzewa i krzewy, w fontanny, pawilony i altany, w figury nimf i satyrów, heroin i herosów, bogiń i bogów:
Zda się, Iż blisko siebie posadzone
Pięć w jeden ogród ogrody złączone.
[VI, 19-21]
Przestrzeń ogrodów - olśniewająca architektonicznymi, ornitologicznymi i botanicznymi cudownościami - porządkuje sensualistyczną wizję universum, świata natury i kultury przepojonego tchnieniem miłości. Pochodnia Erosa roznieca pożar wszechświata - płomienie miłości ogarniają niebo, ziemię, morze i otchłanie, ich mieszkańców i boskich władców. Autor polskiego Adona - spętany (bardziej niż Marino) ustawami Soboru Trydenckiego - złagodził znamienną dla pierwowzoru hedonistyczną zgodę na świat i afirmację życia. Sokołowska konstatuje: "Sensualistyczna koncepcja rzeczywistości, którą znajdujemy w L´Adone [i jego polskim tłumaczeniu - J.G.], dałaby się streścić następująco: świat - to ogrody Wenery, każdy z nich zadowala któryś z "pięciu zmysłów" człowieka, a życie ludzkie bazuje na maksymalnym użyciu zmysłowych rozkoszy; a więc użycie świata - jako program moralny; poznanie świata - jako program filozoficzny i artystyczny".
Wędrówkę kochanków: Wenery i Adonisa, po "ogrodach zmysłów" - podjętą dla zadziwienia, oczarowania, olśnienia - zapowiada w Adonie wstęp do pieśni VI, argument:
W ogród Uciechy z młodzieńcem wstępuje
Pani, co światłem miłosnym kieruje.
Bramami zmysłów, poprzez różne pociechy
Do ostatniej go przywodząc uciechy.
[VI, w. 1-4]
Polskie wyjaśnienie pozwala śledzić jedynie wybrane fazy tej wędrówki: wizyty kochanków w "ogrodach uciechy" wzroku i węchu [VI] i słuchu [VII]. Wachlarz przyjemności związanych ze smakiem [VII] i dotykiem [VIII] rozwija oryginał. Marino (a za nim staropolski translator) usiłuje oddać jak najsubtelniejsze wrażenia, obserwacje i zjawiska, stara się objąć jak najszerszą ich skalę, aby w pełni odzwierciedlić i (co istotne) "oswoić", uporządkować bogactwo i różnorodność natury.
Zobacz także: KONCEPTYZM I JAN ANDRZEJ MORSZTYN
W kwietniu 1623 r. ukazał się L´Adone - poemat "króla wieku i wielkiego mistrza słowa", Giambattisty Marina (1569-1625), z iście epickim rozmachem opiewający dzieje Adonisa, historię uwikłania urodziwego pasterza w miłosne zapały bogini Wenus i czarodziejki Falsirene i jego tragiczną Zgon. Celem Marina stała się nowa poetycka wizja świata - wsparta na powszechnie znanym i wielokrotnie poprzez twórców barokowych wyzyskiwanym substracie mitycznym: na grecko rzymskim micie o pięknym kochanku bogini Wenus. L´Adone wiernie odtwarza historię Adonisa, wpisując ją w wątek wędrówki poprzez pięć ogrodów, symbolizujących pięć zmysłów.
Staropolski Adon - powstały prawdopodobnie w latach 1625-1647 - ze względu swojej niekompletności jest poniekąd ciągle "dziełem otwartym". Z dwudziestu pieśni oryginału (45 000 wersów) anonimowy autor przełożył na j. polski sześć pierwszych w całości i nie wszystkie oktawy kolejnych (około 16 000 wersów). Fragmenty te pozwalają jednak twierdzić, Iż to jest przekład znakomity - dokładnie, po mistrzowsku imitujący tekst i sekrety sztuki tworzenia Giambattisty Marina, znakomicie naśladujący jego miłosną retorykę (podporządkowaną Owidiuszowej formule: militat omnis amans). Poemat o tak bogatej ikonosferze (wszak opiewa "ogrody zmysłów") nie mógł zatem obyć się bez ilustracji: liczne ryciny zdobiły wydanie pierwsze (1623) L´Adone, rysunki do edycji amsterdamskiej (1673) wykonał sam Sebastian Le Clerc, kilka szkiców (nigdy jednak nie opublikowanych) do historii Adona stworzył również Nicolas Poussin.
W fantazmatycznym świecie Adona w okolicy arcydzieł kultury pojawiają się także arcydzieła natury. Sensualizm neapolitańskiego poety (częściowo ocalony w XVII wiecznym tłumaczeniu polskim) wyrasta z uzewnętrznionego w tekście L´Adone zafascynowania światem zjawisk, który udostępniają człowiekowi (wg Arystotelesa) zmysły: wzroku, słuchu, węchu, smaku i dotyku. "Zmysły - konstatuje Jadwiga Sokołowska - uznał Marino za kluczową podstawę wiedzy o świecie i na tym w szczególności polegała jego "rewolucja na Parnasie"":
Aby to, co będzie czuł lub pojmował,
Wprzód zmysłom, potym myśli pokazował.
