Postać HUGO KOŁŁĄTAJ biografia

Kim był HUGO KOŁŁĄTAJ co zrobił: 1 kwietnia 1 7 5 0 - 2 8 lutego 1 8 1 2 Urodził się w szlacheckiej rodzinie w Dederkałach Ogromnych, na Wołyniu. Studiował w Akademii Krakowskiej, gdzie w 1768 r. uzyskał stopień doktora filozofii. Z nowymi ideami europejskiego oświecenia zetknął się w trakcie swoich dalszych studiów w Wiedniu i Rzymie, gdzie uzyskał doktorat z prawa i teologii. Zamierzając się poświęcić nauce, wybrał tradycyjną w tej epoce drogę kariery duchownej. W 1775 r. przyjął święcenia kapłańskie. Po powrocie do Polski został kanonikiem krakowskim. Zaangażował się wówczas w zapoczątkowane po wstrząsie, jakim był I rozbiór Polski, dzieło reformy Rzeczypospolitej. Po kasacie zakonu jezuitów sejm powołał w 1773 r. Komisję Nauki Narodowej (KEN), przekazując jej dorobek zakonu. Celem KEN było zeświecczenie szkolnictwa i reforma strukturalna. W programach nauczania nacisk położono na edukacji ścisłe, j. polski, historię i geografię Polski i języki nowożytne, kosztem teologii i łaciny. Struktura oświaty była hierarchiczna, na jej czele stały szkoły kluczowe, podlegały im szkoły wydziałowe i szkoły podwydziałowe. Kołłątaj podjął się dzieła reformy tych pierwszych (status szkoły głównej dostała Akademia Krakowska - Szkoła Kluczowa Koronna i Akademia Wileńska - Szkoła Kluczowa Litewska). Pomagał także w organizacji Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych, którego zadaniem było opracowanie i wydawanie nowych podręczników. Apogeum jego działalności socjalnej i politycznej przypadło na moment działalności Sejmu Czteroletniego. Na stałe w Warszawie osiadł już w 1786 r. Wokół niego skupiło się radykalne skrzydło stronnictwa patriotycznego, zmierzające do gruntownej reformy Rzeczypospolitej. Grono tych publicystów i działaczy nazywano Kuźnicą (Kuźnią) Kołłątajowską. Ich celem było propagowanie idei i rozwiązań konstytucyjnych w pismach polemicznych i publicystycznych, które potem znajdą odzwierciedlenie w Konstytucji 3 maja. Był jednym ze współautorów Konstytucji 3 maja. W trakcie wojny polsko-rosyjskiej 1792 r. nakłaniał króla Stanisława Augusta Poniatowskiego do przystąpienia do konfederacji targowickiej; sam zgłosił do niej akces, uważając że tylko w ten sposób można obronić dzieło reformy. Po upadku Rzeczypospolitej udał się na emigrację do Saksonii, gdzie zaangażował się w przygotowania do insurekcji. W okresie stworzenia kościuszkowskiego był przewodniczącym wydziału skarbu Porady Najwyższej Narodowej i współautorem aktów prawnych stworzenia wspólnie z uniwersałem połanieckim. Został aresztowany poprzez Austriaków w trakcie ucieczki do Wenecji. Był więziony na początku w Przemyślu, a później aż do 1802 r. w Ołomuńcu. Po uwolnieniu osiadł w majątku na Wołyniu, współtworząc z Tadeuszem Czackim Liceum Krzemienieckie, będące jego ostatnim ogromnym dziełem na polu nauki. Szkoła przyczyniła się do rozwoju polskiego życia kulturalnego Wołynia, Podola i Ukrainy. Sam Kołłątaj nie doczekał się już rozkwitu stworzonej poprzez siebie placówki. Powtórnie zatrzymany w 1807 r., tym wspólnie poprzez Rosjan obawiających się jego kontaktów z Napoleonem, był przetrzymywany w Moskwie do 1808 r. Po uwolnieniu wrócił do Księstwa Warszawskiego, lecz, rozczarowany do polityki, nie zaangażował się już w prace rządu Księstwa. Zmarł w Warszawie. Dziełem jego życia pozostała Konstytucja 3 maja, druga na świecie (po konstytucji Stanów Zjednoczonych) spisana ustawa zasadnicza. Odpowiednio z tendencjami oświeceniowymi określono w niej naród polski jako dawcę władzy, która została podzielona na władzę ustawodawczą (Sejm), wykonawczą (władca, Straż Praw) i niezależne sądownictwo. Znoszono zasadę liberum veto w parlamencie, a monarchia stawała się dziedziczna. Kołłątaj upamiętnił to ogromne dzieło w swoim traktacie O ustanowieniu i upadku Konstytucji polskiej 3 maja, opublikowanym w 1793 r. (RK)