Postać Stefan Batory biografia

Kim był Stefan Batory co zrobił: 1533-1586 Drugi natomiast wybrany na wolnej elekcji władca Polski Urodził się 23 września 1533 r. w Somlyó (dziś Simleu w Rumunii) jako następny przedstawiciel jednej z dwóch linii rodu Batorych. Rodzina ta odgrywała w XVI w. istotną rolę w Siedmiogrodzie, z pozoru samodzielnym po podziale Węgier pomiędzy Turcję i Habsburgów. Tata przyszłego monarchy, również Stefan, jako zdecydowany stronnik Jana Zapolyi został wojewodą siedmiogrodzkim. Zmarł już w rok po narodzinach syna, nad którym opiekę sprawował najstarszy brat, Andrzej. Stefan dostał staranne wykształcenie, inicjalnie także zaczął naukę żołnierskiego rzemiosła. Istotnym etapem w życiu Batorego była służba na dworze arcybiskupa ostrzyhomskiego Pawła Várdaya. W dalszym ciągu trafił on na dwór cesarza Ferdynanda I, którego względy zresztą zdołał pozyskać. W 1549 r. włączono go do orszaku księżniczki Katarzyny udającej się do Mantui. W trakcie rocznego pobytu w Italii spędził kilka miesięcy na uniwersytecie w Padwie. Niedługo po powrocie Stefana na Węgry rozpoczęła się wojna z Turcją, gdzie Batory wziął udział. Nikłe wsparcie Ferdynanda i ostateczna porażka przekonała Batorych do potrzeby uniezależnienia się od Wiednia i współdziałania z powracającą na tron Izabelą Jagiellonką. Dzięki niej rodzina Batorych dostąpiła najwyższych zaszczytów w kraju, a Stefan dostał komendę nad twierdzą Waradyn. Za zasługi wojenne Stefan dostał w 1559 r. tytuł starosty siedmiogrodzkiego. Stał się wówczas bliskim współpracownikiem Jana Zygmunta Zapolyi, w jego imieniu posłował między innymi do Wiednia. W okresie kolejnej legacji, w 1565 r., cesarz uwięził Batorego, licząc na zmuszenie Zapolyi do ustępstw. W Wiedniu Stefan przebywał do 1567 r., ale tu spotkały go ataki ze strony politycznych konkurentów. To skłoniło Batorego do wycofania się z dworu i polityki. Powrócił do niej w 1571 r., gdy po zgonu Jana Zygmunta rozpoczęła się walka o tytuł księcia Siedmiogrodu, walka, którą Stefan ostatecznie wygrał. Jako król Siedmiogrodu uznawał zwierzchność Turcji, musiał także radzić sobie z intrygami Habsburgów, które doprowadziły do wojny w 1575 r. Wsparty poprzez Turków Batory poradził sobie z armią austriacką i rozprawił się z opozycją. Wzmocniony w ten sposób książę zgłosił własną kandydaturę do tronu polskiego, zwolnionego po wyjeździe Walezego. Do rywalizacji motywowała Stefana świadomość, iż o polską koronę ubiega się również jego rywal, cesarz Maksymilian. Za księciem Siedmiogrodu opowiedziała się raczej szlachta, która głosowała na Annę Jagiellonkę i Batorego jako jej małżonka. Stronnictwo przeciwne, z prymasem Uchańskim na czele, wybrało Maksymiliana. W odróżnieniu do ociągającego się cesarza Batory błyskawicznie przystąpił do działania i w kwietniu 1576 r. pojawił się w Krakowie. 1 maja nastąpiła koronacja Stefana i Anny. Nowemu władcy dość błyskawicznie powiodło się przekonać do uległości przeciwnikóww państwie, oprócz Gdańska. Miasto opowiedziało się za Habsburgiem, licząc na korzyści handlowe. Teraz było gotowe uznać Batorego, lecz za cenę następnych przywilejów. Król nie chciał się na nie zgodzić, co skutkowało ostrym konfliktem, który błyskawicznie przerodził się w wojnę. Mimo iż w otwartym polu wojska królewskie pokonały siły gdańszczan, władca nie zdołał zdobyć silnie ufortyfikowanego i wspieranego poprzez Danię miasta. Konflikt zakończył dopiero układ zawarty w grudniu 1577 r. w Malborku, na mocy którego Gdańsk, aczkolwiek musiał zapłacić dużą kontrybucję, uzyskał jednak zrzucenie niewygodnych dla siebie ograniczeń, które wprowadzały tak zwany Statuty Karnkowskiego. Królowi nie dany był jednak zbyt długi spokój, bo w tym samym roku Inflanty zostały