[VI, 16]
Żywiołem doświadczeń zmysłowych - obecnym w opisach dzieł sztuki, zwierząt i roślin, w wizerunku człowieka i jego sfery emocjonalnej - rządzi artysta Adona despotycznie, "preparując" zeń niezwykłe kompozycje poetyckie: misterne ornamenty, kunsztowne rekwizyty, inkrustowane ramy. Neapolitańczyk jest nade wszystko pisarzem kultury: czerpie z europejskiej tradycji intelektualnej i artystycznej, sięga po średniowieczne alegorie zmysłów i po renesansową i wczesnobarokową ikonografię im przeznaczona. W Adonie - odpowiednio z tradycją alegoryczną - personifikacjami zmysłów są mężczyźni (rzeczownik sensus jest rodzaju męskiego).
Wśród literackich "scenografii" Marina poczesne miejsce zajmują "ogrody zmysłów" (opisane w pieśniach: VI, VII i VIII Adona) - wzorem rzeczywistych ogrodów epoki baroku regularne, podporządkowane estetyce cudowności, geometrii kwadratu i architekturze labiryntu, obfitujące w egzotyczne drzewa i krzewy, w fontanny, pawilony i altany, w figury nimf i satyrów, heroin i herosów, bogiń i bogów:
Zda się, Iż blisko siebie posadzone
Pięć w jeden ogród ogrody złączone.
[VI, 19-21]
Przestrzeń ogrodów - olśniewająca architektonicznymi, ornitologicznymi i botanicznymi cudownościami - porządkuje sensualistyczną wizję universum, świata natury i kultury przepojonego tchnieniem miłości. Pochodnia Erosa roznieca pożar wszechświata - płomienie miłości ogarniają niebo, ziemię, morze i otchłanie, ich mieszkańców i boskich władców. Autor polskiego Adona - spętany (bardziej niż Marino) ustawami Soboru Trydenckiego - złagodził znamienną dla pierwowzoru hedonistyczną zgodę na świat i afirmację życia. Sokołowska konstatuje: "Sensualistyczna koncepcja rzeczywistości, którą znajdujemy w L´Adone [i jego polskim tłumaczeniu - J.G.], dałaby się streścić następująco: świat - to ogrody Wenery, każdy z nich zadowala któryś z "pięciu zmysłów" człowieka, a życie ludzkie bazuje na maksymalnym użyciu zmysłowych rozkoszy; a więc użycie świata - jako program moralny; poznanie świata - jako program filozoficzny i artystyczny".
Wędrówkę kochanków: Wenery i Adonisa, po "ogrodach zmysłów" - podjętą dla zadziwienia, oczarowania, olśnienia - zapowiada w Adonie wstęp do pieśni VI, argument:
W ogród Uciechy z młodzieńcem wstępuje
Pani, co światłem miłosnym kieruje.
Bramami zmysłów, poprzez różne pociechy
Do ostatniej go przywodząc uciechy.
[VI, w. 1-4]
Polskie wyjaśnienie pozwala śledzić jedynie wybrane fazy tej wędrówki: wizyty kochanków w "ogrodach uciechy" wzroku i węchu [VI] i słuchu [VII]. Wachlarz przyjemności związanych ze smakiem [VII] i dotykiem [VIII] rozwija oryginał. Marino (a za nim staropolski translator) usiłuje oddać jak najsubtelniejsze wrażenia, obserwacje i zjawiska, stara się objąć jak najszerszą ich skalę, aby w pełni odzwierciedlić i (co istotne) "oswoić", uporządkować bogactwo i różnorodność natury.
Zobacz także: KONCEPTYZM I JAN ANDRZEJ MORSZTYN
- Co znaczy AWANGARDA TZW. DRUGA:
- Porównanie nazwa przypisana tendencjom i inicjatywom literackim obecnym w poezji dwudziestolecia od początku lat 30. Do zjawisk kręgu Drugiej Awangardy zaliczyć można twórczość J. Czechowicza i szkoły adon - "poemat pięciu zmysłów" co znaczy.
- Krzyżówka Ateizm:
- Dlaczego fundamentalnym założeniem, wynikającym z materialistycznych przesłanek, było wykluczenie istnienia Boga i jakiejkolwiek innej siły nadprzyrodzonej, zdolnej do powstania świata albo sprawowania adon - "poemat pięciu zmysłów" krzyżówka.
- Co to jest ANAKREONTYK:
- Jak lepiej antycznej Grecji gatunek literacki, obejmujący pogodne wiersze głoszące radość życia, zawdzięcza nazwę Anakreontowi z Teos (VI w. przed naszą erą), który w lekkich, żartobliwych utworach sławił adon - "poemat pięciu zmysłów" co to jest.
- Słownik ANHELLI:
- Kiedy poemat Juliusza Słowackiego, uznawany za jedno z głownych jego dzieł, wydany w Paryżu w 1838 r. Jest poetycką odpowiedzią na Księgi narodu polskiego i Księgi pielgrzymstwa polskiego Adama Mickiewicza adon - "poemat pięciu zmysłów" słownik.
- Czym jest AUTENTYZM:
- Od czego zależy kierunek w literaturze polskiej drugiej połowy lat 30. Ukształtował się pod wpływem redagowanego i wydawanego w Ostrzeszowie Wielkopolskim poprzez Stanisława Czernika czasopisma Okolica pisarzy adon - "poemat pięciu zmysłów" czym jest.
Czym jest adon - "poemat pięciu zmysłów" znaczenie w Motywy literatura A .