zaatakowane poprzez cara Iwana Groźnego. Efektywna reakcja na rosyjski atak musiała być poprzedzona gruntowną reformą wojskową. Jednym z jej przejawów było utworzenie tak zwany piechoty wybranieckiej, do której rekrutów ściągano z dóbr królewskich. Kapitał, niezbędne na nowe zaciągi, władca uzyskał dzięki uchwałom sejmu w 1588 r., który postanowił iść na rękę królowi, gdy ten rok przedtem spełnił z dawna oczekiwany postulat szlachty, a więc utworzenie sądowych trybunałów w Koronie i na Litwie. W trakcie kampanii lat 1579-1581 powiodło się zwalczyć Batoremu wojska moskiewskie, przy okazji ukazały się wodzowskie talenty króla. Do głownych sukcesów tej wojny należy zaliczyć zdobycie Pskowa i Ogromnych Łuków. Wydarzenia te skłoniły Rosjan do rozmów, które skończyły się podpisaniem rozejmu w 1582 r. w Jamie Zapolskim, który przywracał Rzeczpospolitej Inflanty, Połock i Wieliż. Mimo tych sukcesów nie powiodło się Batoremu uniknąć ostrych konfliktów ze szlachtą i magnatami, szczególnie na tle pojmowania granic szlacheckiej wolności. Momentem specjalnym był konflikt ze Zborowskimi: Samuel został w maju 1584 r. ścięty, a Krzysztof skazany na banicję. Szlachta miała za złe królowi również fatalny stan jego małżeństwa z Anną, której Stefan zwyczajnie unikał. Jedną z cech charakterystycznych rządów Batorego była ścisła współpraca króla z Janem Zamojskim. Ten, zostawszy kanclerzem, stał się najbliższym zausznikiem władcy, który z czasem powierzał mu w coraz większym zakresie kwestie wewnętrzne, samemu snując plany nowych wojen, raczej z Turcją. Specjalnym wyrazem związków króla z Zamojskim był ślub kancle-rza z bratanicą Stefana Gryzeldą w czerwcu 1583 r. Ostatnie lata życia poświęcił Batory na przygotowanie wojny przeciw Turcji. W tym celu zamierzał zastosować Kozaków, których umiejętności wojenne wysoko cenił. Władca pertraktował w tej kwestii z papiestwem i Wenecją, której przedstawiciele ujawnili sekretne jak dotąd plany Batorego. To spowodowało ostrą reakcję Francji, niepokój w Stambule i sprzeciwy w państwie, gdzie szlachta nie miała zamiaru łożyć na jej zdaniem kosztowną i niepotrzebną wojnę. Batory musiał z tych planów zrezygnować. Po zgonu Iwana Groźnego w 1584 r. władca rozpoczął myśleć również o rozprawie z Moskwą, przez wzgląd na czym toczył pertraktacje z papieżem Sykstusem V. Rozmowami objęte zostały również Wenecja i Florencja, bo w planach papieskich ciągle była aktualna sprawa wyprawy przeciw Turcji. Szlachta była nawet skłonna poprzeć moskiewskie plany Batorego, ale ich realizację przerwała zgon władcy 12 grudnia 1586 r., której zupełnie się nie spodziewano. Niektórzy wierzyli, iż króla otruto, w czasie gdy dziś wiadomo, że chorował na nerki, ponadto cierpiał na skutek niegojącego się na nodze wrzodu. Mimo że Stefana Batorego zapamiętano raczej jako wodza, udzielał się również na innych polach. Wobec kryzysu Akademii Krakowskiej Batory zamierzał stworzyć w stolicy nową, wzorowaną na paryskim Kolegium Królewskim uczelnię, projekt ten jednak upadł. Dzięki współpracy z jezuitami powiodło się władcy doprowadzić do otwarcia w lipcu 1578 r. Akademii w Wilnie. Rektorem w niej był poprzez pewien czas Piotr Skarga. To z inicjatywy Batorego kampanie inflanckie i wojna z Gdańskiem były na bieżąco opisywane poprzez historyków Reinholda Heidensteina i Andrzeja Patrycego Nideckiego. I aczkolwiek nie zdążył zrealizować wielu ze swoich planów, dzisiejsza wiedza o nim pozwala na bardzo pozytywną ocenę Stefana Batorego jako wodza, polityka i człowieka. (RK)1533 narodziny Stefana Batorego 1571 Batory zostaje księciem Siedmiogrodu 1576 elekcja Stefana Batorego na króla Polski 1578 założenie Akademii w Wilnie 1582 rozejm z Rosją w Jamie Zapolskim 1586 zgon Stefana Batorego